Μακεδονικό: η Ιστορία σαν ανιστόρητη προπαγάνδα
Γράφει ο Πάνος Κοσμάς
Δημοσίευση 13/2/2019
«Όταν έρθει ο μέγας πόλεμος, η Μακεδονία θα γίνει ελληνική ή βουλγαρική κατά τον νικήσοντα. Αν τη λάβωσιν οι Βούλγαροι, δεν αμφιβάλλω ότι θα εκσλαβίσωσι τον πληθυσμό μέχρι των θεσσαλικών συνόρων. Αν ημείς τη λάβωμεν, θα τους κάνουμε όλους Έλληνες».
Χαρίλαος Τρικούπης 1880
Η Ιστορία (θα έπρεπε να) είναι τα συντελεσμένα γεγονότα χωρίς αποσιωπήσεις και παραποιήσεις. Όμως, μια τέτοια «ουδέτερη» και «αληθινή» Ιστορία δεν υπήρξε ποτέ ούτε πρόκειται να υπάρξει. Ο λόγος είναι πολύ απλός: η Ιστορία είναι εξόχως ανταγωνιστική, είναι το θέατρο μαχών (όχι μόνο στρατιωτικών, αλλά και κοινωνικών και πολιτικών), είναι ο τρόπος που αλλάζουν και μετασχηματίζονται μέσα στον ιστορικό χρόνο οι κοινωνίες και οι διεθνείς σχέσεις.
Σε αυτές τις μάχες εκφράζονται και πρωταγωνιστούν ανταγωνιστικά συμφέροντα (κρατικά αλλά και ταξικά). Από δω απορρέει το γεγονός ότι η Ιστορία είναι το πιο ανταγωνιστικό και «υποκειμενικό» πεδίο των επιστημών. Τίποτε δεν μπορεί να είναι «αντικειμενικό» όταν ανταγωνιστικά συμφέροντα κερδίζουν ή χάνουν μάχες στο πεδίο της Ιστορίας. Στο τέλος, την Ιστορία τη γράφουν οι νικητές, οι οποίοι παντού και πάντα επιβάλλουν τη δική τους «αφήγηση» σχετικά με το τι, πώς και γιατί συνέβη. Τη γράφουν όμως και τα κράτη, με τον εκπαιδευτικό τους μηχανισμό και τους ιδεολογικούς τους μηχανισμούς γενικά.
Ωστόσο, τα γεγονότα είναι γεγονότα, τα κίνητρα των ίδιων των νικητών αλλάζουν κατά περιόδους, και πολλά ίχνη είναι δύσκολο να διαγραφούν ή παραποιηθούν. Ο καλύτερος σύμμαχος όποιου προσπαθεί να βρει την αλήθεια, είναι η αποκατάσταση των γεγονότων με βάση αδιαμφισβήτητες ιστορικές πηγές.
Το Μακεδονικό -ιδιαίτερα μάλιστα αυτό- δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση από αυτούς τους γενικούς κανόνες. Στις κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες της τελευταίας περιόδου, περίσσεψε η προπαγάνδα -συχνά κακότεχνη και παραβιάζουσα την ίδια την κοινή λογική- ενώ ήταν σχεδόν καθολική η έλλειψη στοιχειώδους ακρίβειας όσον αφορά τα ιστορικά γεγονότα.
Όσα ακολουθούν, άβολα όχι μόνο για τους μύθους της ακροδεξιάς και των εθνικιστών, αλλά και για την κυβέρνηση, βασίζονται σε αδιαμφισβήτητα ιστορικά στοιχεία. Παρ’ όλα αυτά, δεν συνιστούν ολοκληρωμένη πολιτική θέση για το Μακεδονικό - δεν είναι αυτός ο σκοπός αυτού του άρθρου. Εγκαθιστούν όμως τη στοιχειώδη απαίτηση του ορθού λόγου: η ιστορική αλήθεια στη θέση της ανιστόρητης προπαγάνδας.
