ΙΩΑΝΝΗΣ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ. (2011). Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη. Αθήνα: Πεδίο, σ. 458.

«Δεν βρίσκω το λόγο να πάω το πρωί στο σχολείο. Σαν να με βάζεις φυλακή με τους χειρότερους φυλακόβιους και βασανιστές που μιλούν γλώσσες που δεν καταλαβαίνω και αυτό είναι το χειρότερο. Τι να μου πει η άλλη με τα αρχαία στο χέρι, όταν το μυαλό μου είναι πότε θα χάσουμε μάθημα, να κάνουμε κανένα τσιγάρο. Αυλή δεν έχουμε και μαζευόμαστε στις τουαλέτες. Ποντικάριοι… Γράφει ο άλλος σαράντα λεπτά στον πίνακα μαθηματικά και περιμένει εγώ να τον θαυμάσω. Τι λες ρε, και τι έκανα εγώ χθες στο φροντιστήριο; Τα ίδια και καλύτερα. Τουλάχιστον εκεί οι καθηγητές ενδιαφέρονται… Είναι μετά να μη βγεις να τα σπάσεις, να αλλάξουν όλα. Στο σχολείο είναι όλα σκ…».

Αντώνης από την Αθήνα, 18 ετών,
στο: Τάξη + Αταξία. Οι νέοι φωνάζουν.
Εισαγωγή – Επιμέλεια Μάριος Λιάγκης – Κουκουνάρας,
εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2011, σ. 216.

