Μετά την πείνα του 1941 πολλοί μικροϊδιοκτήτες και φτωχοαγρότες, από τον κάμπο του λεκανοπεδίου της Καλλονής Λέσβου, μη μπορώντας να ανταποκριθούν στα καλλιεργητικά έξοδα, εκχώρησαν τα χωράφια τους σε μεγαλοκτηματίες της περιοχής. Η μίσθωση ήταν πολυετής έναντι μερικών οκάδων σταριού ή πληθωριστικών χαρτονομισμάτων.

Μετά τρία χρόνια, την άνοιξη του 1944, κάποιοι αγρότες αποφάσισαν να καλλιεργήσουν τα χωράφια τους και να διακόψουν τη ληστρική μίσθωση. Πρότειναν στους μεγαλοκτηματίες να συμβιβαστούν και να μοιράσουν τη σοδειά.

Αυτό δεν έγινε δεκτό, οι μεγαλοκτηματίες συνέχισαν την καλλιέργεια. Κάποιοι ακτήμονες αγρότες, με την υποστήριξη του ΕΑΜ, καλλιέργησαν κομμάτια γης του κάμπου, που τους μοίρασε απ' την ανταλλάξιμη περιουσία του “Μεμέτ αγά”. “Εκατό μπαχτσεδέλια ξεφύτρωσαν και αύξαναν μέρα με τη μέρα και μέσα στο καλοκαίρι η καρποφορία αποζημίωσε του κόπους των ξωμάχων. Ντομάτες, αγγούρια, φασολάκια, μελιτζάνες, κολοκυθάκια, καρπούζια και μπόλικα μυριστικά, δυόσμο, μαϊντανό, πιπεριές”.

Όταν ωρίμασε η σοδειά έστησαν τσαρδάκες, στέγασαν τις φαμίλιες τους κι απολάμβαναν τους κόπους τους. Στην ακτημονική κοινωνία έγινε κι ένας γάμος· παντρεύτηκαν η Ελένη Αχλάτη με τον Ιγνάτη Κατερινέλλη. Αντάλλασσαν την παραγωγή με λάδι, αλεύρι, τυρί και ψάρια. Χόρτασε η φτωχολογιά, γράφει ο Επονίτης λογοτέχνης Προκόπης Πανταζής.

Όταν ωρίμασαν τα σιτάρια οι αγρότες μπήκαν στα μικροχώραφα κι άρχισαν να θερίζουν – πρώτα στο χωριό Κεράμι – κι αργότερα στα άλλα χωριά του λεκανοπεδίου της Καλλονής. Οι αγροφύλακες κι οι χωροφύλακες προσπάθησαν να τους εμποδίσουν.

Οι αγρότες αντιστάθηκαν και στα επεισόδια πυροβολήθηκε στα πόδια, από τον Μοίραρχο Αναστάσιο Χατζηαναστασίου, ο Θεόδωρος Πετραδέλλης. Στη συνέχεια για ενίσχυση και αντιμετώπιση της κατάστασης κλήθηκαν και ήρθαν χωροφύλακες της Ασφάλειας Μυτιλήνης με επικεφαλής τον μοίραρχο Κωνσταντίνο Γεωργόπουλο. Τότε πραγματοποιήθηκε συνάντηση επιτροπής του ΕΑΜ, από τους Χρήστο Χατζηράλλη, Γιώργο Κονταξή, Γιώργο Πανταζή και Στρατή Παπαευστρατίου, με τον Γεωργόπουλο. Του ζήτησαν να επιστρέψει στη Μυτιλήνη για να μην υπάρξει συνέχεια στο θέμα.

Μετά την άρνησή του οργανώθηκε από το ΕΑΜ, στις 21 Ιουνίου, μεγάλη συγκέντρωση αγροτών στη θέση “Σκεπαστός”, στην οποία συμμετείχαν αγρότες απ' όλα τα χωριά του λεκανοπεδίου και της γύρω περιοχής.

Οι συγκεντρωμένοι αποφάσισαν να κατέβουν στην Καλλονή και να διαδηλώσουν ειρηνικά. Γέμισαν τη μικρή πλατεία και τους γύρω δρόμους. “Δεν παραδίδουμε το στάρι μας”, και “Να φύγουν οι ασφαλίτες της Μυτιλήνης”, ήταν τα συνθήματά τους. Μπροστά στο αστυνομικό τμήμα τους υποδέχτηκαν με πυροβολισμούς. Ταυτόχρονα άλλοι χωροφύλακες πυροβολούσαν τους αγρότες – διαδηλωτές από την αυλή της εκκλησίας του Αϊ Γιάννη, βάζοντάς τους στη μέση.

Από τους πυροβολισμούς τραυματίστηκε βαριά ο Γιάννης Νεοκλέους ή Νταβέλης, ο οποίος πέθανε μετά δυο μέρες στο Νοσοκομείο Μυτιλήνης. Σοβαρά τραυματίστηκαν στα πόδια και παραδόθηκαν στους Γερμανούς, οι Κυριάκος Μιχαήλαρος, που κουτσάθηκε, και ο Αντώνης Ζαχαρής απ’ την Αγία Παρασκευή. Ακόμα τραυματίστηκαν, αλλά διέφυγαν τη σύλληψη, οι Αντώνης Γιαννίκαρος απ’ την Καλλονή κι ο Χαράλαμπος Χατζηκυριαζής από την Αγία Παρασκευή, στο κεφάλι. Χειρουργήθηκε, σε σπίτι, από τους γιατρούς Άλκη Μιχαήλ και Στρατή Κράλλη και γιατρεύτηκε.

