Με αφορμή τη χθεσινή υπογραφή της σύμβασης για την εκτέλεση του έργου «Φράγμα Τσικνιά» και τα όσα ανακοίνωσε ο κ. Σταϊκούρας, στην Αγία Παρασκευή, ως αρμόδιος Υπουργός, καταθέτω δυο λόγια και οκτώ ερωτήματα.

Νομίζω πως νομιμοποιούμαι να το κάνω, με δεδομένο ότι υπηρέτησα την Τοπική Αυτοδιοίκηση επί 20 χρόνια (1982-2002). Τα επτά δίπλα στον αείμνηστο Χριστόφα Αναγνωστή, εμβληματικό Πρόεδρο της Κοινότητας Αγίας Παρασκευής, και παράλληλα, ως μέλος του Δ.Σ. της ΤΕΔΚ Λέσβου για 12 χρόνια και οκτώ χρόνια στο Δ.Σ. της ΚΕΔΚΕ. Στην Αγία Παρασκευή, στην περιφέρεια της οποίας θα κατασκευασθεί το μεγαλεπήβολο αυτό έργο.

Και είχα την ευκαιρία να ασχοληθώ επίμονα όλα αυτά τα χρόνια για την ανάγκη υλοποίησης του πολύ σημαντικού αυτού έργου, για την ουσιαστική ανάπτυξη της περιοχής μας, αλλά και ολόκληρου του νησιού. Του ΑΡΔΕΥΤΙΚΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΤΣΙΚΝΙΑ, που πράγματι θα ήταν ικανό να αλλάξει τη μοίρα του τόπου μας. Να αρδευθεί ολόκληρη η περιοχή του λεκανοπεδίου Καλλονής (η πιο εύφορη και παραγωγική περιοχή του νησιού), που αν συνεχισθεί η μέχρι σήμερα υπεράντληση με τις αρδευτικές υδρογεωτρήσεις, την βλέπω, σε όχι μακρόχρονο διάστημα, να εξομοιώνεται με τα εδάφη πέριξ των Αλυκών Καλλονής…

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, λοιπόν, ξεκίνησε συστηματικά στη Λέσβο, η διεκδίκηση του σημαντικού έργου, της κατασκευής του ΑΡΔΕΥΤΙΚΟΥ Φράγματος Τσικνιά. Μόνιμο αίτημα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Κοινότητας Αγίας Παρασκευής, κατά κύριο λόγο, αλλά και Νομαρχίας Λέσβου στη συνέχεια) η ένταξη του έργου αυτού, είτε σε Εθνικό πρόγραμμα είτε σε προγράμματα της Ε.Ε. (είτε λεγόταν «Πακέτο Ντελόρ», είτε Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, είτε ΕΣΠΑ…).

Η μοίρα του ευφορότερου τμήματος του νησιού, που είναι το λεκανοπέδιο του κόλπου Καλλονής, είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την άρδευσή του, αφού πριν 50 χρόνια ο υδροφόρος ορίζοντας του κάμπου βρισκόταν σε βάθος 1,50μ. από το έδαφος και σήμερα, λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας και της υπεράντλησης από τις ανέλεγκτες αγροτικές γεωτρήσεις, βρίσκεται σε βάθος 50 μέτρων.

Φτάσαμε στη δεκαετία του 1990, και είχαμε ολοκληρωμένη (και πληρωμένη…) μια τεχνική μελέτη του Υπουργείου Γεωργίας), για το Φράγμα Τσικνιά, ως αρδευτικό έργο, με χωρητικότητα του υπό κατασκευή φράγματος στα 12 εκ κυβικά νερού. Μελετητής ήταν μια επιστημονική ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (τους φιλοξενούσαμε στους ξενώνες του Πολυκέντρου της Αγίας Παρασκευής.) Και με σημαντικό συμπαραστάτη έναν εξαιρετικό συμπατριώτη μας, που είχε διευθυντική θέση στο Υπουργείο Γεωργίας. Τον Τάκη Παπάνη.