Εδώ και τρεις εβδομάδες άνοιξαν τα σχολεία μας για εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς. Δεν χωρά αμφιβολία ότι το δημόσιο ελληνικό σχολείο περνά βαθιά, παρατεταμένη κρίση. Κάποτε, αν καλά θυμάμαι, σ’ ένα εκπαιδευτικό άρθρο, είχα διαβάσει πως η λέξη κρίση, στα κινέζικα έχει διπλή σημασία· σημαίνει κίνδυνος αλλά και ευκαιρία. Η σημερινή υπουργίνα Παιδείας -όπως άλλωστε και κάθε υπουργίνα και υπουργός Παιδείας στο παρελθόν- δεν χάνει την ευκαιρία να καυχάται γιατί το «μεταρρυθμιστικό» της πρόγραμμα κάνει το δημόσιο ελληνικό σχολείο πιο σύγχρονο και πιο ελκυστικό. Παραβλέπει, όμως, τον κίνδυνο που, συχνά πυκνά, πιο ειδικοί απ’ αυτή, με πραγματικό όραμα και γνώση για την Παιδεία, μετά επιτάσεως υποστηρίζουν: το δημόσιο ελληνικό σχολείο είναι χρησιμοθηρικό, οι μαθητές δεν το αγαπούν, είναι αδιάφοροι –εδώ ταιριάζει γάντι το «επιτήρηση και τιμωρία: η γέννηση της φυλακής» του Μισέλ Φουκώ-, είναι γεγονός η έλλειψη ουσιαστικής αξιολόγησης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών -παρά τη «ρητορική μυθολογία» των δύο τελευταίων ετών ότι, η αξιολόγηση και η επιμόρφωση είναι αποτελεσματικές-όπως, επίσης, γεγονός είναι και η διεύρυνση κοινωνικών ανισοτήτων, αφού οι βαθμοί, ως μόνη μέθοδος αξιολόγησης, ποτέ δεν είναι αθώα· με άλλα λόγια, εδώ και μια εικοσαετία, ισχύει αυτό που έλεγε ο Δ. Ν. Μαρωνίτης: «από τα γράμματα, στα προγράμματα και τα παιδιά αγράμματα».
Πέραν τούτων, υπάρχουν και άλλα ηχηρά παρόμοια που, κατά κόρον, ως καινοτόμες μεταρρυθμίσεις προβάλλουν οι εκάστοτε Υπουργοί Παιδείας και, που, δείχνουν γιατί το δημόσιο ελληνικό σχολείο βρίσκεται σε παρατεταμένη κρίση: μετατροπή του σε κακέκτυπο του φροντιστηρίου, δεκάδες νέα σχολικά βιβλία, εξετασιοκεντρικός προσανατολισμός της διδακτέας ύλης, έλλειψη παιδαγωγικού ρόλου των εκπαιδευτικών, το «παπαγαλίζειν» που σημαίνει ότι, από το αλφαβητάριο του Δημοτικού μέχρι και τα διδακτικά εγχειρίδια της τελευταίας τάξης του Λυκείου, οι υποψήφιοι για την εισαγωγή τους στο Πανεπιστήμιο αποστηθίζουν την εξεταστέα ύλη, κ.λπ.
Δεν χωρά αμφιβολία ότι, όλα αυτά τα προβλήματα και υπαρκτά είναι και θα περάσουν χρόνια για να λυθούν αν, βέβαια, υπάρξει βούληση να λυθούν. Το πρόβλημα του δημόσιου ελληνικού σχολείο δεν είναι μόνο πολιτικό, είναι και εθνικό. Δυστυχώς, όσοι είμαστε μέσα στο χώρο της εκπαίδευσης αδυνατούμε να δούμε και να συζητήσουμε σοβαρά την εθνική του διάσταση. Κάθε χρόνο, αρχή της νέας σχολικής χρονιάς, στελέχη και εκπαιδευτικοί, βρισκόμαστε μπροστά στην καθιερωμένη τραγελαφική εικόνα, πριν ακόμα χτυπήσει το πρώτο κουδούνι, να συζητάμε για επιμόρφωση και αξιολόγηση, για το αν τα σχολικά βιβλία θα μοιραστούν εγκαίρως στους μαθητές, για το πόσους διορισμούς γίνονται ή δεν γίνονται, για το αν η υλικοτεχνική υποδομή των σχολικών μονάδων είναι επαρκής κι όχι ελλιπής, ως και τα πολλά προβλήματα που επισήμανα παραπάνω. Μολαταύτα αρνούμαστε να συζητήσουμε ουσιαστικότερα ζητήματα όπως, λόγου χάριν, γιατί τα σημερινά βιβλία το μόνο που απαιτούν από τους μαθητές είναι η αποστήθισή τους, κι όχι η κρίση για ό,τι μαθαίνουν και το πώς το μαθαίνουν. Για να συνειδητοποιήσουμε αυτό το πρόβλημα φτάνει να ρωτήσουμε έναν 18χρονο που, τελειώνοντας το σχολείο, τι, επιτέλους, θυμάται από ένα οποιοδήποτε σχολικό μάθημα που διδάχθηκε. Η απάντηση είναι ΤΙΠΟΤΑ! Και προσέξτε, εδώ δεν συζητάμε για κάποιο θεώρημα ή ένα γραμματικό ή συντακτικό γλωσσικό κανόνα που, κι αυτά δεν καταφέρνουμε να διδάξουμε σωστά, κι αυτό το φαινόμενο συμβαίνει μόνο στο δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα. Απεναντίας συζητάμε για εκείνη την κάκιστη κατάσταση του ελληνικού δημόσιου σχολείου, που θα άξιζε πιστεύω τον κόπο να κλείσουμε τα σχολεία για κάποιο χρονικό διάστημα για να «χτίσουμε» νέα, όπως σοφά έλεγε ο Μίλτος Κουντουράς, πριν εκατό σχεδόν χρόνια.
Στο δημόσιο ελληνικό σχολείο οι μαθητές δεν μαθαίνουν, δεν αγαπούν τα βιβλία. Τα βλέπουν σαν κάτι έντυπα πραγματάκια για να τα διαβάσουν και να πάρουν καλούς βαθμούς. Η σχέση τους με τα βιβλία είτε αυτά είναι σχολικά είτε λογοτεχνικά είναι εχθρική. Φοβούνται το διάβασμα.
Όλα αυτά, όπως λένε ουκ ολίγοι περί την εκπαίδευση ειδικοί, αποτελούν δείγματα απαξίωσης του δημόσιου ελληνικού σχολείου, με αποτέλεσμα σε τέτοιες συνθήκες να είναι ουτοπικό να μιλάμε για ένα σχολείο όπου όλοι οι μαθητές θα μαθαίνουν γράμματα, όπου οι καλοί δάσκαλοι θα πιστεύουν στην παιδευσιμότητα όλων ανεξαιρέτως των μαθητών, όπου η εκάστοτε Υπουργοί Παιδείας δεν θα κάνουν φωτογραφικές «μεταρρυθμίσεις» για να απορρυθμίζουν εκπαιδευτικούς και μαθητές, όπου το «Κουτί της Πανδώρας» στην εκπαίδευση δεν θα έχει ανυπολόγιστες και αρνητικές συνέπειες. Καταπώς λέει κι ο Νίκος Εγγονόπουλος: «[…] όλα τα περί Πανδώρας / και του κουτιού της / είναι ανάξια λόγου παραμύθια… / Ούτε η Πανδώρα ούτε οι θεοί της / βάλανε τίποτα μέσα στο κουτί / κι' ούτε με τ’ άνοιγμα / φύγαν τα δώρα / (που δεν υπήρχαν). / Προσποιήσεις ψευτιές (φτηνές ψευτιές) / ανέντιμες υποσχέσεις και προσδοκίες / μας κάναν να / πιστέψουμε πως κάτι έκλεινε μέσα το / κουτί / που είχε η Πανδώρα!»
Παρόλα αυτά, καλή σχολική χρονιά!
Υ.Γ. Προς αποφυγή πιθανόν παρεξηγήσεων, ας μου επιτραπεί η εξής επισήμανση: επειδή γράφω μόνο για το δημόσιο ελληνικό σχολείο δεν σημαίνει ότι υπερασπίζομαι το ιδιωτικό ελληνικό σχολείο. Οδηγός μου εδώ ο Γιώργος Ιωάννου: «Όχι, δεν είναι στο δημόσιο μεγαλύτερη η σκλαβιά· μάλλον στα ιδιωτικά σχολεία είναι η μεγαλύτερη. Γενικά, βέβαια, το δημοσιοϋπαλληλίκι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι περιορίζει τη ζωή του ατόμου, τα βιώματά του και τις ιδέες του.. Εγώ, δεν σας κρύβω, ευλογώ το Θεό για το δημοσιοϋπαλληλίκι, μολονότι είχα επιπροσθέτως λόγους να μου είναι σκλαβιά», έλεγε σε συνέντευξή του στο περιοδικό Διαβάζω.