Στρατής Κουλίκας

Για να δικαιολογήσει ο Γεωργόπουλος, στους Γερμανούς, την ένοπλη επέμβαση απέκρυψε τον πραγματικό λόγο του συλλαλητηρίου και παρουσίασε τα γεγονότα ως αντιγερμανική εξέγερση. Την επόμενη μέρα πήγε γερμανικό απόσπασμα στην Καλλονή για να ελέγξει την κατάσταση και τα γεγονότα.

Σε σύσκεψη που έγινε στο μητροπολιτικό μέγαρο οι Γερμανοί διαπίστωσαν ότι το συλλαλητήριο δεν είχε αντιγερμανικό χαρακτήρα. Σ' αυτό συνέβαλε κι ο Μητροπολίτης Διονύσιος, κατοπινός πρόεδρος του ΕΑΜ Λέσβου, ο οποίος υπερασπίστηκε τους αγρότες του λεκανοπεδίου.

Νίκος Λογιώτατος

Η παράνομη, χειρόγραφη εφημερίδα της ΕΠΟΝ Αντιφασίστας γράφει στις 26 Ιουνίου 1944: “Η αγροτιά ξεσηκώνεται και το μεσημέρι της 21ης Ιουνίου μια μακριά φάλαγγα από 200 αγρότες μπαίνει στην Καλλονή.

Η ατμόσφαιρα τραντάζεται απ' τα αιτήματα της ξεσηκωμένης αγροτιάς. Ζητούν ψωμί, συσσίτιο, προπολεμικό μεροκάματο, επιστροφή των κλεμμένων χωραφιών, κινίνο, πετρέλαιο, κατάργηση της δεκάτης, μοίρασμα των ανταλλάξιμων χωραφιών στους ακτήμονες”.

Ελεύθερη Λέσβος 25.8.1944

Στη συνέχεια οι Γερμανοί πραγματοποίησαν τρεις επιδρομές στα χωριά της περιοχής, για να τρομοκρατήσουν τους κατοίκους. Η πρώτη έγινε στα μέσα Ιουλίου. Έκαναν αιφνιδιαστική έφοδο, τα μεσάνυχτα, στο χωριό Αρίσβη. Ακολούθησε το μεγάλο μπλόκο στην Καλλονή, στις 23 Αυγούστου 1944.

Πρωί, εισέβαλαν στο χωριό πυροβολώντας αδιάκριτα. Οι κάτοικοι του χωριού παράτησαν τις δουλειές τους και έτρεξαν να κρυφτούν. Από τους πυροβολισμούς σκοτώθηκε ο Νικόλας Λογιώτατος και συνελήφθησαν οι Σταύρος Βαρζουδάκης, ράφτης, Ράλλης Γκαρνακέλλης, αγρότης, Γιάννης Νέμτσας, Μιχάλης Πετριτζικλής (Κουκουτός), Γιάννης Γελαγώτης, Βασίλης Κλειδαράς, Μιχάλης Νταντούλης, Συμεών Πρασακάκης, Παναγιώτης Κυπραίος, δικηγόρος, και άλλοι. Ύστερα από λίγες μέρες τους άφησαν ελεύθερους.

Την ίδια μέρα, 23 Αυγούστου 1944, έγινε επιδρομή και στο κεφαλοχώρι Αγία Παρασκευή, όπου ήταν η έδρα του ΕΑΜ Λέσβου. “Πυροβόλησαν αθώους, ξυλοκόπησαν γέρους και γριές, σκότωσαν, τραυμάτισαν νέους και γέρους, τρομοκράτησαν λεηλάτησαν, έκλεψαν. Πήραν μαζί τους αθώους για ομήρους”, γράφει η παράνομη εφημερίδα του ΕΑΜ Ελεύθερη Λέσβος στις 25 Αυγούστου.

Από τις σφαίρες των Γερμανών σκοτώθηκε ο Στρατής Κουλίκας. Στο ίδιο φύλλο διαβάζουμε: <<Η κηδεία του γίνηκε τ' απόγεμα της ίδια μέρας κι οι χωριανοί βρήκαν τον τρόπο να φανερώσουν τα αισθήματά τους. Χίλιοι κι απάνω άνθρωποι ακολούθησαν την εκφορά. Στην εκκλησιά ένας χωριανός τον αποχαιρέτησε με δυο λόγια κι όσοι ήταν στην εκκλησιά σήκωσαν το χέρι και φώναξαν “Εκδίκηση στο φασισμό”>>.

Αντιφασίστας 28.8.1944

Κι ο Αντιφασίστας στις 28 Αυγούστου συμπληρώνει: “Τ' αδικοσκοτωμένα αδέρφια μας, οι ήρωες του σημερινού μας αγώνα γίνονται οδηγοί. Πάνω στους τάφους τους ορκιζόμαστε αιώνια εκδίκηση”.

Οι τρεις σκοτωμένοι, οι Γιάννης Νεοκλέους ή Νταβέλης, Νίκος Λογιώτατος και Στρατής Κουλίκας ήταν οι τελευταίοι που σκότωσαν οι Γερμανοί στη Λέσβο. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1944 ήρθε το τέλος της γερμανικής Κατοχής κι η Λέσβος ήταν ελεύθερη.