Λέσβος, ένας τόπος της γυναικείας χειραφέτησης
Γράφει η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΖΗΣΗ, Καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Τμήμα Κοινωνιολογίας, Παν/μιο Αιγαίου
Δημοσίευση 8/3/2025

Η 8η Μάρτη τιμά την αστραφτερή δύναμη των ανυπάκουων γυναικών που πάλεψαν, αγωνιστικά και συλλογικά, ενάντια στις διακρίσεις, τις προκαταλήψεις και την αδικία, για μια πλήρη ζωή με αξιοπρέπεια και ισότιμη συμμετοχή σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Από τις πρώτες διεκδικήσεις χειραφέτησης των Ελληνίδων πρωτεργατριών που θα σπείρουν τον φεμινιστικό σπόρο στην κοινωνία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους μέχρι την περίοδο του μεσοπολέμου που οι φεμινιστικοί αγώνες ακμάζουν με βασικά αιτήματα το δικαίωμα την ισότητα απέναντι στον νόμο, το δικαίωμα σε κάθε εργασία με ίσο μισθό, την προστασία των εργαζόμενων μητέρων και την αυστηρή ποινικοποίηση των εγκλημάτων τιμής, κατακτούνται ιστορικά ορόσημα: το δικαίωμα ψήφου, του εκλέγεσθαι, η έξοδος στην εργασία, η είσοδο στην εκπαίδευση.
Σ αυτό το ιστορικό διάνυσμα ακολουθούν τα πέτρινα χρόνια της κατοχής, του εμφυλίου, της τυραννικής επταετίας, με την πολύμορφη συμμετοχή των άμαχων γυναικών στα μετόπισθεν αλλά και των μαχόμενων στην πρώτη γραμμή γυναικών, αγωνιστριών της ελευθερίας και της δημοκρατίας.
Η ΕΠΟΝίτισσα Έλλη Σβώρου είναι η πρώτη και μοναδική γυναίκα της Λέσβου που εκτελέστηκε στον εμφύλιο πόλεμο, γιατί υπερασπίστηκε μέχρι τέλους τις ιδέες και τις αξίες της. Η Έλλη Σβώρου ένα αιώνιο σύμβολο αντίστασης μας υπενθυμίζει τις αθέατες όψεις της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, όπως η πολύπλευρη συμμετοχή των γυναικών στην αντίσταση και στον αντιδικτατορικό αγώνα.
Ποιο είναι εκείνο το κοίτασμα που καθιστά την Λέσβο έναν τόπο της γυναικείας χειραφέτησης; Η κοινωνικο-ιστορική μελέτη της ελληνικής εκπαίδευσης συγκεντρώνει πλούσια τεκμήρια για την λειτουργία των Παρθεναγωγείων στο νησί και το σημαντικό ρόλο που έπαιξαν στην είσοδο των κοριτσιών από τα τέλη του 19ου αιώνα στην εκπαίδευση δημιουργώντας μια σπουδαία παρακαταθήκη για την παρουσία των Λεσβίων γυναικών στα γράμματα και τις Τέχνες για να φτάσουμε στο σήμερα και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου το οποίο αποτελεί έναν από τους διακεκριμένους ερευνητικούς πόλους στις σπουδές φύλου διεθνούς εμβέλειας.
Η συνεργατική επίδοση των Λεσβίων γυναικών στον πρωτογενή τομέα που χαρακτηρίζει το νησί, όπως οι γυναικείοι συνεταιρισμοί, οι αγροκτηνοτροφικοί, αλλά και άλλες συλλογικότητες γυναικών που δραστηριοποιούνται σε κάθε χωριό της Λέσβου είναι μια καθημερινή υπενθύμιση για την αλληλέγγυα παρουσία τους, αλλά και την συμβολή τους σε έναν ιδιαίτερα απαιτητικό κλάδο απασχόλησης, την γεωργία και την κτηνοτροφία.
Στην κοινωνία της Λέσβου, η παρουσία των γυναικών ανά τους αιώνες, συνδέθηκε με την πρόοδο, την σκληρή εργασία, τους δημοκρατικούς αγώνες που σε μια εποχή ασφυξίας μας ενδυναμώνουν να επιταχύνουμε τη δράση μας ενάντια στους συστημικούς φραγμούς, για μεγαλύτερη και ουσιαστική συμμετοχή μας στο οικονομικό πολιτικό γίγνεσθαι.