Προκλήσεις και προοπτικές για την χώρα στον ορίζοντα των παγκοσμιοποιημένων αναδιατάξεων
Γράφει ο ΦΡΑΝΤΖΗΣ ΚΑΡΑΔΟΥΚΑΣ
Δημοσίευση 2/2/2025

Η Ελλάδα στην εποχή των παγκοσμιοποιημένων αναδιατάξεων βρίσκεται στο επίκεντρο μίας ευρύτερης διαδικασίας μετασχηματισμών, που επηρεάζει την πολιτική, την οικονομία, τον πολιτισμό και την κοινωνική δομή. Οι μετασχηματισμοί, από την συμμετοχή της χώρας στις ευρύτερες διεθνείς εξελίξεις, δεν περιορίζονται μόνο στην οικονομική σφαίρα, αλλά επεκτείνονται στη διαμόρφωση νέων αξιών, σχέσεων εξουσίας και κοινωνικών προτεραιοτήτων, φέρνοντας την Ελλάδα αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες στις οποίες καλείται να απαντήσει.
Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνική κυριαρχία
Η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί κεντρικό στοιχείο της πολιτικής και οικονομικής της πραγματικότητας. Ωστόσο, οι πολιτικές λιτότητας που επιβλήθηκαν κατά την οικονομική κρίση και των μνημονιακών συμβάσεων, έθεσαν το ζήτημα της εθνικής κυριαρχίας υπό αμφισβήτηση, καθώς οι αποφάσεις καθορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από ξένα κέντρα εξουσίας, επιφυλάσσοντας τον ρόλο παρατηρητή για την χώρα και υποδοχέα αυτών των αποφάσεων.
Γεωπολιτικές ανακατατάξεις
Η στρατηγική θέση της Ελλάδας στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο την καθιστά κομβικό σημείο στις γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Ζητήματα όπως η ενεργειακή πολιτική, η ασφάλεια και οι μεταναστευτικές ροές συνδέονται άμεσα με την παγκόσμια δυναμική και επηρεάζουν τις εσωτερικές πολιτικές αποφάσεις.
Οικονομική εξάρτηση και παγκοσμιοποιημένη αγορά
Η ένταξη της Ελλάδας στη διεθνή οικονομική αλυσίδα την έχει καταστήσει ευάλωτη στις διακυμάνσεις της παγκόσμιας αγοράς. Η οικονομική κρίση του 2008-2018 αποκάλυψε τις δομικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας και τόνισε την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις.
Εμπλοκή της χώρας σε επικίνδυνες πολεμικές συρράξεις
Η χώρα τα τελευταία χρόνια βρέθηκε στη δίνη πολεμικών συγκρούσεων συμμετέχοντας σε διεθνείς αμυντικούς οργανισμούς(ΝΑΤΟ).
Ο κίνδυνος από την εμπλοκή της χώρας σε περιοχές που προμηνύεται γενικότερη ανάφλεξη (Μέση Ανατολή, Ουκρανία) καθιστά την χώρα εν δυνάμει πεδίο τρομοκρατικών ενεργειών και στόχο πολεμικών αντιποίνων.
Τουρισμός και παγκοσμιοποίηση
Η εξάρτηση από τον τουρισμό ως κύρια πηγή εσόδων εντείνει την ανάγκη προσαρμογής της χώρας στις διεθνείς απαιτήσεις, συχνά σε βάρος της τοπικής οικονομίας και της πολιτιστικής αυθεντικότητας. Η τουριστική ανάπτυξη, αν και σημαντική, πολλές φορές οδηγεί σε υπερεκμετάλλευση φυσικών και πολιτιστικών πόρων και αλλοίωση της πολιτιστικής της κληρονομιάς.
Μεταναστευτικές ροές και πολυπολιτισμικότητα
Η Ελλάδα, ως σημείο εισόδου για χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες, βρίσκεται στο κέντρο της παγκόσμιας μετακίνησης πληθυσμών. Οι κοινωνικές εντάσεις και οι προκλήσεις ενσωμάτωσης αναδεικνύουν την ανάγκη για νέες πολιτικές που θα προωθούν την ανεκτικότητα και την κοινωνική
Είναι φανερό ότι η χώρα παρακολουθεί την τελευταία δεκαετία αμήχανη τις μεταναστευτικές εισροές, χωρίς να έχει διαμορφώσει ένα ικανό πλαίσιο, υποδοχής, φιλοξενίας και παροχής ασύλου σε όσους κρίνει ότι μπορούν να φιλοξενηθούν νόμιμα.
Ανταγωνιστικό κοινωνικό περιβάλλον
Οι παγκόσμιες τάσεις στον τρόπο ζωής, η μόδα και το lifestyle επηρεάζουν την καθημερινότητα και τις αξίες της ελληνικής κοινωνίας. Η ατομικιστική νοοτροπία, η υπερκατανάλωση και η εξάρτηση από την τεχνολογία αναδιαμορφώνουν τις κοινωνικές σχέσεις και προκαλούν ρήγματα στις παραδοσιακές συλλογικότητες, διαμορφώνοντας ένα πρωτόγνωρο και απρόβλεπτο ενίοτε, αξιακό πλαίσιο, αταίριαστο και πολλές φορές συγκρουσιακό με τις μέχρι τώρα παραδοσιακές παραδοχές.
Πολιτισμική ομογενοποίηση και εμπορευματοποίηση
Η παγκοσμιοποίηση ενισχύει την πολιτισμική ομογενοποίηση, μετατρέποντας την ελληνική πολιτιστική παραγωγή σε στοιχείο εμπόρευματος. Η ελληνική παράδοση και πολιτιστική κληρονομιά προβάλλονται ως "τουριστικά προϊόντα," συχνά σε βάρος τής αυθεντικότητάς τους.
Ψηφιακή κουλτούρα και διεθνοποίηση
Η ψηφιακή εποχή έχει ανοίξει νέους δρόμους για την προώθηση του ελληνικού πολιτισμού, επιτρέποντας τη συμμετοχή σε παγκόσμια δίκτυα και την ανάδειξη νέων μορφών τέχνης και δημιουργικότητας. Ταυτόχρονα, όμως, η αυξημένη εξάρτηση από διεθνείς ψηφιακές πλατφόρμες υπονομεύει την τοπική πολιτιστική αυτονομία.
Προκλήσεις και προοπτικές στις οποίες η χώρα καλείται να απαντήσει
Διατήρηση της εθνικής ταυτότητας: Η Ελλάδα καλείται να διαφυλάξει την πολιτιστική της κληρονομιά, ενσωματώνοντας παράλληλα τις παγκόσμιες τάσεις.
Ενίσχυση της καινοτομίας: Η προώθηση της έρευνας και της τεχνολογίας μπορεί να καταστήσει τη χώρα πιο ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο.
Διαχείριση της πολυπολιτισμικότητας: Η ενσωμάτωση των μεταναστών μπορεί να γίνει πηγή πλούτου και κοινωνικής ενδυνάμωσης, αν διαχειριστεί σωστά.
Αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης: Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι κρίσιμη για τη διαχείριση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων της χώρας.
Συμπέρασμα
Η Ελλάδα στον ορίζοντα των παγκοσμιοποιημένων μετασχηματισμών καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στις πιέσεις για προσαρμογή και τη διατήρηση της πολιτισμικής της μοναδικότητάς. Μέσα από τη στρατηγική αξιοποίηση της γεωγραφικής της θέσης, του πολιτιστικού της πλούτου και των ανθρώπινων πόρων της, η χώρα έχει τη δυνατότητα να παίξει έναν ενεργό και δημιουργικό ρόλο σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς.