Το Πολυτεχνείο πέρα από τους μύθους
Μέρος δεύτερο -Γράφει ο ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ ΨΑΝΗΣ
Δημοσίευση 14/11/2023
Στο Πολυτεχνείο
Το 1973 ήταν γεμάτο προμηνύματα. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο είχαμε απεργίες. Η αγανάκτηση έβραζε. Στις 14 Νοέμβρη οι φοιτητές της Νομικής συζητούσαν, όταν έφτασε η είδηση ότι η αστυνομία χτυπάει στο Πολυτεχνείο. Μετά από πρόταση συνδικαλιστή της επαναστατικής αριστεράς διακόπτουν τη συζήτηση και με πορεία και συγκρούσεις με την αστυνομία μπαίνουν στο κτίριο του Πολυτεχνείου. Η αστυνομία δεν επεμβαίνει. Ο εισαγγελέας ζητά «να διαλυθούν ησύχως». Αποφασίζεται κατάληψη μετά από γενική συνέλευση. Οι ρεφορμιστές (μεταρρυθμιστές) καταλάβαιναν ότι χάνουν τον έλεγχο των εξελίξεων κι ότι αυτό που πάει να δημιουργηθεί είναι πέρα από τις πολιτικές προοπτικές τους. Έτσι ήταν ανοιχτά αντίθετοι στην κατάληψη και αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στη προσωρινή Σ.Ε. αποχωρώντας οργανωμένα από το Πολυτεχνείο. Επέστρεψαν μόνο όταν η κατάληψη ήταν πια γεγονός.
Εργαζόμενοι που επιστρέφουν από τη δουλειά και οι μαθητές των φροντιστηρίων του κέντρου μπαίνουν στο Πολυτεχνείο. Ο φόβος μετατρέπεται σε οργή κι αυτοπεποίθηση. Μέχρι το βράδυ έχουν μαζευτεί 20 χιλιάδες άτομα.
Για τους ρεφορμιστές ο αγώνας ενάντια στη χούντα ήταν παλλαϊκός (δηλ. μαζί με όλα τα προδικτατορικά πολιτικά σκουπίδια) και περιοριζόταν στη μετάβαση στην κοινοβουλευτική δημοκρατία, μέσα από τους χουντικούς θεσμούς. Και όσο ο στόχος ήταν συστράτευση με τους αστούς, τόσο οι αστοί πολιτικοί πήγαιναν δεξιότερα.
Αλλά για την επαναστατική αριστερά ο αγώνας δεν περιοριζόταν στην ανατροπή της χούντας. Το υποκείμενο αυτού του αγώνα ήταν όχι οι φοιτητές, αλλά η εργατική τάξη με δεδομένη την πολιτική ανεξαρτησία της από τα παιχνίδια των αστών πολιτικών.
Την επόμενη μέρα συρρέουν χιλιάδες στο Πολυτεχνείο. Η αστυνομία προσπαθεί να αποκλείσει το κτίριο αλλά το πλήθος την αψηφά. Την ίδια μέρα γίνεται Γενική Συνέλευση εργατών ύστερα από πρωτοβουλία αγωνιστών της επαναστατικής αριστεράς. Την Παρασκευή εκατοντάδες χιλιάδες κατακλύζουν το κέντρο. Οικοδόμοι μπαίνουν στο Πολυτεχνείο με διαδήλωση. Οι αγρότες από τα Μέγαρα μπαίνουν με πανό «Η γη είναι δική μας». Τα σχολεία αδειάζουν. Μια φοιτητική συνδικαλιστική διαμαρτυρία γίνεται η θρυαλλίδα γενικής πολιτικής κρίσης.
Πολιτικές μάχες
Κυρίαρχη είναι η άποψη στην αριστερά ότι η χούντα αποκοίμισε τον κόσμο με το Προ Πο και το ποδόσφαιρο. Ότι η εργατική τάξη είχε ενσωματωθεί. Ότι η αντίσταση ήταν υπόθεση ολιγομελών μόνο ομάδων. Αλλά αυτός που αποκοίμιζε τον κόσμο ήταν τα δυο ΚΚ. Ο Λ. Κύρκος είχε ξεκινήσει από νωρίς την εκστρατεία υπέρ της συμμετοχής στις εκλογές που ετοίμαζε η χούντα. Ήταν υπέρ της χρησιμοποίησης των ρωγμών που θα άφηνε η χούντα, ακόμα και το χουντοσύνταγμα. Τις αυταπάτες του ο Λ. Κύρκος τις προσέφερε σαν «ρεαλιστικό δρόμο» στο λαό. Λίγο πριν το Πολυτεχνείο το ΚΚΕ (εσ) υποστήριζε τη συμμετοχή στις εκλογές.
