Στα μέσα περίπου της δεκαετίας του 60, ο Peter Schumann, ιδρυτής της ομάδας κουκλοθεάτρου «Bread and Puppets theater» έγραφε: «…Η τέχνη είναι σαν το γλυκό ψωμί. Η τέχνη είναι σαν τα καταπράσινα δένδρα. Δεν ανήκει στις τράπεζες, δεν ανήκει σε επιτήδειους επενδυτές, δε μπορεί να είναι μόνο προνόμιο των μουσείων και των πλουσίων. Η τέχνη είναι τροφή. Δε μπορείς να τη φας αλλά σε τρέφει…»
Δεν θα μπορούσαμε να μη συμφωνούμε με αυτή την αντίληψη. Ακόμα περισσότερο δεν θα μπορούσαμε, ειδικά στις μέρες μας, να μην παλέψουμε γι αυτό. Στην εποχή αυτή όπου η εμπορευματοποίηση κάθε έκφανσης της ζωής και της ανθρώπινης δραστηριότητας φτάνει στο απόγειό της. Πολύ περισσότερο τώρα που με την ψήφιση του τελευταίου αντεργατικού εκτρώματος που ψηφίστηκε ο ελεύθερος χρόνος και η συνεπαγόμενη δυνατότητα των ανθρώπων να δημιουργήσουν, να ψυχαγωγηθούν, να διασκεδάσουν φαντάζει πολυτέλεια για τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες.
Ζούμε σε μια μεγάλη και εν πολλοίς απάνθρωπη στρέβλωση που παρουσιάζει την τέχνη, τον πολιτισμό, τη δημιουργία άλλοτε ως προνόμιο ολίγων, άλλοτε ως μπίζνα για σπόνσορες κι εταιρείες, άλλοτε ως πάρεργο σε βαριεστημένα δημοτικά συμβούλια, άλλοτε ως «ανωμαλία θολοκουλτουριάρηδων» κι άλλοτε ως ευτελές – ενίοτε κι εξευτελιστικό - τουριστικό προϊόν με συρτάκι και κουλούρια για εύπορους τουρίστες κρουαζιέρας. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο βιώνουμε την απαξίωση του πολιτισμού και των αποτελεσμάτων της ανθρώπινης δημιουργίας. Τα παραδείγματα στη χώρα τα τελευταία αρκετά χρόνια είναι πολλά και δεν χωράνε σ’ αυτό το μικρό άρθρο. Παράλληλα, βιώνουμε την όλο και πιο επικίνδυνη αποξένωση του κόσμου της δουλειάς από την τέχνη, την αναζήτηση, την κατάθεση δημιουργικού περιεχομένου.

Οι τέχνες όμως δεν είναι ούτε προνόμιο, ούτε πολυτέλεια και πολύ περισσότερο δεν είναι «πεδίον δόξης λαμπρό» για παράγοντες κι ευτελιστές.
Το αστικό κράτος, τα υπουργεία του κι οι τοπικοί του βραχίονες αντιμετωπίζουν το ζήτημα με τους ίδιους όρους που αντιμετωπίζουν τα πάντα: Τα κέρδη πάνω από τις ζωές. Γι αυτούς ο πολιτισμός αποτελεί είτε μέσο προσωπικής ανάδειξης, είτε ξεπέτα, είτε πάρεργο. Στον αντίποδα, όπως άλλωστε ισχύει στα πάντα υπάρχει σε πείσμα των καιρών η αυτενέργεια ενός κόσμου που δεν ανέχεται τη δεδομένη συνθήκη. Ανθρώπων που στήνουν τις δομές τους, τις θεατρικές ομάδες τους, τις χορωδίες τους, τα χορευτικά τους σύνολα, τα εργαστήριά τους, τις προβολές ταινιών. Ανθρώπων που κρατάνε ζωντανά τα ιδιαίτερα μουσικά χαρακτηριστικά του τόπου με μεράκι. Υπάρχει μεγάλη μαγιά τέτοιων ανθρώπων στον τόπο μας. Αυτή η μαγιά πρέπει να αναδειχθεί απαντώντας στην επιβολή του «πασαλείμματος», της υποκουλτούρας και της μιζέριας. Αυτοί οι άνθρωποι απαντάνε στην καθημερινότητα ότι όλα παράγονται κι όλα ανήκουν σ’ αυτούς κι αυτές που παράγουν τον πλούτο. Τους συναντάμε καθημερινά και γνωρίζουμε το έργο τους. Τους συναντήσαμε για παράδειγμα στη συναυλία των παιδιών του μουσικού σχολείου στο δημοτικό θέατρο, όπου συγκινηθήκαμε, χαρήκαμε, χορέψαμε και πήραμε ανάσα από τη ζέση που έδειξαν και παρά τις γνωστές και χρόνιες αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν εξαιτίας απαράδεκτων επιλογών.

