Μέσα από μια ιστορική αναδρομή, αλλά και ανάλυση στο παρακάτω άρθρο θα προσπαθήσω να δείξω ότι μια σειρά από γεγονότα και κρίσεις που έρχεται η κοινωνία αντιμέτωπη τις τελευταίες δεκαετίες, μόνο τυχαίες δεν είναι και κυρίως αθώες.

Ίσα-ίσα είναι αλληλένδετες και κυρίως παραγόμενες από μια βασική πηγή διαταραχών, την επιθετική και ανεξέλεγκτη εξάπλωση της παγκοσμιοποιημένης οικονομικής ανάπτυξης, που έπεσε «σαν κεραυνός εν αιθρία» στις κοινωνίες του πλανήτη και άλλαξε τον ρου και την ιστορία τους.

Την αρχή του νήματος για το ξετύλιγμα του προβληματισμού μας για αυτό το άρθρο, θα το αναζητήσουμε στην δεκαετία του ’80 και ειδικότερα στα τέλη της. Την εποχή εκείνη μια σειρά από αναπάντεχα γεγονότα ήρθαν να ταρακουνήσουν τον μέχρι τότε σταθερό διπολικό κόσμο μας και να ταράξουν τα λιμνάζοντα νερά της δυτικής αστικής κοινωνίας. Κανένας δεν μπορούσε να περιμένει ότι «εν μια νυκτί» μια ολόκληρη αυτοκρατορία, η Σοβιετική Ένωση και οι σύμμαχοι της του Ανατολικού ευρωπαϊκού μπλοκ, θα διαλύονταν και μια καινούργια εποχή θα γεννιόνταν.

Ένας κόσμος, ο οποίος σε όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, ομονοούσε ότι τα οράματα του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας ήταν εφικτά, ξαφνικά διαπιστώνει ότι οι ελπίδες του αποδείχτηκαν φρούδες και ανεπιτυχείς. Η προσμονή για έναν καλύτερο μέλλον, μετατράπηκε σε εφιάλτη για τους λαούς της ανατολικής Ευρώπης που πίστεψε ότι ένας άλλος κόσμος θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα.

Και κάποιοι έσπευσαν να πανηγυρίσουν, «μόνο ένα μοντέλο κοινωνίας», μας είπαν, «είναι δυνατό να σταθεί, μια κοινωνική πραγματικότητα δέχεται η ιστορική δημιουργία και αυτό δεν επιδέχεται αμφιβολία». Και όμως, από τότε μια σειρά από πρωτόγνωρες καταστάσεις κοινωνικής , οικονομικής και υγειονομικής δυσθυμίας έπεσαν σαν τις πληγές του Φαραώ στην καθημερινότητα των δυτικών κοινωνιών. Τι φταίει τελικά, γιατί οι κοινωνίες δέχονται τέτοια απειλητικά και εξοντωτικά μηνύματα σε όλο το φάσμα της δημιουργικής της εκτύλιξης τις τελευταίες δεκαετίες;

Παγκοσμιοποίηση: η στρατηγική επιλογή εξάπλωσης των ισχυρών οικονομιών της Δύσης

Ο παραπάνω προβληματισμός, κέντρισε τον ενδιαφέρον ιστορικών και κοινωνιολόγων που μίλησαν για μια χαοτική κατάσταση κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης και την αίσθηση ενός κόσμου στροβιλιζόμενου, κατακερματισμένου χωρίς να υπόκειται σε κανένα έλεγχο.

Ένας κόσμος που τρέχει ασθμαίνοντας να προλάβει κάθε φορά αυτό που φαντάζει σαν καινούργιο, χωρίς να ενδιαφέρεται τι θυσιάζει κάθε φορά για να βγει στην επιφάνεια των εξελίξεων. Εκείνο όμως που ξαφνιάζει είναι η μετάλλαξη του κόσμου από εκείνο της σταθερότητας και των παγιωμένων σχέσεων, σε έναν κόσμο όπου κυριαρχεί το άγνωστο και η αβεβαιότητα.

