28 Οκτωβρίου 1940 στη Μυτιλήνη
Μαρτυρία από το βιβλίο «Η Αντίσταση στη Λέσβο» των Π. Κεμερλή και Α. Πολυχρονιάδη*
Από το NEWSROOM Δημοσίευση 27/10/2020
Από τον Αύγουστο του 1940, μετά τον τορπιλισμό της Έλλης, κοντά σ’ όλους τους Έλληνες, και οι Μυτιληνιοί νιώθουν να τους βαραίνει η Ιταλική επιβουλή. Οι καθησυχαστικές ανακοινώσεις της δικτατορίας - που απόκρυψε τα πειστήρια για το δράστη του τορπιλισμού - δεν πείθουν κανένα πως το κακό δεν θα ερχότανε.
28 του Οκτώβρη. Η μέρα αυτή δίνει την ευκαιρία στους Λέσβιους να μιλούν ανοιχτά κατά του ιταλικού φασισμού και κατά της ντόπιας δικτατορίας, βγάζοντας έτσι το καταπιεσμένο άχτι τους. Κάποια ανακούφιση ήταν κι αυτή. Αμέσως μετά την είδηση για το πόλεμο, ακολουθούν ελλείψεις στα τρόφιμα, όπως ρύζι, ζάχαρη κλπ. Οι πιο έξυπνοι προσπαθούν ν’ αποθηκέψουν όσα μπορούν. Οι διαταγές των αρχών, που απαγορεύουν τη συγκέντρωση τροφίμων, δεν φέρνουν σοβαρά αποτελέσματα. Όμως, ο ενθουσιασμός και η προσμονή της νίκης είναι πόθος γενικός και η προσοχή του λαού είναι στραμμένη στο Μέτωπο.
(…) Στη Λέσβο, από τις πρώτες ημέρες της κινητοποίησης τα στρατευμένα παιδιά της κάνουν μια αποχαιρετιστήρια παρέλαση, κάθε φορά που επιβιβάζονται στα επιταγμένα επιβατικά της γραμμής «Μαίρη Μ.» και «Αρντένα», που βαμμένα με τα πολεμικά χρώματα του «καμουφλάζ» αναδίδουν τη σχετική αγριάδα κι έχουν γίνει αγνώριστα. Ο κόσμος κι οι συγγενείς των φαντάρων τους αποχαιρετά μ’ ευχές για νίκη και επάνοδο. Πόσοι δεν θα γυρίσουν;
Ο λόχος του λοχαγού Γιάννη Κούρδαλου, που παρελαύνει όταν έρχεται η σειρά του για την επιβίβαση, περνά την προκυμαία τραγουδώντας και είναι στολισμένος με λουλούδια πικροδάφνης στις κάννες των όπλων. Ο ενθουσιασμός φτάνει στο παραλήρημα. Μα, ο λοχαγός ο λεβέντης δεν γύρισε. Σκοτώθηκε πολεμώντας γενναία στο Πόγραδετς!
Όμως δεν είναι λιγότερο συγκινητικός ο χωρισμός των υποζυγίων απ’ τους κυρίους τους. Άλογα και μουλάρια παραδίνονται στην επίταξη, ακολουθώντας τους ανθρώπους στον αλληλοσκοτωμό τους. Δεν φταίνε τα ίδια. Γι’ αυτά αποφασίζουν οι άνθρωποι. Μα είναι σίγουρο πως δεν θα ξαναγυρίσουν! Και εδώ έχουμε αγκαλιάσματα και φιλιά.
Οι μερακλήδες ξεχωρίζουν, γιατί τ’ αποχαιρετούν και τα παραδίδουν, χωρίς να τους βγάλουν τις χάντρες, τα χαϊμαλιά και τα δερμάτινα καπίστρια.
Λεωφορεία, φορτηγά και τα λίγα επιβατικά παίρνουν το δρόμο για το μέτωπο. Φορτώνονται κι αυτά στα καράβια, βαμμένα με τα κατάλληλα για τον πόλεμο χρώματα κι η φτωχή κυκλοφορία της Μυτιλήνης εκμηδενίζεται. Κι αυτά δεν γύρισαν. Όλοι κάνουν ό,τι είναι μπορετό, για να δυναμώσει το μέτωπο.
Σε κάθε Δημοτικό Σχολείο, οργανώνονται τις αποκριές - χοροί. Το ίδιο και στους καφενέδες της προκυμαίας. Σκοπός η βοήθεια στο μέτωπο, μα και η περίθαλψη των τραυματιών και των οικογενειών των σκοτωμένων. Οι νίκες έρχονται η μία ύστερα απ' την άλλη κι οι καμπάνες αναγγέλλουν κάθε τόσο με χαρούμενα κτυπήματα την κατάληψη απ’ το στρατό μας και κάποιας βορειοηπειρώτικης πόλης. Μα οι νίκες ακολουθούνται και από νεκρούς, από ανάπηρους κι από τραυματίες. Οι πρώτες μαυροντυμένες κάνουν την εμφάνισή τους, συμπληρώνοντας την εικόνα των πολεμικών μετόπισθεν. Οι τραυματίες που έρχονται με «αναρρωτική» γίνονται αντικείμενα θερμών εκδηλώσεων από τους άμαχους. Η ζωή όμως συνεχίζεται με προσαρμογή στις πολεμικές συνθήκες. Έτσι, η μόδα επιβάλλει τις καρφίτσες από μικροσκοπικά τσαρούχια που στολίζουν τα πέτα των γυναικών, και, αντιγράφοντας την κουκούλα του Αλβανομάχου, κάθε Μυτιληνιά «κουκουλώνεται» με ένα πολύ πραχτικό και όχι άσχημο κάλυμμα. Όσες έχουν όμοιο ύφασμα με το παλτό τους έχουν πιο μεγάλο σουξέ. Αλλιώς, καλές είναι και οι πλεχτές.
Αλήθεια, το πλέξιμο γίνεται η ασχολία της μόδας, που έχει το ευεργετικό αποτέλεσμα να ζεσταίνονται οι πολεμιστές μας. Οι Μυτιληνιές όλων των ηλικιών πιάνουν βελόνες και πλέκουν. Πολλές πλέκουν ακόμα και στα διαλείμματα του κινηματογράφου. 'Άλλες δεν έχουν συγγενή στο μέτωπο. Έτσι στέλνουν δέματα σε φίλους ή απλούς γνωστούς ή γίνονται «κουμπαρούλες» σε άγνωστους πολεμιστές.
Οι συναγερμοί, ύστερα από τον πανικό που έσπερναν στην αρχή, καταλήγουν να γίνονται περιστατικά της καθημερινής ζωής, φέρνοντας σ’ επαφή τον πληθυσμό και καλλιεργώντας την αλληλεγγύη και ενότητα, αφού όλοι αντιμετωπίζουν τον κοινό κίνδυνο απ’ τον ουρανό. Η συσκότιση είναι πρόβλημα με τους κακούς δρόμους της Μυτιλήνης.
* Επιμέλεια δημοσιεύματος ΦΙΛΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