Από τη μεταπολίτευση και μετά, η ελληνική εκπαίδευση επιχείρησε με διάφορους τρόπους να συμβαδίσει – έστω ακροθιγώς – με τις ραγδαίες εξελίξεις που συνέβαιναν στην κοινωνία και στη διεθνή σφαίρα. Για αρκετά χρόνια μέχρι τα μέσα του 1990 έγιναν κάποιες βασικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα (π.χ. δημοτική, μονοτονικό, κτλ.), όπως αυτό καθιερώθηκε από το 1974. Χαρακτηριστικό είναι ότι για σχεδόν μια εικοσαετία, μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα τα παιδιά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ακολουθούσαν το σύστημα των δεσμών στο οποίο έδιναν πανελλήνιες και γνώριζαν ακριβώς τι έπρεπε να κάνουν. Παρά τις αυξημένες απαιτήσεις του συστήματος αυτού, ειδικότερα στην Γ’ λυκείου, γονείς και μαθητές είχαν ελεύθερο χρόνο για ενδοοικογενειακή επικοινωνία καθώς οι επιπλέον έξω-σχολικές δραστηριότητες δεν ήταν τότε τόσο πολλές.

Ο 21ος πρώτος αιώνας βρήκε το εκπαιδευτικό σύστημα σε σοβαρή αναταραχή, κυρίως λόγω των τελευταίων μεταρρυθμίσεων από τον τότε Υπουργό Εθνικής Παιδείας, Γεράσιμο Αρσένη. Οι νόμοι 2621/1998 και 2640/1998 ήταν η αρχή ώστε το εκπαιδευτικό σύστημα να αρχίσει να δημιουργεί αρκετές επιπλέον δυσκολίες στις ελληνικές οικογένειες. Αρχικά, τα ίδια τα παιδιά εξαναγκάστηκαν σε αμέτρητες ώρες μελέτης επειδή οι μαθητές έδιναν δεκατέσσερα μαθήματα Πανελλήνιες στη Β’ Λυκείου και δεκατέσσερα μαθήματα στη Γ’ Λυκείου.
Αυτή η μεταρρύθμιση είχε ως αποτέλεσμα οι μαθητές να χρειάζονται αρκετές ώρες φροντιστήριο και έτσι δε συναντιόταν όπως πριν με την υπόλοιπη οικογένεια, ενώ από τη πλευρά των γονέων απαιτούνταν αυξημένοι πόροι προκειμένου να πληρωθούν οι ατέλειωτες ώρες των φροντιστηρίων. Τα παιδιά μετά το σχολείο έτρεχαν ασμένως για φροντιστήρια και ο χρόνος που περνούσαν με την υπόλοιπη οικογένεια ήταν ελάχιστος. Εκείνη τη περίοδο ο Υπουργός Εθνικής Παιδείας δημιούργησε και τα ολοήμερα σχολεία τα οποία θα ξεκινούσαν το ωράριο από τις 13:15 μέχρι τις 16:00. Αυτό το μέτρο ναι μεν ήταν βοηθητικό για τους γονείς που εργάζονταν, ωστόσο επειδή τα παιδιά μετά είχαν και άλλες δραστηριότητες έφταναν στο σημείο να φεύγουν από το σπίτι στις 08:00 και να γυρνάνε στις 20:00-21:00.
Η κατάσταση ακόμα και σήμερα παραμένει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη, σε αυτό το επίπεδο. Το εκπαιδευτικό σύστημα αντί να προστατεύει την ελληνική οικογένεια φαίνεται να τη δυσκολεύει μέσα από τις τακτικές και τις πολιτικές του. Ενδοσχολικές εξετάσεις, Πανελλήνιες, προετοιμασία για την τριτοβάθμια εκπαίδευση ήδη από την πρώτη λυκείου και τράπεζα θεμάτων είναι από τα πιο βασικά σημεία της σημερινής εκπαιδευτικής ζωής. Οι γονείς στο βωμό στις εξασφάλισης ενός καλύτερου μέλλοντος για τα παιδιά τους ξοδεύουν πολλά χρήματα σε φροντιστήρια και ιδιαίτερα προκειμένου τα παιδιά να λάβουν καλούς βαθμούς για προαγωγή στην επόμενη τάξη αλλά κυρίως για να πετύχουν στις Πανελλαδικές εξετάσεις στο τέλος της Γ’ Λυκείου. Εδώ και δύο χρόνια καθιερώθηκε η τράπεζα θεμάτων και φέτος θα είναι η τρίτη χρονιά εφαρμογής της. Είναι φυσικό το άγχος των μαθητών να είναι μεγάλο καθώς τα θέματα κληρώνονται και είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας.
