Συνηθίζουμε να μιλάμε για τα ξερονήσια του Αιγαίου, κάθε δυο τρία χρόνια. Πρωτοσέλιδα στις εφημερίδες, συνεντεύξεις για τα «μνημεία της Δημοκρατίας» κι ύστερα σιωπή. Τα «μνημεία δημοκρατίας» μένουν ξανά μόνα στην καρδιά του Αιγαίου με τους αγέρηδες μόνο να ασχολούνται με δαύτα. Σε μια Ελλάδα που καταπώς φαίνεται συνηθίζει να ασχολιέται με το περιτύλιγμα και να μη μαθαίνει ποτέ το περιεχόμενο.

Τον Ιούλιο του 2005 έγινε γνωστή η με εντολή του τότε Υπουργού Αιγαίου Αριστοτέλη Παυλίδη εν κρυπτώ διακοπή ακόμα και της εκπόνησης μελετών από μέρους του τότε Υπουργείου Αιγαίου, σχετικά με τη μετατροπή του νησιού – κολαστήριου της Γυάρου σε μνημείο δημοκρατίας. Η Γυάρος «με προφορική εντολή του κ. Υπουργού Αιγαίου και νησιωτικής Πολιτικής» και στη συνέχεια με την πλήρη απραξία τόσο του ίδιου όσο και των υπηρεσιών του αλλά και όλων των διαδόχων του σχεδόν 15 χρόνια τώρα παρέμεινε ως σήμερα σωρός ερειπίων - ντροπή για τους χιλιάδες που μαρτύρησαν εκεί για τη Δημοκρατία.

Οι μελέτες που είχαν ξεκινήσει στην πραγματικότητα εγκαταλείφθηκαν, ενώ η μοναδική μελέτη που «προχώρησε» καρκινικά στην κυριολεξία και έκτοτε αγνοείται αφορά το έργο της στερέωσης και ανάδειξης του κτηρίου των φυλακών στη Γυάρο και των τριών άλλων γειτονικών κτηρίων. Πέραν της προμελέτης που κάπου σε κάποια συρτάρια έχει σταματήσει, τίποτα.

Κι όμως, όλα έδειχναν πριν χρόνια πως θα μπορούσαν να είναι αλλιώς…

Ιστορία προσπάθειας

Όλα ξεκίνησαν στις 24 Ιουλίου του 2001 όταν ο τότε Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης συνοδευόμενος από τους υπουργούς Κ. Λαλιώτη, Γ. Ανωμερίτη, Ν. Σηφουνάκη, Π. Ευθυμίου, και τους πρώην υπουργούς Γ. Χαραλαμπόπουλο και Φ. Ιωαννίδη, παρουσία αντιστασιακών και καλλιτεχνών, επισκέφθηκε τη Γυάρο και ξεναγήθηκε στις φυλακές. Τότε ο Κώστας Σημίτης, ανέθεσε στον παρόντα Υπουργό Αιγαίου Νίκο Σηφουνάκη, το υπουργείο Αιγαίου να αναλάβει την εκπόνηση μελέτης για τη συντήρηση και την προστασία των κτιρίων - κολαστηρίων που χτίστηκαν με την καταναγκαστική εργασία των εξορίστων τα οποία και θα κηρυχθούν διατηρητέα μνημεία. Στήθηκε μάλιστα εκεί αναμνηστική πλακέτα: «Η Γυάρος μάς θυμίζει ότι η αντίσταση είναι η αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ύπαρξης» γράφει ακόμα.

Ακολούθησε η συγκρότηση Επιτροπής στην οποία εκτός του Υπουργού συμμετείχαν στελέχη των αγώνων για τη Δημοκρατία της οποίας μάλιστα η συγκρότηση ως αποδεκτή από την Πολιτεία δράση δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Μέσα στο 2004 προβλεπόταν η δημοπράτηση των πρώτων έργων με εγγραφή σχετικών χρηματοδοτήσεων. Η Γυάρος, τόπος εξορίας και μαρτυρίου για χιλιάδες αγωνιστές της δημοκρατίας, θα αποτελούσε έλεγαν τότε οι εφημερίδες και οι πολιτική ηγεσία του τόπου ιερό τόπο προσκυνήματος και δημοκρατικής αυτογνωσίας.