Η αρχαία Μακεδονία είναι συνώνυμη της αρχαίας Ελλάδας;
Αντιμετωπίζοντας αυτό το ερώτημα, ας καταφύγουμε στις αντιλήψεις αυτών που διαμόρφωσαν την εθνική αυτογνωσία των Νεοελλήνων. Συγκεκριμένα, θα αναφερθούμε στις αντιλήψεις κορυφαίων λογίων και αξιωματούχων κατά τις πρώτες δεκαετίες μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους.
Ιδού ένα μικρό αλλά εύγλωττο απάνθισμα:
«Οι Μακεδόνες […] επροχωρούσαν καθημέραν εις την κατάλυσιν της ελευθερίας [της Ελλάδας] Μετά την μακεδονικήν δεσποτείαν, έπεσαν υποκάτω εις των Ρωμαίων την εξουσίαν, και τέλος στους Τούρκους».
Αδαμάντιος Κοραής, 1824
«[Οι βασιλείς των Μακεδόνων] προσπάθησαν να συναφθούν με το ελληνικόν πνεύμα […] αι προσπαθήσεις αύται απέβλεπαν μόνον εις την παιδείαν των ηγεμόνων, όχι δε και των πτωχών υπηκόων, τους οποίους εκαταφρόνουν οι Έλληνες ως βαρβάρους».
Κωνσταντίνος Κούμας, 1830
«Ο πανούργος της Μακεδονίας δεσπότης […] και επίβουλος της ελληνικής ελευθερίας Φίλιππος […] εκέρδησε την ολέθριον εις τους Έλληνας νίκην της Χαιρωνείας […]. Φυσικά μετά τον θ΄’ανατον του Φιλίππου αι Ελληνικαί πόλεις επεθύμησαν να ανακτήσωσι την προτέραν αυτονομίαν, καταφρονούντες μάλιστα τον υιόν και διάδοχον αυτού Αλέξανδρον».
Αδαμάντιος Κοραής, 1930
Το 1831 οι Έλληνες μαθητές/τριες διδάσκονταν από το σχολικό εγχειρίδιο «Επιτομή της Παλαιάς Ιστορίας» τα εξής:
«μ’ όλον ότι οι βασιλείς της Μακεδονίας διϊσχυρίζοντο ότι εκατάγοντο από τον Ηρακλέα, οι Έλληνες δεν τους εθεωρούσαν ομοεθνείς, αλλ’ ως βαρβάρους, καθώς και τους Πέρσας».
Σε άλλο σχολικό εγχειρίδιο του 1836 («Ιστορία της αρχαίας Ελλάδος κατ’ επιτομήν», που ανατυπωνόταν έως το 1844) οι μαθητές και μαθήτριες -και όχι μόνον- διδάσκονταν τα εξής:
«Της Μακεδονίας το βασίλειον […] δεν εσυγκρότει μέρος της Ελληνικής συμπολιτείας […] Οι κάτοικοι εκαυχώντο μεν ως α;πό Ελληνικής αποικίαν καταγόμενοι, αλλ’ είχαν ολίγην συγκοινωνίαν με τους Έλληνας, και εθεωρούντο υπ’ αυτών ως βάρβαροι. [Ο Φίλιππος το 339] επέτυχε να εισχωρήσει εις την καρδίαν της Ελλάδος με δυνατόν στράτευμα […] Ηγωνίσθησαν ευτυχώς οι ενωμένοι Έλληνες αλλά τέλος υπερίσχυσεν η στρατηγική εμπειρία του Μακεδόνος».
«[οι προγονικές διχόνοιες κατέστησαν την Ελλάδα] έρμαιον της Μακεδονίας και Ρώμης και κατέλυσαν την ανεξαρτησίαν της».