Οι ώρες στα φροντιστήρια διπλασιάζονται καθώς τα παιδιά πρέπει να βγάλουν εγκαίρως την ύλη ώστε να έχουν χρόνο και για επανάληψη προκειμένου το Μάιο να είναι έτοιμα να ανταποκριθούν στη δύσκολη και απαιτητική αυτή διαδικασία. Οι περισσότερες ώρες στα φροντιστήρια και το καθημερινό πήγαινε-έλα από και προς αυτά απομακρύνουν τα παιδιά από τους γονείς, χωρίς να συνυπολογίζεται ο παραπάνω χρόνος που αφιερώνουν στην σκληρή και σοβαρή μελέτη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να διαβάζουν εντατικά και για μέρες να μην συναντιούνται με τους γονείς τους ώστε να συνομιλήσουν, να ανταλλάξουν απόψεις, και να περάσουν μαζί ποιοτικό οικογενειακό χρόνο.
Στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση επίσης τα πράγματα δεν είναι τόσο εύκολα, αφού η μεταρρύθμιση του διευρυμένου ολοήμερου μέχρι τις 17:30, αντί να έχει βοηθητικό χαρακτήρα απομακρύνει τους γονείς από τα παιδιά. Οι γονείς, κυρίως εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα, δουλεύουν μέχρι αργά το μεσημέρι ή σπαστό ωράριο, οπότε τα παιδιά θα μείνουν στο ολοήμερο μέχρι τις 17:30. Μετά, αντί να γυρίσουν σπίτι να είναι όλοι μαζί και να αναπτυχθεί η οικογενειακή σχέση, τα παιδιά πάνε στις διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες τους, με αποτέλεσμα να γυρνάνε σπίτι αργά το βράδυ και να πηγαίνουν αμέσως για ύπνο ώστε να ξεκουραστούν για να πάνε την άλλη μέρα σχολείο και να ακολουθηθεί το ίδιο εξαντλητικό πρόγραμμα την επόμενη μέρα.
Οι μαθητές του δημοτικού συνήθως διαβάζουν με τους γονείς τους, γεγονός που συχνά δημιουργεί συγκρούσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, καθώς λόγω της κούρασης γονέων και παιδιών, των εκπαιδευτικών απαιτήσεων και της επιδίωξης για υψηλές σχολικές αποδόσεις από τις μικρές ηλικίες δεν είναι λίγες οι φορές που δημιουργούνται εντάσεις, διαπληκτισμοί, κλάματα και διενέξεις.
Η κοινωνική και πολιτική απαξίωση του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος τα τελευταία χρόνια αυξάνεται και οι δυσκολίες εντείνονται όσο επιμένει να δημιουργεί «μαθητές-μηχανές» και όχι κοινωνικούς δρώντες με κρίση, δημοκρατική σκέψη και ανοιχτό μυαλό. Η αδυναμία του εκπαιδευτικού συστήματος προφανώς επηρεάζει την οικογενειακή εστία και δυσκολεύει περαιτέρω τόσο τις σχέσεις παιδιών και γονέων όσο και του ζευγαριού.

Πηγές προς περαιτέρω μελέτη:
Γιωσαφάτ, Μ. (2010). Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια. Αθήνα: Αρμός.
Καψάλης, Α. & Χανιωτάκης, Ν. (2011). Εκπαιδευτική Αξιολόγηση. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. *Η Μαρίνα Σταμάτη, είναι υποψήφια Διδακτόρισσα, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
«Η υλοποίηση της διδακτορικής διατριβής συγχρηματοδοτήθηκε από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», 2014-2020, στο πλαίσιο της Πράξης «Ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού μέσω της υλοποίησης διδακτορικής έρευνας Υποδράση 2: Πρόγραμμα χορήγησης υποτροφιών ΙΚΥ σε υποψηφίους διδάκτορες των ΑΕΙ της Ελλάδας».