Μετά το 1989, οι δυνάμεις της καπιταλιστικής οικονομίας, με τον αέρα του νικητή στην διαμάχη με τα κράτη του «υπαρκτού σοσιαλισμού», βρήκαν πρόσφορο έδαφος για να επιβάλλουν την πολιτική της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας σε όσα κράτη μέχρι τότε αρνούνταν πεισματικά κάθε επέμβαση των δυτικών κοινωνιών.

Ένας κόσμος αποσταθεροποίησης, με περιφερειακούς πολέμους, πολιτισμικής και θρησκευτικής έντασης, αναδυόταν. Κάποιοι μίλησαν για «σύγκρουση των πολιτισμών» με συνακόλουθο την διάκριση από τη μια, των πολιτισμένων δυτικών χωρών και από την άλλη ενός βάρβαρου και καταστροφικού κόσμου που βρισκόταν στην ανατολή που έπρεπε να τεθεί τάχιστα υπό καθεστώς ελέγχου.

Και τότε ο κόσμος, σε κατάσταση σοκ, συνειδητοποίησε ότι βρισκόταν μπροστά σε μια νέα εφιαλτική κατάσταση, καθώς προβλήματα που βρίσκονταν εντός των συνόρων των κρατών του ανατολικού μπλοκ και του μουσουλμανικού κόσμου έγιναν αντικείμενο της παγκόσμιας κοινότητας. Η επέμβαση των δυτικών κρατών στις χώρες εκείνες που φάνταζαν ως απειλή για την σταθερότητα των δυτικών κοινωνιών, δημιούργησαν άγνωστα πρόβλημα μέχρι τότε για αυτές, όπως εκείνο των μεταναστευτικών ροών και της τρομοκρατίας.

Για την Ελλάδα η νέα κατάσταση που διαμορφώθηκε στον παγκόσμιο χάρτη φάνηκε αμέσως, έτσι τα αποτελέσματα από τις επεμβάσεις των δυτικών κρατών άρχισαν να αγγίζουν την χώρα μας και να υποδεχόμαστε μεταναστευτικά πλήθη χωρίς καμία οργάνωση και προετοιμασία.

Η χώρα μας ανέτοιμη, μπροστά σε αυτήν την κατάσταση, στην αρχή παρακολουθούσε αμήχανα την έλευση υπηκόων τρίτων χωρών, ώσπου το πρόβλημα άρχισε να γιγαντώνεται και να δοκιμάζει τα όρια και τις δομές του κράτους, διαμορφώνοντας μια κατάσταση χαοτική ενώ οι φωνές διαμαρτυρίας έγιναν αντικείμενο εκμετάλλευσης και διαχείρισης από ακροδεξιές και νεοναζιστικές οργανώσεις.

Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι της συζήτησης για την αντιμετώπιση της κατάστασης, ενώ μέχρι σήμερα το πρόβλημα των μεταναστευτικών ροών απασχολεί το κράτος και την κοινωνία, χωρίς να υπάρχει μια πειστική και οριστική απάντηση.

Οι οικονομικές κρίσεις δομικό στοιχείο εξέλιξης της καπιταλιστικής ανάπτυξης

Μετά το μεταναστευτικό, η χώρα δοκιμάστηκε το 2010(και συνεχίζει μέχρι σήμερα), και από την οικονομική κρίση χωρίς βέβαια να ήταν έτοιμη να προβλέψει μια τόσο δυσμενή εξέλιξη, μιας και όλη την προηγούμενη δεκαετία βρισκόταν στην ευφορία και τον πυρετό των χρηματιστηριακών διακυμάνσεων της «Σοφοκλέους».

Μέχρι τις αρχές του 2000, η χώρα βρισκόταν σε μια κατάσταση οικονομικής ευπραγίας με τα οικονομικά προβλήματα να αποτελούν δευτερεύον θέμα για τους περισσότερους Έλληνες.

Η εκτίναξη του χρηματιστηρίου και η πληθώρα των επενδυτών σε αυτό, μαρτυρούσε ότι οι πολίτες βρίσκονταν σε μια κατάσταση οικονομικής άνεσης που τους επέτρεπε να βγάλουν από το μπαούλο το κομπόδεμα τους και να το αποθέσουν, με την ελπίδα να το πολλαπλασιάσουν, στον χρηματιστηριακό τζόγο της Σοφοκλέους.

