Ταλαντώσεις και αναδιαρθρώσεις της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας
Γράφει ο ΦΡΑΝΤΖΗΣ ΚΑΡΑΔΟΥΚΑΣ
Από το NEWSROOM Δημοσίευση 20/1/2025

Σε μια περίοδο εντατικών μετασχηματισμών, απόρροια των διασταυρώσεων μεταξύ παγκόσμιων τάσεων και τοπικών ιδιαιτερότητων, η σύγχρονη ελληνική κοινωνία καλείται να επιλέξει ανάμεσα σε αποφάσεις που αγγίζουν καίρια ζητήματα τής ύπαρξης της. Η προβληματική του δημόσιου λόγου καλείται να φωτίσει κρίσιμα ζητήματα, όπως η διαχείριση της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, η προσαρμογή στις νέες δημογραφικές και πολιτισμικές πραγματικότητες, αλλά και η αναδιαμόρφωση των θεσμών και των αξιών. Μέσα από τη μελέτη θεμάτων όπως η πολιτική αποξένωση, η πολυπολιτισμικότητα, η οικογενειακή αναδιάρθρωση και η τεχνολογική επανάσταση, διαμορφώνεται ένα πολύπλευρο πλαίσιο που αναδεικνύει τις προκλήσεις αλλά και τις δυνατότητες για το μέλλον. Στόχος του παρόντος κειμένου είναι να διερευνήσει αυτές τις όψεις της ελληνικής πραγματικότητας, προσφέροντας μια προσέγγιση που να ενισχύει τη βαθύτερη κατανόηση και τις δυναμικές για τις νέες αναδυόμενες πραγματικότητες.
Οικονομική κρίση και κοινωνικές ανισότητες
Η οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2009 είχε βαθύ αντίκτυπο στις κοινωνικές δομές της Ελλάδας. Η λιτότητα, η ανεργία και η φτωχοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού οδήγησαν σε αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες και εντάσεις. Ταυτόχρονα, παρατηρείται μια τάση αμφισβήτησης του κράτους δικαίου και της ικανότητας του να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πολιτών.
Ασφυκτική δημοσιονομική πολιτική και ελαστικές μορφές απασχόλησης
Στην προσπάθεια του, το ελληνικό κράτος να εναρμονιστεί με τις απαιτήσεις των μνημονιακών συμβάσεων, έχει αποδοθεί, την. τελευταία δεκαετία, σε μια κούρσα αύξησης της φορολογικής πίεσης στους πολίτες, ενώ η ακρίβεια στα καταναλωτικά αγαθά και η διόγκωση στα τιμολόγια των κρατικών υπηρεσιών έχει οδηγήσει σε μια κατακόρυφη άνοδο του ιδιωτικού χρέους και της επιβαρύνσης της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών.Η κοινωνία, σε μια αγωνιώδη κατάσταση αναζήτησης πόρων, για να ανταποκριθεί στις καθημερινές της υποχρεώσεις, έχει αποδοθεί σε μια δραματική αναζήτηση εργασιακών ευκαιριών με κάθε μορφή και τρόπο, βρίσκοντας συχνά καταφύγιο στις αμφιλεγόμενες ελαστικές μορφές απασχόλησης.
Μετανάστευση και πολυπολιτισμικότητα
Η Ελλάδα, ως χώρα διέλευσης και προορισμού μεταναστών και προσφύγων, έχει αντιμετωπίσει σοβαρές προκλήσεις σε επίπεδο ενσωμάτωσης και διαχείρισης της πολιτισμικής ποικιλομορφίας. Οι μεταναστευτικές ροές έχουν επηρεάσει την κοινωνική πραγματικότητα, ενώ ζητήματα όπως ο ρατσισμός και η ξενοφοβία εξακολουθούν να απειλούν την ομαλή λειτουργία των θεσμών, πυροδοτώντας εντάσεις και ανησυχία στους τοπικούς πληθυσμούς.