Μελέτες…

Όσον αφορά το θέμα της εκπόνησης και στη συνέχεια της εφαρμογής μελετών και άρα της υλοποίησης έργων, για την ανάδειξη και αποκατάσταση του ιστορικού χώρου της Γυάρου, δρομολογήθηκαν από το Υπουργείο Αιγαίου τα παρακάτω έργα – επεμβάσεις ήπιας μορφής – στο χώρο των στρατοπέδων του νησιού:

1. Kατασκευή μικρού λιμενικού έργου στη Γυάρο.

Επρόκειτο για κατασκευή μικρής αποβάθρας, σε επαφή με την παλαιά, στον τέταρτο όρμο του νησιού, για την ασφαλή προσέγγιση μικρών επιβατικών πλοίων μεταφοράς επισκεπτών. Το κόστος του έργου, σύμφωνα με τη προμελέτη, ανέρχονταν τότε στο ποσό των 463.723 ευρώ. Παρά την ύπαρξη σχετικών χρηματοδοτήσεων το έργο δεν έγινε ποτέ!

2. Στερέωση και ανάδειξη του κτηρίου των φυλακών και των τριών άλλων γειτονικών κτηρίων στη Γυάρο.

Tο έργο αυτό αφορούσε στην εκτέλεση στερεωτικών εργασιών στις πλακοσκεπείς στέγες, στους τοίχους, στα κουφώματα και λοιπά, των προαναφερόμενων κτηρίων, ώστε να αρθεί η επικινδυνότητα που παρουσιάζουν, καθώς και η δημιουργία μικρού μουσείου και αίθουσας εκδηλώσεων. Η σχετική μελέτη, άγνωστο παραμένει αν προχώρησε από την Eφορεία Nεοτέρων Mνημείων Aττικής του Υπουργείου Πολιτισμού στην οποία είχε υποβληθεί προς έγκριση. Άγνωο παραμένει αν προχώρησε και η στατική προμελέτη. Το συνολικό κόστος του παραπάνω έργου ανέρχονταν το 2004 σύμφωνα με την προμελέτη, στο ποσό των 13.700.000 ευρώ.

3. Δημιουργία δικτύου διαδρομών ιστορικής μνήμης στο χώρο των στρατοπέδων της Γυάρου.

H βασική μελέτη του έργου είναι η μόνη που εκπονήθηκε από την Aρχιτεκτονική Σχολή του Μετσόβειου Πολυτεχνείου και μάλιστα έχει ολοκληρωθεί εδώ και χρόνια. Αφορά επέμβαση για ευπρεπισμό στο χώρο του νεκροταφείου, την κατασκευή δρόμου από τον πρώτο όρμο προς το νεκροταφείο, τη διαμόρφωση και βελτίωση του υπάρχοντος δρόμου, που συνδέει τους πέντε όρμους των στρατοπέδων για άνετη διακίνηση των επισκεπτών, τη δημιουργία δευτερεουσών διαδρομών προς επιλεγμένες θέσεις μνήμης, καθώς και την κατασκευή και τοποθέτηση αναθηματικών πλακών ενεργοποίηση της μνήμης. Για τη δημοπράτηση του εν λόγω έργου απαιτείται μόνο η εκπόνηση μελέτης εφαρμογής και τευχών δημοπράτησης που όμως δεν εκπονήθηκαν ποτέ. Το κόστος των εργασιών προσδιοριζόταν κατά τη μελέτη που ας σημειωθεί ότι είχε εκπονήσει η αείμνηστη Άννη Βρυχέα στο ποσό των 2.527.560 ευρώ.

Το έργο φυσικά ουδέποτε υλοποιήθηκε και τούτο σε εφαρμογή σχετικής απόφασης του Υπουργού που είχε αποκαλυφθεί τον Ιούλιο του 2005. «Προς το παρόν μετά από συνεννόηση και εντολή του κ. Yπουργού δεν θα υλοποιηθεί το έργο» ανέφερε σχετικό σημείωμα του Υπουργείου.

Φωτογραφίες: ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΟΥΛΕΛΛΗΣ - Αρχείο: ΣΤΡΑΤΗ ΜΠΑΛΑΣΚΑ