Τα πράγματα δεν πήραν αυτή την τροπή στην συνέχεια, καθώς οι επενδύσεις στο χρηματιστήριο άρχισαν να γίνονται έρμαιο των επαγγελματιών της κερδοσκοπίας και γρήγορα τα όνειρα του νεοέλληνα να γίνει ο άρχοντας της ελληνικής «wall street» εξανεμίστηκαν. Η πρώτη απογοήτευση για όλους εκείνους που πίστεψαν ότι ο καπιταλισμός είναι κάτι σαν ένα φιλόπτωχο ταμείο, ένα αποκούμπι για όσους απογοητεύθηκαν από τις χίμαιρες των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, ήταν γεγονός.

Δεν έφτανε το αποστράγγισμα των αποταμιεύσεων, ήρθε να προστεθεί και η οικονομική κρίση των μνημονίων, αρκετά χρόνια μετά και συγκεκριμένα το 2010 στις πλάτες των Ελλήνων.

Η χώρα παραδόθηκε στους τοκογλύφους της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και έγινε αποικία χρέους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι εντάσεις στα ενδότερα της κοινωνίας δεν άργησαν να φανούν και να παραμείνουν μέχρι σήμερα ως αγανάκτηση, απογοήτευση και διαρκή διαμαρτυρία.

Είναι φανερό ότι οι κρίσεις της καπιταλιστικής οικονομίας αποτελούν δομικό στοιχείο της ανάπτυξης της και με τον τρόπο που αναπτύσσονται αντικαθιστούν καθετί που φέρνει οπισθοδρόμηση και αντιστέκεται στα σχέδια εκείνων που οδηγούν κάθε φορά τις τύχες της οικονομίας.

Νέοι δρόμοι της καπιταλιστικής οικονομίας που προκύπτουν είτε από τις τεχνολογικές εξελίξεις είτε από την εισαγόμενη οικονομία αναγκάζουν τμήματα της οικονομίας που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις νέες συνθήκες να παραιτηθούν από την ενεργή οικονομική δραστηριότητα. Αυτή η μετάβαση, από την οικονομία του χθες στην καινούργια, αναγκάζει τομείς της οικονομίας να αποσυρθούν και να οδηγηθούν στο περιθώριο, με τους εργαζομένους να βγουν στην ανεργία και τμήματα της κοινωνίας στο περιθώριο.

Η αναζήτηση του κέρδους, δημιουργεί πιεστικές καταστάσεις στην οικονομίες της καπιταλιστικής ανάπτυξης και όσοι δεν αντέχουν, βγαίνουν στην αφάνεια, σε μια οικονομία που επικρατεί πάντα ο ισχυρός, επιβεβαιώνοντας το πραγματικό πρόσωπο της βάρβαρης και απάνθρωπης οικονομίας των δυτικών κοινωνιών. Είναι φανερό ότι η οικονομική ευωχία σε μια καπιταλιστική οικονομία έχει ημερομηνία λήξης και κυρίως ορίζοντα εξόφλησης, για μια μεγάλη μερίδα πολιτών.

Οι ανεξέλεγκτες επεμβάσεις στην φύση και την οικονομία ως παράγωγο στοιχείο της εμφάνισης της πανδημίας

Σαν να μην έφτανε η οικονομική κρίση και το μεταναστευτικό, το 2019 σαν βόμβα έσκασε ακόμη μια κρίση, εκείνη της πανδημίας από την εξάπλωση του θανατηφόρου ιού covid-19(κορονοϊός). Η κοινωνίες της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, βρίσκονται μπροστά σε μια αλυσίδα κρίσεων και παθογενειών οι οποίες προκαλούνται από μια κοινή συνισταμένη τοξικότητας και έχει να κάνει με τον σύγχρονο τρόπο ζωής της υπερεντατικοποιημένης παραγωγής των δυτικών κοινωνιών και όσες χώρες επηρεάζονται από αυτές.