Πολιτική συμμετοχή και αποξένωση
Η κρίση εμπιστοσύνης προς τους πολιτικούς θεσμούς έχει οδηγήσει σε αποξένωση και αδιαφορία για την πολιτική. Η άνοδος των λαϊκιστικών κινημάτων και της άκρας δεξιάς και η συνεπαγόμενη όξυνση της πολιτικής πόλωσης έχουν διαμορφώσει ένα ομιχλώδες και ασταθές πολιτικό τοπίο.Τα συγκεκριμένα μορφώματα,αντί του διαλόγου, ενθαρρύνουν την αντιπαλότητα, την βία, την παράκαμψη της κοινής λογικής και του νόμου και την ανάληψη της αυτοδικίας και της ανομίας.
Οικογένεια και δημογραφικές αλλαγές
Η ελληνική οικογένεια παραμένει βασικός πυλώνας της κοινωνίας, αλλά παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές, όπως η μείωση των γεννήσεων, η αύξηση των διαζυγίων και η καθυστέρηση της απόκτησης παιδιών. Το δημογραφικό πρόβλημα, σε συνδυασμό με τη γήρανση του πληθυσμού, αποτελεί σοβαρή πρόκληση για το μέλλον.
Νεολαία και κοινωνική κινητικότητα
Ο κοινωνικός και οικονομικός αντίκτυπος των διαφόρων μορφών κρίσεων, έχει βρει την νεολαία σε μια πρωτόγνωρη πραγματικότητα:ανεργία, επισφάλεια και μετανάστευση στο εξωτερικό (braindrain). Παράλληλα, οι δυνατότητες κοινωνικής κινητικότητας και ανέλιξης είναι περιορισμένες, γεγονός που οδηγεί σε αίσθηση ματαίωσης και απογοήτευσης του πιο δυναμικού τμήματος της κοινωνίας, της νεολαίας.
Έμφυλη βία, παραβατικότητα,οπαδική βία
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στην ελληνική κοινωνία, μια αυξανόμενη τάση της έμφυλης βίας(γυναικοκτονίες),της νεανικής και εφηβικής παραβατικότητας και της οπαδικήςβίας.Σωρεία φαινομένων μαρτυρούν ότι η ανθρώπινη ζωή, οι αξίες και ο πολιτισμος βρίσκονται σε διαρκή αποσύνθεση. Η πίεση που δέχτηκε η κοινωνία από ένα πρωτόγνωρο κύμα οικονομικών και υγειονομικών κρίσεων, των τελευταίων ετών, ώθησε την κοινωνία, στην διαχείριση της καθημερινότητα της,σε πρακτικές που δεν συνάδουν με οποιαδήποτε έννοια λογικής.
Τεχνολογία και κοινωνική αλλαγή
Η διάδοση της τεχνολογίας και των κοινωνικών δικτύων έχει αλλάξει ριζικά τις μορφές επικοινωνίας και συμμετοχής. Η ψηφιοποίηση επηρεάζει την εργασία, την εκπαίδευση και την πολιτική, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί νέες μορφές ανισοτήτων.
Ταυτότητα και πολιτισμός
Η ελληνική ταυτότητα βρίσκεται σε συνεχή αναδιάταξη, καθώς οι παραδόσεις και τα εθνικά σύμβολα συγκρούονται ή συνδυάζονται με τις παγκοσμιοποιημένες αξίες. Η πολιτιστική παραγωγή αντικατοπτρίζει αυτή την ένταση, προβάλλοντας συχνά την ανάγκη αναστοχασμού της συλλογικής ταυτότητας.
Το μέλλον όπως σήμερα προδιαγράφεται
Η ελληνική κοινωνία φαίνεται ότι έχει αιφνιδιαστεί από τις αλλεπάλληλες αναδιαρθρώσεις που έχει δεχτεί τα τελευταία χρόνια και δείχνει ανήμπορη να σχεδιάσει και να καταθέσει ένα οδικό χάρτη πολιτικών για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.Το κρίσιμο σταυροδρόμι των ταλαντώσεων, στο οποίο βρίσκεται η κοινωνία, δημιουργεί μια επιτακτική ανάγκη ανάπτυξης μιας διεξόδου αναζήτησης αξιόπιστων εργαλείων για την κατανόηση και την αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών, σε μια κρίσιμη αναμέτρηση για το πώς θα συνδυαστεί η κοινωνική συνοχή με τους συνεχείς παγκοσμιοποιημένους μετασχηματισμούς.