Είχαμε όμως την επίμονη άρνηση του υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ, που για περιβαλλοντικούς λόγους, επέμενε ότι η χωρητικότητά του έπρεπε να μειωθεί στα 7 εκατομμύρια κυβικά. Ταυτόσημη ήταν και η άποψη της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Νομαρχίας Λέσβου, που για το λόγο αυτό απέρριψε την μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Κρίθηκε υπερβολικός και επικίνδυνος ο όγκος της χωρητικότητας του φράγματος, τόσο για λόγους σεισμογενούς περιοχής, όσο και για πιθανά προβλήματα στον κόλπο Καλλονής, από την αποστέρηση τόσο μεγάλης ποσότητας νερού.

Η διαφωνία αυτή, ήταν η αιτία της μη ένταξης του έργου στο τότε Κ.Π.Σ.
Ζητήθηκε, τότε, από το Υπουργείο Γεωργίας, να συναινέσουν οι αρμόδιοι τοπικοί φορείς (Νομαρχία Λέσβου και Κοινότητα Αγίας Παρασκευής), ώστε να τροποποιηθεί η μελέτη και να περιορισθεί η χωρητικότητα του φράγματος στα 7 εκατομ. Μ3. Τελικά συμφώνησε το Υπουργείο Γεωργίας και τροποποιήθηκαν οι μελέτες, με τη χωρητικότητα, πλέον, στα 7 εκ. κυβικά.

Έτσι, άρθηκαν οι αντιρρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ. Και άνοιξε ο δρόμος για την υλοποίηση του πράγματι σημαντικού αυτού έργου.Πέρασαν από τότε, πάνω από 30 χρόνια, και σήμερα έχουμε την επίσημη, πλέον, αναγγελία, για αναμενόμενη έναρξη κατασκευής του έργου.

Αλλά ποιού έργου; Το έργο δεν είναι πλέον ΦΡΑΓΜΑ ΑΡΔΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ, αλλά ΦΡΑΓΜΑ ΥΔΡΕΥΣΗΣ της Μυτιλήνης, της Καλλονής και της Αγίας Παρασκευής. Δεν «ανήκει» στο Υπουργείο Γεωργίας, αλλά στο ΠΕΧΩΔΕ (έχουν αλλάξει τώρα οι ονομασίες τους, αλλά καταλαβαινόμαστε…). Μπορεί να είναι κανείς εναντίον ενός έργου ύδρευσης;. Ασφαλώς και όχι! Σε λίγα χρόνια οι πόλεμοι θα γίνονται για το νερό!!. Αλλά επειδή θα βρουν ευκαιρία ορισμένοι να πουν : «Επιτέλους, ξεκινά το έργο που ονειρεύτηκαν τόσες γενιές επί τόσες δεκαετίες», πρέπει να τους θυμίσουμε, ότι αυτό που ονειρευόμασταν επί τόσες δεκαετίες και το παλέψαμε με όλες μας τις δυνάμεις (…οι ίδιοι τότε μας αποκαλούσαν …γραφικούς και εμμονικούς με το Φράγμα Τσικνιά. Ναι…), είναι παντελώς διαφορετικό από αυτό που πάει να ξεκινήσει.

Και θέτουμε τα συγκεκριμένα ερωτήματα:

1. Για ποιο λόγο άλλαξε ο χαρακτήρας και σκοπός του έργου. Από φράγμα άρδευσης του Λεκανοπεδίου Καλλονής, έγινε φράγμα υδροδότησης, της πόλης Μυτιλήνης (σε απόσταση 45 χιλιομέτρων) και των οικισμών του Λεκανοπεδίου Καλλονής (Καλλονής – Αγίας Παρασκευής). Και στις μελέτες του έργου δεν προβλέπεται, τίποτε απολύτως, για άρδευση. Ούτε καν για μελλοντική προοπτική.

