Με αφορμή το πρόσφατο δημοσίευμα (30/3/2025) στην εφημερίδα Νησί, που αποκάλυψε ακόμη μία αυθαίρετη επέμβαση σε ιστορικό κτίριο της Ερμού, επανέρχεται το ερώτημα: Πόσα ακόμη θα επιτρέψουμε να χαθούν προτού προστατεύσουμε την πολιτιστική μας ταυτότητα;

Η εικόνα της Ερμού, ενός από τους πιο ιστορικούς και χαρακτηριστικούς δρόμους της Μυτιλήνης, αλλοιώνεται καθημερινά από αυθαίρετες επεμβάσεις που προέρχονται κυρίως από ιδιώτες. Καταστήματα με μακρά ιστορία στεγάζονται σε διατηρητέα και αξιόλογα κτίσματα – εκλεκτιστικά, μεταπολεμικά, λαϊκά – τα οποία αλλοιώνονται από «εκσυγχρονισμούς» που δεν σέβονται την αυθεντικότητά τους και σταδιακά χάνουν τη μοναδική τους ταυτότητα. Συχνά, οι παρεμβάσεις περιορίζονται στο ισόγειο για χάρη της βιτρίνας, ενώ οι όροφοι παραμένουν παραμελημένοι, εγκαταλελειμμένοι ή σε κατάσταση φθοράς, καθώς οι περισσότεροι καταστηματάρχες ενδιαφέρονται αποκλειστικά για το εμπόρευμα και την εικόνα προς τον δρόμο, αγνοώντας την ανάγκη συνολικής φροντίδας του κτιρίου.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της διττής προσέγγισης που συναντάμε στην οδό Ερμού αποτελεί κτίριο ξενοδοχείου του 1956 στο κέντρο της πόλης. Ενώ το άνω τμήμα του μελετήθηκε προσεκτικά από αρχιτέκτονα και προσαρμόστηκε με σεβασμό στον χαρακτήρα του δρόμου, το ισόγειο – το οποίο αποτελεί ξεχωριστή ιδιοκτησία και σήμερα είναι ενοικιασμένο σε μεγάλη εμπορική αλυσίδα – βάφτηκε εξ ολοκλήρου μαύρο, χωρίς τις απαιτούμενες εγκρίσεις. Η αισθητική αυτή παρέμβαση αλλοιώνει δραστικά την εικόνα του συνόλου και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την αρχιτεκτονική συνοχή του δρόμου. Παρόμοιες πρακτικές εντείνουν την οπτική ασυνέπεια και ακυρώνουν κάθε συλλογική προσπάθεια προστασίας της φυσιογνωμίας της Ερμού. Με αυτόν τον τρόπο, ο χαρακτήρας του δρόμου αντικαθίσταται από μια απρόσωπη και ετερόκλητη εικόνα, που θυμίζει περισσότερο μια φθηνή «ινσταγκραμική» απομίμηση σύγχρονης καταναλωτικής βιτρίνας, παρά έναν δρόμο-στολίδι με ιστορική και πολιτιστική σημασία.

Την ίδια στιγμή, η στάση του Δήμου αποδεικνύεται κατώτερη των περιστάσεων. Η πρόσφατη κατεδάφιση του περιπτέρου στη γωνία Ερμού και Τυρταίου – παρά τις αποφάσεις που είχαν ληφθεί για πολιτιστική αξιοποίησή του – δείχνει έλλειψη συνέπειας και σεβασμού τόσο στις συλλογικές αποφάσεις όσο και στην ευρύτερη ανάγκη προστασίας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Η απουσία ελέγχων και η μη εφαρμογή των υπαρχόντων μελετών για τις όψεις των κτιρίων επιτείνουν το πρόβλημα, αφήνοντας την Ερμού εκτεθειμένη στη φθορά και την αυθαιρεσία.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Ερμού τελεί υπό ειδικό νομικό καθεστώς προστασίας. Ωστόσο, η απουσία ουσιαστικού ελέγχου και η αδυναμία εφαρμογής των κανονισμών αναδεικνύουν ένα βαθύτερο πρόβλημα: χωρίς πολιτική βούληση, το νομικό πλαίσιο παραμένει κενό γράμμα.

Η ευθύνη γι' αυτό ανήκει στον Δήμο, ως αρμόδια αρχή Πολεοδομίας. Έχει την υποχρέωση να εξασφαλίζει την εφαρμογή των αποφάσεων και της νομοθεσίας που προστατεύουν τον ιστορικό πυρήνα της πόλης.