Αλέξανδρος Σούτσος, 1936
«[Η Ελλάς] υπέκυψε εις των Μακεδόνων την κυριαρχίαν [διατηρώντας] οικτράν μόνην αυτονομίας σκιάν».
Ο πρύτανης Κωνσταντίνος Σχινάς, 1837, κατά τα εγκαίνια του Πανεπιστημίου Αθηνών.
«[Ο Φίλιππος ο Μακεδών ήταν] εχθρός πανούργος […] όστις υπεδούλωσε την Ελλάδα [Στη μάχη της Χαιρωνείας] ηττήθησαν οι Έλληνες [η ήττα αυτή] έγινε τάφος της ελευθερίας και της αυτονομίας των Ελλήνων».
Από μεταφρασμένο από τον Γεώργιο Γεννάδιο σχολικό εγχειρίδιο, 1839
Το αρχαίο βασίλειο της Μακεδονίας υποτάχθηκε χωρίς μάχη στους Πέρσες το 489 π.Χ. Έδωσε στρατό στο πλευρό των Περσών στη μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.) κατά των υπόλοιπων ελληνικών πόλεων. Μετά υπέταξε με πόλεμο άλλες ελληνικές πόλεις και συνέπηξε τη «συμμαχία της Κορίνθου» (κάτι σαν… ΝΑΤΟ της εποχής), κατέστρεψε τη Θήβα… Αυτές τις ιστορικές δάφνες διεκδικούν όσοι υπερηφανεύονται ότι «είμαστε απόγονοι του Μ. Αλεξάνδρου»;
Όταν η «ιστορική αλήθεια»
αλλάζει μαζί με τις κρατικές στρατηγικές…
Η απολύτως τεκμηριωμένη και ομόθυμη αυτή αντίληψη των λογίων και των κρατικών αξιωματούχων του νεοελληνικού κράτους για το αρχαίο βασίλειο των Μακεδόνων άρχισε να αλλάζει (με τα ανάλογα «μασάζ» στον τομέα της Ιστορίας) όταν το νεοελληνικό κράτος προσανατολίστηκε στη Μεγάλη Ιδέα της επέκτασης προς τον Βορρά και την Ανατολή. Η δήλωση του Χαριλάου Τρικούπη που παραθέτουμε στην αρχή του άρθρου είναι ενδεικτική αυτών των διαθέσεων. Η Μακεδονία γίνεται πλέον ο χώρος που το ελληνικό κράτος πρέπει αν επεκταθεί και να κατακτήσει.
Ιδού πώς βλέπει αυτό το στόχο με υπηρεσιακή ωμότητα ο Γεώργιος Κακουλίδης, επιτελάρχης του Μακεδονικού Αγώνα (Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος 1904, Αρχείο Πηνελόπης Δέλτα, φ.1.7):
«Εάν διατεθή εν εκατομμύριον φράγκων κατ’ έτος διά την Μακεδονίαν, εικοσάς αξιωματικών και υπαξιωματικών, συσταθή δε και Κτηματική Τράπεζα με κεφάλαια τουλάχιστον 300.000 λιρών, η Μακεδονία μετά πενταετίαν το πολύ θα είναι ψυχικώς Ελληνική, ενώ ουδέποτε ήτο». (!!!)