2. Για ποιο λόγο, το δημοπρατημένο και υπό κατασκευή υδρευτικό έργο, προβλέπει χωρητικότητα ταμιευτήρα του φράγματος στα 12.500.000 Μ3, όταν από το 1990 το ΥΠΕΧΩΔΕ ήταν απόλυτα αρνητικό σε τέτοια χωρητικότητα και για το λόγο αυτό επέβαλε στο Υπουργείο Γεωργίας, τότε, στην τροποποίηση των μελετών, ώστε από τα προβλεπόμενα 12 εκ. κυβικά να περιορισθεί στα 7 εκ. κυβικά;Τι άλλαξε από τότε, ποιοι κίνδυνοι έχουν εκλείψει, ώστε να μη συντρέχουν αρνητικοί περιβαλλοντικοί λόγοι, για την, τελικά, αύξηση της χωρητικότητας στα 12,5 εκ. κυβικά; Πώς γίνεται, επί 20 χρόνια να κρίνεται ότι είναι επικίνδυνο το έργο με χωρητικότητα τα 12 εκατομ. Μ3 και τώρα …έγινε ακίνδυνο με 12,5 εκατ. Μ3;
(Η παρατήρηση του Υπουργού, ότι δεν έχει ακούσει καμία αντίρρηση από τοπικούς φορείς για το πρόβλημα αυτό, είναι και ανακριβής – βλ. απόψεις του Πανεπιστημίου Αιγαίου και πολλών επιστημόνων – αλλά και αδόκιμη, διότι όλοι όσοι σήμερα, απ’ τους απλούς πολίτες, ακούνε για το φράγμα Τσικνιά, έχουν στο μυαλό τους, ότι μιλάμε για το αρδευτικό φράγμα των 7 εκ. κυβικών.

3. Έχει υπολογισθεί το συνολικό λειτουργικό κόστος όλου του συστήματος (εργοστάσιο επεξεργασίας του νερού ώστε να καταστεί πόσιμο), αφού στον ποταμό Τσικνιά καταλήγουν τα αστικά απόβλητα των χωριών του όρους Λεπέτυμνος και της Νάπης, (κι ας το λέει ο κ. Σταϊκούρας: άριστης ποιότητας νερό…); Τα αντλιοστάσια που θα κατασκευασθούν για να μεταφερθεί το νερό στην πόλη της Μυτιλήνης, κόστος ηλεκτρικής ενέργειας κλπ); Πιστεύετε ότι ο πενταπλασιασμός, τουλάχιστον, της τιμής του κυβικού μέτρου νερού, μπορεί να γίνει ανεκτός από τους δημότες;

4. Έχει ερωτηθεί ο Δήμος της Μυτιλήνης (και οι δημότες του), αλλά και οι δημότες του λεκανοπεδίου, εάν θα δεχθούν να επωμισθούν αυτό το υπέρογκο λειτουργικό κόστος, που θα εκτινάξει την τιμή του πόσιμου νερού; (Σίγουρα η μπύρα θα είναι φθηνότερη…).

5. Έχουν εξετασθεί άλλες εναλλακτικές πηγές υδροδότησης της πόλης της Μυτιλήνης, που δεν θα έχουν αυτή την υπέρογκη αύξηση του κόστους λειτουργίας; Ειλικρινά, αν ο στόχος ήταν η ύδρευση της πόλης της Μυτιλήνης, αλλά και των οικισμών του Λεκανοπεδίου Καλλονής, γιατί δεν προτιμήθηκε ο ποταμός Μυλοπόταμος, που και σε μικρότερη απόσταση βρίσκεται και (κυρίως), είναι ο μοναδικός καθαρός ποταμός του νησιού, που δεν δέχεται από κανέναν οικισμό αστικά λύματα. Σε αντίθεση με τον Τσικνιά. Ο όγκος των νερών του Μυλοπόταμου είναι (μετρημένος) στο 1/3 του όγκου των νερών του Τσικνιά. Αλλά μιλάμε για ανάγκες ύδρευσης πληθυσμού 50.000 κατοίκων και όχι …270.000 κατοίκων που θέλει να καλύψει το υπό εκτέλεση έργο.

6. Τελικά, για την άρδευση του Λεκανοπεδίου Καλλονής, που επί μισό αιώνα είναι το μεγάλο ζητούμενο για τη διάσωση της αγροτικής οικονομίας του νησιού, σε ποια δεκαετία ή ποιο αιώνα προβλέπεται να βρεθεί λύση; Είναι τραγικό, που η αιτιολογία αλλαγής του χαρακτήρα του έργου, από αρδευτικό σε έργο ύδρευσης, ήταν η δήλωση των «τεχνοκρατών», ότι η Ε.Ε. δεν θεωρεί επιλέξιμα τα έργα άρδευσης και δεν τα χρηματοδοτεί, «γι’ αυτό ας το μετατρέψουμε σε έργο ύδρευσης…» και, τέλος,