Την ίδια εποχή γίνεται αλλαγή ηγεσίας στο ΚΚΕ. Αλλάζει η μέχρι τότε γραμμή της «παλλαϊκής αντίστασης» μ’ εκείνη της «προχωρημένης δημοκρατίας». Ο στόχος ήταν η αποκατάσταση της δημοκρατίας και στη συνέχεια «προχωρημένη» δημοκρατία . Ουσιαστικά επρόκειτο για αναζήτηση συμμαχιών για συμμετοχή στις χουντοεκλογές. Μ’ αυτή τη γραμμή μπήκαν και τα δυο ΚΚ στην κατάληψη.
Ποιο ήταν το πρόβλημα της πολιτικής των δυο ΚΚ; Ήταν η αδυναμία να συνδέσουν τα αιτήματα του κόσμου που πάλευε ενάντια στη δικτατορία με την εξέγερση και τη δυναμική της. Η πολιτική τους όρθωνε τείχος ανάμεσα στα δυο. Ενώ δεν είχαν πρόβλημα με τις συνεργασίες με τους αστούς πολιτικούς και τη συμμετοχή στις χουντοεκλογές, ενώ η συνεργασία με τα παλιά κόμματα εμφανιζόταν σαν ρεαλιστική, έβλεπαν τα αιτήματα της εξέγερσης και τις μορφές πάλης σαν πρόωρα και «αριστερίστικα». Ενώ οι αστοί πολιτικοί στοιχιζόταν πίσω από το αίτημα για μια ισχυρή κυβέρνηση με έκτακτες εξουσίες, η Γενική Απεργία θεωρούνταν μη ρεαλιστική και «προχωρημένη».
Κάθε κίνημα καθώς αναπτύσσεται έρχεται αντιμέτωπο με επιλογές. Το πώς απαντά, κρίνει αν θα προχωρήσει ή θα πισωγυρίσει. Πράγματι, έγινε μάχη ανάμεσα στις δυο απόψεις μέσα στην αριστερά. Χωρίς την ηγεμονία των δυνάμεων της επαναστατικής αριστεράς, που κέρδισαν την αναμέτρηση πείθοντας τον αγωνιζόμενο κόσμο, το Πολυτεχνείο δεν θα ήταν αυτό που ξέρουμε και ίσως να μη γινόταν καθόλου.
Τα επίσημα κείμενα των δυο ΚΚ βεβαιώνουν χωρίς καμιά αμφιβολία ότι δεν ήθελαν τη κατάληψη και ότι μετά προσπάθησαν να την περιορίσουν και να τη διαλύσουν. Τρία σχεδόν χρόνια μετά το Πολυτεχνείο η ΚΕ του ΚΚΕ αφιέρωσε την 4η ολομέλειά της για να βγάλει συμπεράσματα από την εξέγερση. Σε αυτό το κείμενο περιγράφεται πως «δυο μέλη του Γραφείου του ΚΣ της ΚΝΕ την Πέμπτη το πρωί,… έκαναν τις πρώτες εκτιμήσεις … εκτιμήθηκε ότι πρόκειται για μια ανεύθυνη και βιαστική κίνηση, με έντονο αριστερίστικο στοιχείο, έξω από τη γραμμή της Οργάνωσης… να ελεγχθεί η κατάσταση με σκοπό τη συντεταγμένη υποχώρηση…». Πάντα με το βλέμμα σταθερά στη «υποχώρηση»…
Την ίδια άποψη είχε και το ΚΚΕ (εσ). Λίγο μετά την καταστολή της εξέγερσης, η Κ.Ε. του κυκλοφόρησε ένα κείμενο. Εκεί αναφέρει ότι οι δυνάμεις του ΚΚΕ (εσ) «…δεν μπόρεσαν, όμως, ιδίως τις πρώτες μέρες, να περάσουν τη σωστή γραμμή τους που θα εξασφάλιζε … τη συντεταγμένη υποχώρησή του αν χρειαζόταν…». Πάντα η «συντεταγμένη υποχώρηση»…
Μ’ αυτή την αντιμετώπιση μπήκαν στη μάχη. Προσπάθησαν να την επιβάλλουν από το βράδυ της Τετάρτης όταν οι συνδικαλιστές τους επιχείρησαν να οργανώσουν μαζική αποχώρηση. Όταν απέτυχαν, προσπάθησαν να περιορίσουν το χαρακτήρα σε φοιτητικά πλαίσια λογοκρίνοντας «αριστερίστικα» συνθήματα όπως «απεργία γενική», «επανάσταση λαέ» κ.λπ. Η προσπάθεια της «απαγκίστρωσης» δέχτηκε πλήγμα από τις αποφάσεις των Γενικών Συνελεύσεων το βράδυ της Πέμπτης όπου επίσης δεν διέθεταν την πλειοψηφία. Επίσης, η πρότασή τους για συγκρότηση κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών και δεν υιοθετήθηκε.
Οι ηγεσίες των ΚΚ ήθελαν να επαναλάβουν το σενάριο της Νομικής αλλά η συμμετοχή στη μάχη των εργατών, μαθητών και λαού έπειθαν και τους πιο διστακτικούς ότι οι επαναστάτες είχαν δίκιο.