Με αυτά τα υλικά μέσα και με πόλεμο επρόκειτο να γίνει η Μακεδονία ελληνική, κι όχι βάσει κάποιας αρχαίας μακεδονικής συνείδησης συνώνυμης της ελληνικής που τάχα διατηρήθηκε ακατάβλητη στο πέρασμα των αιώνων…
«Τους δώσαμε τη γλώσσα και την εθνότητα»
Πώς μπορείς να δώσεις -ή να μη δώσεις- σε κάποιους κάτι που το έχουν εδώ και πάνω από έναν αιώνα; Δεν το ισχυριζόμαστε εμείς αλλά κάποιοι υπεράνω υποψίας. Ας τους ακούσουμε:
«Ήταν ένα κράμα όλων των βαλκανικών εθνοτήτων τότε (σ.σ. στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα) η Μακεδονία. Έλληνες, Βούλγαροι, Ρουμούνοι, Σέρβοι, Αλβανοί και Μουσουλμάνοι, ζούσαν φύρδην μίγδην κάτω από το βαρύ ζυγό των Τούρκων. Η γλώσσα τους ήταν η ίδια, μακεδονίτικη, ένα κράμα και αυτή από σλαβικά και ελληνικά, ανακατωμένα με λέξεις τούρκικες. Όπως και στα Βυζαντινά χρόνια, οι πληθυσμοί ήταν ανακατωμένοι τόσο, που δύσκολα χώριζες Έλληνα από Βούλγαρο – τις δύο φυλές που κυριαρχούσαν. Εθνική συνείδηση είχαν τη μακεδονική μονάχα».
Πηνελόπη Δέλτα, «Τα μυστικά του Βάλτου»
«Ημείς οι Μακεδόνες διά ν' αποκτήσωμεν ελευθερίαν έχομεν δύο δρόμους ν' ακολουθήσωμεν. Ο ένας πηγαίνει εις την Βουλγαρίαν, ο άλλος πηγαίνει εις την Ελλάδα».
Ναταλία Μελά, «Παύλος Μελάς», Αθήνα 1964, σ. 242
Απόσπασμα από «κήρυγμα» του πρώην κομιτατζή και στη συνέχεια «μακεδονομάχου» καπετάν-Κώττα προς τους προεστούς των Κορεστίων, όπως καταγράφτηκε από τον αυτόπτη Παύλο Μελά. Η εν λόγω ομιλία έγινε στη γλώσσα που ο ίδιος ο Μελάς αποκαλεί «μακεδονικά».
«Αυτοί εδώ οι χωριάτες δε θέλουν νάναι μήτε "Μπουλγκάρ", μήτε "Σρρπ", μήτε "Γκρρτς". Μοναχά "Μακεντόν ορτοντόξ"».Στράτης Μυριβήλης, «Η ζωή εν τάφω», 1η έκδοση [1924], επανέκδ. Αθήνα 1991, σ. 104-5.
Ο Μυριβήλης αναφέρεται, το 1917, στους οικοδεσπότες του στη Βελούσινα
«Η εθνότης είναι η αυτή και εις τας δύο ταύτας κατηγορίας, ήτοι η Μακεδονική».
1905, λοχαγός Πάτροκλος Κοντογιάννης, επίσημος Έλληνας χαρτογράφος. Ο Κοντογιάννης εισηγείται υπηρεσιακά την ενιαία χρήση του όρου «Μακεδόνες» για τους σλαβόφωνους χριστιανούς της ευρύτερης περιοχής, αναφερόμενος σε «Μακεδόνας ελληνίζοντας» και «Μακεδόνας βουλγαρίζοντας».
«Η Μακεδονία είναι ελληνική». Όμως, για ποια Μακεδονία μιλάμε;
Αν εννοούμε ότι το εντός της ελληνικής επικράτειας τμήμα του ευρύτερου γεωγραφικού χώρου της Μακεδονίας είναι ελληνικό, αυτό είναι προφανώς ταυτολογία. Αν εννοούμε ότι είναι ελληνικό ό,τι ιστορικά κατά περιόδους προσδιοριζόταν σαν Μακεδονία, τότε πρέπει ευθαρσώς να διακηρύξουμε ότι είναι «ιστορικά δίκαιο» η Ελληνική Δημοκρατία να προσαρτήσει περιοχές που ανήκουν σε χώρες βόρεια των ελληνικών συνόρων - τότε θα πρόκειται για ανοιχτά πολεμοκάπηλη αντίληψη. Στην περίπτωση που το σύνθημα εννοείται με ιστορικο-πολιτιστικούς όρους, ας ακούσουμε τον Κοραή και όλους τους υπόλοιπους των οποίων παραθέσαμε ήδη τα εύγλωττα αποσπάσματα. Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να γνωρίζουμε ποια ήταν η Μακεδονία πριν από έναν και κάτι αιώνα, αλλά και στο πέρασμα των αιώνων. Διότι ο γεωγραφικός της ορισμός άλλαξε πολλές φορές και μάλιστα «δραματικά».
