× Στο Νησί
SOCIAL MEDIA

Του Αγίου Αθανασίου, στη γιορτή του Μητροπολιτικού Ναού της Μυτιλήνης

Η άγνωστη ιστορία του μνημειακού και ιστορικού Ναού στο κέντρο της Μυτιληνιάς αγοράς

Δημοσίευση 18/1/2023

Του Αγίου Αθανασίου, στη γιορτή του Μητροπολιτικού Ναού της Μυτιλήνης

Στολίδι για το ιστορικό κέντρο της Μυτιλήνης ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αθανασίου που σήμερα 18 Ιανουαρίου γιορτάζει.

Άγνωστο είναι πότε πήρε τη σημερινή του μορφή υπολογίζεται όμως ότι είναι κτισμένος τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα, αφού σύμφωνα με πρακτικό που σώζεται στον Α΄ παλαιό κώδικα της Μητροπόλεως Μυτιλήνης ανακαινίσθηκε κατά τα έτη 1706 -1707. Στον μεγάλο σεισμό του 1867 υπέστη σοβαρότατες ζημιές, οι οποίες δεν επέτρεπαν τη χρησιμοποίησή του.

Από το 1798 φυλάσσεται στον ναό το σκήνωμα του πολιούχου της Λέσβου, Αγίου νεομάρτυρος Θεοδώρου του Βυζαντίου (1774 – 1795), ο οποίος μαρτύρησε δι’ απαγχονισμού έξω από τα τείχη του κάστρου της Μυτιλήνης στις 17 Φεβρουαρίου 1795 και θαωρείται ότι διέσωσε την πόλη από τη θανατηφόρο επιδημία της πανώλης το 1832.

Ο τρισυπόστατος ιστορικός αυτός ναός ανήκει στον τύπο της σταυροειδούς τρίκλιτης βασιλικής με εγγεγραμμένο θόλο και έχει μήκος 27 μ., πλάτος 12 μ. και ύψος 10 μ. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το μνημειώδες και εμβληματικό γοτθικό κωδωνοστάσιο του ναού ύψους 33 μέτρων, το οποίο ανεγέρθηκε το 1882 από πελεκητές πέτρες από τα λατομεία Σαρμουσάκ έξω από το Αϊβαλί της Μικράς Ασίας και αποτελεί αρχιτεκτονικό κόσμημα και ιστορικό σύμβολο για την πόλη της Μυτιλήνης.

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου ανακηρύχθηκε Μητροπολιτικός κατά το έτος 1721 επί αρχιερατείας του Μητροπολίτου Μυτιλήνης Νικοδήμου Αϊναζή (1708-1722) και έχει ιδιαίτερα μεγάλη καλλιτεχνική αξία, αφού κοσμείται με θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο που χρονολογείται στις αρχές του 18ου αιώνα και το οποίο μαζί με τη σκεπασμένη με κιβώριο ξυλόγλυπτη Αγία Τράπεζα στο Ιερό Βήμα, θεωρούνται από τα ωραιότερα δείγματα της μεταβυζαντινής ξυλογλυπτικής τέχνης στη Λέσβο.

Της ίδιας τεχνοτροπίας και χρονολογικής περιόδου είναι και ο ωραιότατος ξυλόγλυπτος αρχιερατικός θρόνος, ο οποίος φέρει την επιγραφή «1738 Μαΐου 6». Από τις φορητές εικόνες του αριστουργηματικού τέμπλου αξιομνημόνευτη είναι η εικόνα του Ιησού Χριστού, η οποία προέρχεται από τη Μικρά Ασία και χρονολογείται τον 16ο αιώνα, ενώ στο πάνω μέρος του τέμπλου υπάρχουν σε δύο σειρές 68 εικόνες διαστάσεων 0,34 Χ 0,26. Αξιόλογα είναι και τα εκκλησιαστικά κειμήλια του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Αθανασίου, μεταξύ δε αυτών αξιομνημόνευτα είναι το χρυσοκέντητο επιτραχήλιο του 1644 του Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωαννικίου του Β΄ και η λειψανοθήκη με μικρά τεμάχια λειψάνων διαφόρων αγίων. Ο ναός ιστορήθηκε το 1901 με αναγεννησιακής τεχνοτροπίας τοιχογραφίες από τον γνωστό Λέσβιο ζωγράφο Βασίλειο Κεσανλή.