Οι μελέτες για την ανάπτυξη της πανδημίας και τους τρόπους εξάπλωσης της βρίσκονται στη φάση της αναζήτησης των αιτιών, παρόλο αυτά όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στην πληροφορία ότι οι παραβιάσεις και η εξαντλητική γεωργική και βιομηχανική παραγωγή καθώς καις στις υπερβάσεις των νόμων που χαρακτηρίζουν την εργασία, οδήγησαν στην ανάπτυξη της πανδημίας του κορονοϊού.

Η Κίνα, μια χώρα που εφαρμόζει τις πιο προωθημένες και αμφιλεγόμενες τεχνικές καπιταλιστικής ανάπτυξης με τις ευλογίες του κυβερνώντος μονοκομματικού καθεστώτος, πολλές φορές έχει κατηγορηθεί για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ είναι άγνωστα τα πρότυπα και οι νόμοι σχετικά με τις συνθήκες εργασίας και προστασίας των εργαζομένων και ότι αυτή φαίνεται να είναι η χώρα προέλευσης της εξάπλωσης του κορονοϊού.

Οι κοινωνίες από την έναρξη της πανδημίας, σε κατάσταση πανικού προσπαθούν να βρουν λύσεις είτε με περιορισμό των μετακινήσεων είτε μέσω μαζικού εμβολιασμού.

Μέσα στον φρενήρη ρυθμό της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, η εύρεση των πρώτων υλών για την βιομηχανία, η εξαντλητική εκμετάλλευση της φύσης, οι συνθήκες εργασίας και ο τρόπος παραγωγής, ότι παίζουν δευτερεύοντα ρόλο, αρκεί να γεμίζει η τσέπη των κεφαλαιοκρατών και όλα τα άλλα μπορεί να περιμένουν ή ακόμη καλύτερα να βρίσκονται ξεχασμένα στα άδυτα κάποιας ξεχασμένης αποθήκης αποβλήτων.

Επίλογος
Είναι βέβαιο από τα παραπάνω ότι οι δυτικές κοινωνίες και τελευταία η ανθρωπότητα στο σύνολο της, δέχονται μια λυσσαλέα επίθεση κρίσεων, οικονομικού, ανθρωπιστικού και υγειονομικού χαρακτήρα τις τελευταίες δεκαετίες.

Η κατάρρευση των καθεστώτων των ανατολικών χωρών έδωσε το έναυσμα για την εξάπλωση της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας , η αναζωπύρωση των περιφερειακών πολέμων που συνοδεύει την εξάπλωση της ομογενοποιημένης οικονομίας, η ανθρωπιστική κρίση του μεταναστευτικού και τελευταία η εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα, έναν Αρμαγεδδώνα που όμοιο του μόνο στο πεδίο της Αποκάλυψης θα μπορούσε να αναζητηθεί.

Η ανθρωπότητα μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση πανικού, αδυνατεί να δώσει μια πειστική απάντηση, τρέχει πίσω από τα προβλήματα και αντί για λύσεις το μόνο που βλέπουμε είναι κοινωνικές αντιδράσεις που βρίσκονται στα όρια της παραφροσύνης(αντιεμβολιαστές, συνωμοσιολόγοι).

Τα πιο άγρια ένστικτά της κοινωνίας έχουν βγει στην επιφάνεια και οι αντιδράσεις της είναι σπασμωδικές, νευρικές, άτακτες και χωρίς κάποιο σχέδιο.

Και μετά από όλα αυτά θα αναρωτηθεί κάποιος «τι μέλλει γενέσθαι»; Η απάντηση σίγουρα θα μένει μετέωρη, στο βαθμό που η σύγχρονη ανθρωπότητα αρνείται να δεχτεί ότι οι επεμβάσεις στην φύση, στον άνθρωπο και την επιστήμη στο βαθμό που δεν αντισταθμίζονται από ένα ορθολογικό δείκτη ανάπτυξης θα είναι όλο και περισσότερο ανυπόφορες και πιο απειλητικές, για την συνέχιση της ανθρώπινης παρουσίας στον πλανήτη.