Κι όμως, δεν πρόκειται μόνο για θέμα αισθητικής. Η διατήρηση της ιστορικής φυσιογνωμίας της Ερμού αποτελεί στρατηγική επιλογή – ίσως τη σημαντικότερη – απέναντι στην επέλαση των μεγάλων εμπορικών αλυσίδων στο νησί. Γιατί το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των τοπικών καταστημάτων είναι να μοιάζουν με τα εμπορικά κέντρα (malls), αλλά να προσφέρουν μια αυθεντική εμπειρία μέσα σε έναν ζωντανό, ιστορικό και αισθητικά ελκυστικό δημόσιο χώρο. Ένας δρόμος-προορισμός, ένα ζωντανό αξιοθέατο που ενώνει το εμπόριο με την ιστορία, τον πολιτισμό και την τοπική ταυτότητα, μπορεί να ενισχύσει ουσιαστικά την τοπική οικονομία και να δώσει ανάσα στον μικρό έμπορο.

Πόλεις που επένδυσαν στη διατήρηση και ανάδειξη του αρχιτεκτονικού τους χαρακτήρα – όπως η Παλιά Πόλη των Χανίων, το ιστορικό κέντρο της Ναυπάκτου ή εμπορικοί δρόμοι σε Ιταλία και Ισπανία – κατάφεραν να ενισχύσουν την τοπική οικονομία και να διατηρήσουν ζωντανή την εμπορική τους ταυτότητα μέσα στον χρόνο. Η επένδυση στην αισθητική και την αυθεντικότητα δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ό,τι κρατά έναν τόπο ζωντανό, ξεχωριστό και ουσιαστικό μέσα σε έναν κόσμο που ομογενοποιείται καθημερινά.

Η ολοκληρωμένη αποκατάσταση της Ερμού έχει διπλό όφελος: Από τη μία, μπορεί να την ξανατοποθετήσει στον χάρτη ως πόλο έλξης για επισκέπτες, κατοίκους και επαγγελματίες. Και από την άλλη, να διασώσει και να αναδείξει την πολιτιστική μας κληρονομιά με τρόπο ουσιαστικό και διαχρονικό.

Για τους λόγους αυτούς καλούμε:

• Τη Δημοτική Αρχή να εφαρμόσει χωρίς καθυστέρηση τη μελέτη για τις όψεις της Ερμού και να δρομολογήσει προγράμματα αποκατάστασης και αισθητικής αναβάθμισης. Παράλληλα, να εκπονήσει σχέδιο για τη μόνιμη πεζοδρόμηση του δρόμου και της ευρύτερης περιοχής, με γνώμονα την προσβασιμότητα και την ποιότητα ζωής των κατοίκων.

 • Τον Εμπορικό Σύλλογο Μυτιλήνης να αναλάβει ενεργό ρόλο στην ευαισθητοποίηση των μελών του. Να στηρίξει τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής ταυτότητας των κτιρίων, όχι ως υποχρέωση, αλλά ως επένδυση στο μέλλον του τοπικού εμπορίου.

• Τους ιδιοκτήτες και ενοικιαστές των καταστημάτων να αντιληφθούν την αξία των κτιρίων που στεγάζουν τις επιχειρήσεις τους και να συνεργαστούν με ειδικούς για τις όποιες παρεμβάσεις. Να κατανοήσουν ότι η διαφύλαξη του ιστορικού χαρακτήρα της Ερμού δεν είναι τροχοπέδη, αλλά συγκριτικό πλεονέκτημα που μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην ανθεκτικότητα και την προοπτική των επιχειρήσεών τους.

Επίλογος

Η οδός Ερμού είναι η αρτηρία που ενώνει το παρελθόν με το παρόν – και διαμορφώνει το μέλλον της πόλης μας. Η προστασία και ανάδειξή της δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα. Μια αναγκαιότητα που απαιτεί συλλογική προσπάθεια, συναίνεση και όραμα. Κάθε αυθαίρετη παρέμβαση που ανεχόμαστε, κάθε αλλοίωση που αποδεχόμαστε με αδιαφορία, μας στερεί ένα κομμάτι από την ψυχή της πόλης μας.

Ας δράσουμε σήμερα. Γιατί η Ερμού δεν χρειάζεται να αλλάξει για να αξίζει. Χρειάζεται απλώς να την κοιτάξουμε ξανά.