Στο κέντρο του ναού και κάτω από τον δικέφαλο αετό υπάρχει κρύπτη, η οποία από το 1707 μέχρι και το 1783 χρησίμευε ως τόπος ταφής των Μητροπολιτών της Μυτιλήνης. Από το 1798 μέχρι και το 1832 φιλοξένησε το σεπτό λείψανο του πολιούχου της Λέσβου, αγίου νεομάρτυρος Θεοδώρου του Βυζαντίου, το οποίο από το 1935 φυλάσσεται μέσα σε αργυρά λάρνακα διακοσμημένη με ωραιότατες ανάγλυφες παραστάσεις.

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι η φυλασσόμενη στον Μητροπολιτικό Ναό εικόνα του αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου, η οποία ιστορήθηκε το 1806, δηλαδή μόλις 11 έτη μετά από τη μαρτυρική τελείωση του νεομάρτυρος, συγκαταλέγεται ως μία από τις παλαιότερες και ωραιότερες εικόνες του πολιούχου αγίου της Λέσβου.

Κατά την δεκαετία του '70, στο πίσω αύλειο μέρος του ναού, ανασκάφτηκε κτήριο της ύστερης αρχαιότητας, με πολύχρωμο ψηφιδωτό δάπεδο, με γεωμετρικές και φυτικές παραστάσεις. Πρόκειται μάλλον για δημόσιο κτήριο, που βρισκόταν χτισμένο πολύ κοντά στο κανάλι του Εύριπου.

Ο ιστορικός Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αθανασίου αποτελεί το κέντρο της λατρευτικής και κατά τα παλαιότερα χρόνια της κοινωνικής και κοινοτικής ζωής της Μητροπόλεως Μυτιλήνης, αφού σ’ αυτόν τον ναό κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας ο υπόδουλος Μυτιληνιός προσερχόταν για να προσευχηθεί και να ενισχυθεί πνευματικά.

Ακόμη και οι δημογέροντες συναθροίζονταν στον ιστορικό αυτό ναό για να συζητήσουν τα προβλήματά τους. Σήμερα ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αθανασίου Μυτιλήνης αποτελεί για κάθε κάτοικο και επισκέπτη της Λέσβου σημείο ιστορικής, καλλιτεχνικής και προσκυνηματικής αναφοράς και μελέτης, ταυτόχρονα δε αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της λεσβιακής πολιτιστικής κληρονομιάς και της λατρευτικής ζωής του ευσεβούς λαού του μεγαλύτερου νησιού του Αιγαίου.

Βιβλιογραφία:
- Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση «ΠΑΡΕΑ στη Λέσβο»
- Δουμούζη Γρηγορίου Α., Πρωτοπρεσβυτέρου, Τα ξυλόγλυπτα της Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης, Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης 2010.
- Δουμούζη Γρηγορίου Α., Πρωτοπρεσβυτέρου, Παλαιοχριστιανικά Βυζαντινά Μνημεία και Προσκυνήματα της Λέσβου, Έκδοση Ένωσης Ξενοδόχων Λέσβου, Μυτιλήνη 2011.
- Σπανού Αποστόλου Φ., Ναοί και Μοναστήρια της Μητροπόλεως Μυτιλήνης, Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης 2003.
- Σωτηρίου Γεωργίου Π., Ο Άγιος Θεόδωρος ο Βυζάντιος Πολιούχος Μυτιλήνης, Μυτιλήνη 1996.

ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΑΣ
Tο stonisi.gr δημοσιεύει κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.

ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Οι άγνωστοι ήρωες της Μυτιλήνης

Με αφορμή τη σημερινή τελετή στο μνημείο του Λιμενάρχη Καζάκου στο λιμάνι της πόλης. Οι Λιμενικοί Ηλίας Καζάκος και Γιώργος Κωτούλας και η αντιστασιακή ομάδα με τον «πρόσκοπο» Γιώργο Ζλατόγλου
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ
ΙΣΤΟΡΙΕΣ

O Θεόφιλος «μπαίνει» με τους πίνακές του στο Μουσείο του Λούβρου

Ήταν ο θρίαμβος του φουστανελά που κάποτε τον έλεγαν "σοβατζή"
ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Τα 40 κύματα και η «μαλλιαρή» πέτρα της Μυτιλήνης

Ένα Μικρασιάτικο έθιμο που τηρούσαν οι Μυτιληνιοί την παραμονή της γιορτής της Ανάληψης, στο εκκλησάκι του Αϊ Γιάννη του Πρόδρομου, στη Σουράδα
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ
ΙΣΤΟΡΙΕΣ

«Κόκκινο κάστρο» ξανά ο Μανταμάδος

Πρώτο και με διαφορά ξανά το ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ στην Κοινότητα Μανταμάδου. Και μια ιστορία από τα παλιά με μπόλικο «φτηνό» μετεμφυλιακό αντικομμουνισμό
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ
ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Γιορτή στο παρεκκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης

Η άγνωστη ιστορία του μικρού γνωστού παρεκκλησίου της Μυτιλήνης που «μεταφέρθηκε» στη σημερινή του θέση από το χώρο του γηπέδου προκειμένου να κατασκευαστούν οι κερκίδες
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ
ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Η αδιάντροπη δημοτική αρχή Μυτιλήνης με το «φερετζέ» του πατριώτη και η βανδαλισμένη προτομή του Παπαγιάννη

Μάχη του Σκρά, 105 χρόνια μετά. Μοναχική επέτειος για 338 νεκρούς, 1.777 τραυματίες και 164 αγνοουμένους. Άκρα του τάφου σιωπή από το σύνολο των τοπικών αρχών της Λέσβου που δηλώνουν και... πατριώτες
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Από τις εκλογές «βίας και νοθείας» στη Λέσβο… στην απλή αναλογική

Μιλήσαμε με τον Δημήτρη Μπουρνού για τα παράδοξα των εκλογών από το 1950 έως τη μεταπολίτευση, τα εκλογικά συστήματα και τη σημασία της ψήφου
ΑΝΘΗ ΠΑΖΙΑΝΟΥ
ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Λέσβιοι αγωνιστές θύματα του Γερμανικού ναζισμού

78 χρόνια από την αντιφασιστική νίκη των λαών
ΙΣΤΟΡΙΕΣ

9 Μαΐου 1945: Μια σημαντική επέτειος που επιβάλλεται να θυμόμαστε!

Γιατί «ο δήμιος σκοτώνει πάντα δυο φορές, τη δεύτερη με τη λήθη»!
ΘΡΑΣΟΣ ΑΒΡΑΑΜ
ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΑ ΜΠΛΟΥΖ

Γιορτάζει η «Μυτιληνιά» Αγία Ειρήνη από τη Μικρασιατική Παλαιά Φώκαια

Μια άγνωστη ιστορία με αφορμή το πανηγύρι του όμορφου παρεκκλησιού στο ομώνυμο πάρκο
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ
ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Εργατικές Πρωτομαγιές στη Λέσβο

Από το πολύτιμο αρχείο των Φίλων Ιστορικής Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας
ΙΣΤΟΡΙΕΣ

«Μόρφωσις προς απόκτησιν συνειδήσεως της τάξεως και θέσεώς των»

Το καταστατικό του Συνδέσμου Αλατοεργατών «Φωκαϊκή Ένωσις» Συμβολή στην άγνωστη ιστορία του ρωμαίικου εργατικού κινήματος της Μικρασίας
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