Ας ακούσουμε πάλι τα λόγια κάποιων που και ο πιο φανατικός εθνικιστής θα δυσκολευόταν πολύ να αποκαλέσει «προδότες».
«Τα υπάρχοντα ιστορικά διδόμενα καθιστώσι δυστυχώς αδύνατον την απόδειξιν του θέματος τούτου, ως δηλούται εκ των συνημμένων υπό στοιχ. Α σημειώσεων. Η κατά πρώτον γνωστή γενομένη Μακεδονία περιωρίζετο εις τα περί Βιτώλια και Γρεβενά πεδία, μη αφικνουμένη μέχρι της θαλάσσης. Η δ’ επί Φιλίππου ηπλώθη διά μιας από του Ολύμπου μέχρι της Μοισίας (ήτοι της Σερβίας και της Βουλγαρίας) και της Ιλλυρίας και Ηπείρου μέχρι της Θράκης και του Αιγαίου Πελάγους.
Επειτα, επί της ρωμαϊκής κυριαρχίας, η επαρχία του Ιλλυρικού περιέλαβε την Μακεδονίαν του Φιλίππου και την Θεσσαλίαν. Βραδύτερον δε, εν τη ακμή του μεσαιωνικού ημών κράτους, το όνομα Μακεδονία μετηνάστευσεν από της πατρίδος αυτού εις την Θράκην, περιλαβόν μάλιστα εφ’ ικανόν χρόνον και αυτήν την Βουλγαρίαν.
Τελευταίον επί Τουρκοκρατίας το όνομα της Μακεδονίας όλως εξέλιπεν από της διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους….. Ο ημέτερος Μελέτιος, εν τη Γεωγραφία αυτού, λέγει την Μακεδονίαν οριζομένην προς βορράν υπό της Δαλματίας, της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Θράκης, προς ανατολάς υπό του Αιγαίου Πελάγους, προς μεσημβρίαν υπό της Θεσσαλίας και της Ηπείρου, προς δυσμάς δε υπό του Ιονίου Πελάγους• ο έστιν περιλαμβάνει εν τη Μακεδονία, εκτός των σήμερον αποδιδομένων αυτή χωρών, και την Αλβανίαν, διότι λέγει αυτήν οριζομένην προς τοις άλλοις υπό της Δαλματίας προς βορράν, υπό της Ηπείρου προς νότον και υπό του Ιονίου Πελάγους προς δυσμάς».
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος
Ο Παπαρρηγόπουλος χώρισε επί χάρτου την τότε Μακεδονία σε τρεις ζώνες:
(α) μια «αναμφισβητήτως ελληνικήν», ίση με το νοτιότερο μισό της νυν ελληνικής Μακεδονίας,
(β) μια βορειότερη, «αναμφισβητήτως αλλοτρίαν του Ελληνισμού», η οποία περιλάμβανε τα 2/3 της Βόρειας Μακεδονίας και της σημερινής βουλγαρικής Μακεδονίας,
(γ) μια ενδιάμεση λωρίδα «αμφισβητουμένη υπό Ελλήνων και Βουλγάρων καθ’ όλον αυτής το πλάτος», οι κάτοικοι της οποίας «είναι εν γένει ειπείν Βουλγαρόφωνοι κατά το πλείστον αυτής μήκος, από Ροδόπης μέχρι των λιμνών Πρέσπης και Αχρίδος».