7. Έχετε λάβει υπόψη, ότι εξ αιτίας της υπερβολικής αύξησης της έκτασης της λεκάνης απορροής του υπό κατασκευή φράγματος, θα απαλλοτριωθούν κάποιες χιλιάδες στρεμμάτων της ποιο εύφορης και παραγωγικής περιοχής, τα οποία δεν περιλαμβανόταν στην αρχική μελέτη για αρδευτικό φράγμα χωρητικότητας 7,5 εκ. Μ3 (η εύφορη κοιλάδα του Τσικνιά) – ελαιοκτήματα – κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις –ποιμνιοστάσια νέων αγροτών, που εντάχθηκαν στο σχετικό πρόγραμμα – καλλιεργήσιμες γαίες και θα ξεκληρισθεί μεγάλος αριθμός νέων αγροτών, που θα πρέπει να αλλάξει επάγγελμα;

8. Στις απαλλοτριούμενες ιδιοκτησίες (που ανέρχονται σε 359), δεν είδα να περιλαμβάνεται (ευτυχώς…) και η έκταση που καταλαμβάνει ο υπέροχος αρχαιολογικός χώρος του Ιερού της Κλοπεδής. Όμως, περιλαμβάνονται πολλά όμορα ελαιοκτήματα…. Η κεντρική γέφυρα της Πρινής, όπου καταλήγει ο κεντρικός δρόμος της Αγίας Παρασκευής και συνδέει τις περιοχές ανατολικά και δυτικά του Τσικνιά και αποτελεί την πρόσβαση με το Ιερό της Κλοπεδής, και πέραν αυτού, καταλήγει στην επαρχιακή οδό Καλλονής – Πέτρας, με βάση τη μελέτη του έργου …κατακλύζεται. Εκεί θα έχουμε πλέον τη λίμνη του φράγματος… Μήπως πρέπει να μας πουν, με τι τρόπο θα προσεγγίζει κανείς τα κτήματα δυτικά του Τσικνιά, και βέβαια, πώς θα πηγαίνει κανείς στο Ιερό της Κλοπεδής;(Προσπαθώ να διώξω απ’ το μυαλό μου «κακές» σκέψεις…).

Και να κλείσω με ένα γραπτό απόσπασμα από την τεχνική μελέτη του έργου, γιατί θέλω ν’ αγιάσω, αλλά δεν με αφήνουν:

Απόσπασμα από τη μελέτη : «Με τη λειτουργία του θα μπορεί να παρέχει μέχρι και 24.000 κυβικά νερού ημερησίως, που θα καλύψει τη Μυτιλήνη, την Καλλονή και την Αγία Παρασκευή. Συνολικά θα εξυπηρετεί ετησίως τις ανάγκες 270.000 ατόμων, ενώ το 2053 ο αριθμός αυτός θα έχει εκτοξευθεί σε 360.000 άτομα»!!!. Βέβαια, ο κ. Σταϊκούρας, στη τελετή της υπογραφής της μελέτης, το συμμάζεψε λίγο και μίλησε για κάλυψη αναγκών πληθυσμού 100.000 ατόμων. Αλλά και πάλι.. Για να μην …εκτοξευθούμε όλοι μας, ο συνολικός σημερινός πληθυσμός, ολόκληρου του νησιού είναι 70.000 άτομα, των δε περιοχών που θα υδροδοτηθούν (Μυτιλήνη – Καλλονή – Αγία Παρασκευή), δεν ξεπερνά – το καλοκαίρι- τις 50.000 κατοίκους.

Τι «ονειρο» είδαν οι μελετητές για την εξυπηρέτηση …270.000 κατοίκων, που θα εκτοξευθούν στις 360.000 το 2053? Με βάση αυτές τις φοβερές προβλέψεις, κατέληξαν σε φράγμα χωρητικότητας 12,5 εκατ. Κυβικών; «Ρεαλισμός» και «ορθολογισμός» τεχνοκρατών, που μας αφήνει άναυδους. Αλλά σίγουρα, όχι και αδιάφορους…. ΘΑ ΣΥΝΕΧΙΣΟΥΜΕ ΝΑ ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΑΓΩΝΙΖΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΤΟΥ ΑΡΔΕΥΤΙΚΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΘΑ ΣΩΣΕΙ ΤΟΝ ΚΑΜΠΟ ΤΟΥ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΚΑΙ ΘΑ ΚΡΑΤΗΣΕΙ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΑΣ.

Αποστόλης Κομνηνάκας
Πρώην πρόεδρος της Κοινότητας Αγίας Παρασκευής