Τους είδαμε στην ημερίδα του ΚΚΕ για τον Ελύτη να παρακολουθούν και να προβληματίζονται από μια βεντάλια ζητημάτων που άνοιξαν οι εισηγήσεις των ομιλητών και μετά να τραγουδάνε αναθαρρώντας. Τους συναντάμε σε εκδηλώσεις και παρουσιάσεις που στήνουν σε διάφορα σημεία της πόλης μας και τους αυτοοργανωμένους χώρους τους. Συναντάμε ένα μεγάλο εύρος ανθρώπων και τεχνών που αγκαλιάζουν κάθε πεδίο δημιουργίας όπως και κάθε είδος μουσικής. Να θυμίσουμε –κι ας φανεί «γραφικό» ή «κολλημένο»- πως η ιστορία του τόπου όπως και κάθε γωνιά του πλανήτη έχει δώσει δεκάδες κι εκατοντάδες ονόματα τεχνιτών του λόγου, ζωγράφων, μουσικών και άλλων που έχουν γραφεί στη συλλογική συνείδηση με τα έργα και τις θυσίες τους ως απόδειξη ενός βασικού πράγματος: Οι τέχνες κι ο πολιτισμός αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των ανθρώπων όπως και απαραίτητο εργαλείο στον συνολικό αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση. Υπήρξαν και συνεχίζουν να είναι βάλσαμο, έμπνευση, ανάσα. Γράφει ένας ποιητής της γενιάς μας ο Χρήστος Μαρτίνης σε δοκίμιό του για την ποίηση του Λέσβιου τζομπάνη ποιητή Μήτσου Καμίτζου: «Η λογοτεχνία της ευτοπίας, σαν το σπαθόχορτο, θα γιατρεύει τις πληγές μας, θα ενώνει τα κομμάτια της προσωπικής μας αφήγησης.

Γιατί όλοι εμείς, ακόμη κι αν τα πολυώροφα κτήρια συνεχίζουν να μας κόβουν τη θέα του ουρανού, όσο κι αν ο θάνατος βρίσκεται στην άκρη του δρόμου, είμαστε δυνατοί, γεροί, καθένας μια αφήγηση κι όλοι μαζί κομμάτια από την ίδια «χαίτη» ενός ήλιου που πορεύεται προς την δύση του.»1
Γι αυτό το «σπαθόχορτο» που γιατρεύει είχα την εξαιρετική εύνοια της τύχης να ακούσω ένα βράδυ από έναν άνθρωπο της καθημερινότητάς μας, τον Σόλωνα Λέκκα, συζητώντας σε κάποιο καφενείο της πόλης. Έκθαμβοι θαμώνες τον απολαύσαμε εκείνο το βράδυ να τραγουδάει με Αφγανό πρόσφυγα, να βρίσκουν τα ίδια πατήματα, να συνεννοούνται με τα τραγούδια τους. Ο μεγάλος Σόλων μας μίλησε μετά με τον δικό του τρόπο, χωρίς στόμφο για την παγκόσμια γλώσσα της μουσικής. Απάντησε σε όσους και όσες χαϊδεύοντας τα αυτιά μισαλλόδοξων και ανιστόρητων προβαίνουν σε απαράδεκτες διατυπώσεις που θέλουν την πολιτισμική παραγωγή του τόπου ως ιλουστρασιόν τουριστικό προϊόν που θα απαντάει δήθεν στην «άσχημη εικόνα» που δίνει για τον τόπο το μεταναστευτικό ζήτημα. Ας έχουν υπόψιν όμως τα διάφορα παραδείγματα ανθρώπων που εγκλωβισμένοι ξεδίπλωσαν ταλέντα τα οποία έχουν ταξιδέψει στο εξωτερικό. Όπως στο εξωτερικό για το οποίο με τόση «αγωνία» μιλάνε έχουν ταξιδέψει ως παράδειγμα πολιτισμού κι αλληλεγγύης οι τόσες μουσικές και άλλες συμπράξεις ντόπιων και μεταναστών.
Όμορφες πόλεις είναι οι πόλεις χωρίς φτώχεια, ανεργία, αναξιοπρέπεια. Όμορφες πόλεις είναι αυτές που φροντίζουν να αναδείξουν το δημιουργικό περιεχόμενο των κατοίκων τους κόντρα στα τέρατα των καιρών. Όμορφες πόλεις είναι αυτές που πιάνουν τη νεολαία τους από το χέρι και της παρέχουν τα εχέγγυα για το ξεδίπλωμα των ταλέντων τους. Το καλύτερο βραβείο των όμορφων πόλεων είναι να αποτελούν πόλο έλξης για το φως, την ποιότητα και την ελπίδα που αναδεικνύουν και μεταλαδαμπεύουν. Αυτά είναι υπόθεση όλων μας.
Οι τέχνες κι ο πολιτισμός αποτελούν ζωτικής σημασίας δραστηριότητες. Η αποξένωση από αυτές οδηγούν στην αλλοτρίωση μιας κοινωνίας στην οποία ζούμε μόνο δουλεύοντας για τα κέρδη των αφεντικών. Κι όπως μας θύμιζε κάπου, κάποτε, κάποιος Κάρολος: «Ο άνθρωπος είναι ειδοποιό ον, όχι μόνο γιατί στην πράξη και στη θεωρία ενστερνίζεται το είδος σαν αντικείμενό του, αλλά και γιατί θεωρεί τον εαυτό του καθολικό κι επομένως ελεύθερο ον».

1.Χρήστος Μαρτίνης: «Τα μαγιάτικα κουδούνια του Μήτσου Καμίτζου: Σπαθόχορτο για τις πληγές μας». Περιοδικό βόρεια βορειοανατολικά, τεύχος 4. «Η λογοτεχνία της Λέσβου»

*Ο Παναγιώτης Κοσκινάς είναι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με το συνδυασμό «Λαϊκή Συσπείρωση Μυτιλήνης», αυτοαπασχολούμενος στην εστίαση και μέλος της συντακτικής ομάδας του λογοτεχνικού περιοδικού Βόρεια Βορειοανατολικά.