Όταν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες πήγαν σχολείο στη Λέσβο
Γράφουν οι ΜΑΡΙΑ ΓΡΗΓΟΡΑ ΚΑΙ ΦΑΝΗ ΜΑΡΩΝΙΤΟΥ*
Δημοσίευση 18/9/2022
Η ενσωμάτωση των Μικρασιατών προσφύγων αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση που είχε να αντιμετωπίσει το ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του. Μία χώρα κατεστραμμένη οικονομικά από τους συνεχείς πολέμους και διχασμένη πολιτικά, καλείται να διαχειριστεί μία πρωτοφανή προσφυγική κρίση που είναι πέραν των δυνατοτήτων της, να προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που ζουν στην απόλυτη φτώχεια και σταδιακά να καταφέρει να τους αφομοιώσει στην ελληνική κοινωνία.
Από την πρώτη στιγμή, η εκπαίδευση των προσφυγόπουλων αποτελεί μέλημα της Ελληνικής Κυβέρνησης. Με Βασιλικό Διάταγμα, στις 26 Σεπτεμβρίου του 1922, πρόσφυγες μαθητές μπορούν να εγγράφονται στα σχολεία, ακόμη και αν στερούνται των σχετικών πιστοποιητικών σπουδής.
Ο αριθμός των εγγεγραμμένων μαθητών στο νησί της Λέσβου εκτοξεύεται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Τα μαθήματα ωστόσο, για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, πραγματοποιούνται είτε σε εκκλησίες είτε σε εξωτερικούς χώρους, αν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες , αφού τα σχολεία είχαν επιταχθεί προκειμένου να στεγαστούν πρόσφυγες.
Στα σχολεία της νοτιοανατολικής Λέσβου, την περίοδο 1922-1924, οι Μικρασιάτες μαθητές αποτελούν περίπου το 1/3 του συνόλου των μαθητών, με τον συνολικό αριθμό τους στη συγκεκριμένη περιοχή να ανέρχεται σε 4.000 σε σύνολο 15.000 μαθητών . Αξιοσημείωτο είναι πως στα Μαθητολόγια και τους Γενικούς Ελέγχους των μαθητών, στη στήλη «επάγγελμα γονέα», συναντάται πολύ συχνά η λέξη «αιχμάλωτος» ή «ορφανό», σε ποσοστό που ανέρχεται σε 41,5% του συνόλου των εγγραφέντων Μικρασιατών μαθητών .
Τα υπάρχοντα σχολικά κτίρια στο νησί της Λέσβου δεν επαρκούν πλέον για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες και το 1924 ιδρύονται, με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, νέα σχολεία, όπως το 8ο Μικτό Δημοτικό Σχολείο Μυτιλήνης, στον προσφυγικό συνοικισμό, το Μικτό Δημοτικό Σχολείο Νέων Κυδωνιών κ.ά. Σημαντικός είναι και ο αριθμός των Μικρασιατών εκπαιδευτικών που διορίζονται στα σχολεία της Λέσβου, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το 8ο Δημοτικό, όπου ο Διευθυντής και οι 4 από τους 7 δασκάλους είναι Μικρασιάτες .
Μέριμνα λαμβάνεται και για την τριτοβάθμια εκπαίδευση των προσφύγων, οι οποίοι μπορούν να φοιτήσουν στο ελληνικό πανεπιστήμιο με μόνη προϋπόθεση την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας. Επίσης, παρέχεται η δυνατότητα συμμετοχής στις εξετάσεις για την εισαγωγή τους στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
Η μόρφωση των παιδιών αποτελεί βασική προτεραιότητα και για τους ίδιους τους πρόσφυγες, παρά την ένδειά τους. Μην έχοντας την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν βιβλία, απευθύνουν εκκλήσεις, μέσω του τοπικού Τύπου, προς την Π.Ε.Π και τις τοπικές αρχές για τη συνδρομή τους.
Πόσο μέγα δυστύχημα θα ήτο αν δεν ελαμβάνετο εν μέτρον δια την εκπαίδευσιν αυτής της νέας κοινωνίας η οποία αν μείνη απαίδευτος θα αποβή εις κακόν όλου του κράτους, γράφει πρόσφυγας στην Εφημερίδα Σάλπιγξ . Και πράγματι τον Δεκέμβριο του 1922 τους χορηγείται χρηματικό βοήθημα για την αγορά βιβλίων .
Εφάμιλλο ζήλο για την εκπαίδευση των παιδιών τους δείχνουν και οι πρόσφυγες Αρμένιοι, που έχουν βρει καταφύγιο στο νησί της Λέσβου. Απευθύνονται στον Νομάρχη και ζητούν την παραχώρηση οικήματος, ώστε περίπου 400, στην πλειονότητά τους ορφανά από πατέρα, παιδιά να έχουν πρόσβαση στη γνώση.
Θεωρώντας το αγαθό της εκπαίδευσης αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα των παιδιών τους, απευθύνουν εκκλήσεις στον τοπικό Τύπο. Εχάσαμεν περιουσίες, σπίτια, σχολεία, εκκλησίας, αδελφούς, Πατρίδα, όλα. Να αφήσωμε και τα παιδιά μας αγράμματα; Αυτό θα ήτο ως να εχάναμε και κάθε ελπίδα δια το μέλλον της Φυλής μας .
Παράλληλα, η Αρμενική παροικία προσπαθεί να συγκεντρώσει χρήματα, διοργανώνοντας εκδηλώσεις. Ερασιτέχνες Αρμένιοι πρόσφυγες παρουσιάζουν στο θέατρο «Αλκαίος» μουσικοχορευτική παράσταση, προσελκύοντας πλήθος κόσμου, όχι μόνο Αρμένιους, αλλά και ντόπιους, ανάμεσα στους οποίους και ο Στρατιωτικός Διοικητής .
(Το άρθρο αποτελεί απόσπασμα από την επετειακή έκδοση της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Μυτιλήνης για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή με τίτλο «1919-1922 : Οι εφημερίδες της Λέσβου αφηγούνται», η οποία θα κυκλοφορήσει εντός του 2022. Οι εφημερίδες Ελεύθερος Λόγος και Σάλπιγξ απ’ όπου αντλήθηκαν οι πληροφορίες, διατίθενται σε ψηφιακή μορφή στο ψηφιακό αποθετήριο της Δ.Κ.Β. Μυτιλήνης http://dspace.cplm.gr/).