(α) μια «αναμφισβητήτως ελληνικήν», ίση με το νοτιότερο μισό της νυν ελληνικής Μακεδονίας,
(β) μια βορειότερη, «αναμφισβητήτως αλλοτρίαν του Ελληνισμού», η οποία περιλάμβανε τα 2/3 της Βόρειας Μακεδονίας και της σημερινής βουλγαρικής Μακεδονίας,
(γ) μια ενδιάμεση λωρίδα «αμφισβητουμένη υπό Ελλήνων και Βουλγάρων καθ’ όλον αυτής το πλάτος», οι κάτοικοι της οποίας «είναι εν γένει ειπείν Βουλγαρόφωνοι κατά το πλείστον αυτής μήκος, από Ροδόπης μέχρι των λιμνών Πρέσπης και Αχρίδος».
«Τα φυσικά όρια της Μακεδονίας ουδέποτε έτυχον, ούτε και σήμερον, κοινής γενικής παραδοχής, η έκτασις της Μακεδονίας είναι συνολικώς 72.500 τ.χιλ., κατανεμομένη ως κάτωθι:
(α) Ελλάς 34.200 τ.χιλ.
(β) Γιουγκοσλαβία 25.800 τ.χιλ.
(γ) Βουλγαρία 12.000 τ.χιλ.
(δ) Αλβανία 500 τ.χιλ.».
Εγχειρίδιο «Στρατιωτικής Γεωγραφίας», του επίλαρχου Άγγελου Λάζαρη (Αθήναι 1972, έκδ. ΣΣΕ / Διεύθυνσις Σπουδών)
Ένας απλός υπολογισμός αποδεικνύει ότι, σύμφωνα πάντα με το εγχειρίδιο, η Ελλάδα κατέχει μόλις 47,17% του μακεδονικού χώρου (κι όχι πάνω από 50%, όπως υποστηρίζεται συνήθως), η νυν Βόρεια Μακεδονία το 35,59%, η Βουλγαρία το 16,55% και η Αλβανία το 0,69%.
TAGS
ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΑΣ
Tο stonisi.gr δημοσιεύει κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.
ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ
ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ
Εφτά δολοφονίες και ύποπτοι θάνατοι συντοπιτών μας
Οι Φίλοι Ιστορικής Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας θυμούνται με αφορμή τη συμπλήρωση 57 χρόνων από το πραξικόπημα της 21η Απριλίου
ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ
Στο περίμενε ακόμα η Αιμοδυναμική Μονάδα του Νοσοκομείου Σάμου
Γράφει ο ΜΑΝΩΛΗΣ ΝΙΚ.ΚΑΡΛΑΣ*
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
ΟΙ ΑΠΕΝΑΝΤΙ
Πάνω από 6.000 Τούρκοι σε λίγες ημέρες
«Ευχαριστούμε την Ελλάδα που έκανε εύκολο το ταξίδι στο όμορφο νησί σας» δήλωσαν οι επισκέπτες που περίμεναν στην ουρά για να περάσουν από το Τελωνείο Μυτιλήνης, όπου τους περίμενε ούζο!
ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ
Ιστορίες «στο Ν» για την ιστορία και τοπογραφία της Λέσβου
Ο Δημήτρης Μάντζαρης συζητά με το Σπύρο Καράβα, ομότιμο καθηγητή Νεότερης Ιστορίας στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου
ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΑ ΜΠΛΟΥΖ
Του Αγίου Αντύπα της Περγάμου
Η γιορτή σαν σήμερα 11 Απριλίου, στο ναό του Αιγυπτίου θεού Όσιρι που ‘γινε εκκλησιά για το μαθητή του Ιωάννη του Θεολόγου και σήμερα λειτουργεί σαν τζαμί
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ
Στο ταξίδι της μουσικής με τον Μανώλη Ζαχαράκη
Ο μόλις 21χρονος βιρτουόζος του πιάνου, ανοίγει φτερά για τη σύνθεση και τη Γερμανία- Μέχρι τότε τον απολαμβάνουμε στο Mythical Coast
