Είναι τόσο επικεντρωμένες οι συζητήσεις μας το τελευταίο διάστημα στα εμβόλια και τα παρελκόμενά τους που είναι εύλογο το να ξεχάσει κανείς ότι υπήρχε μια περίοδος που μιλούσαμε και γι’ άλλα πράγματα. Ότι υπήρχε καθημερινότητα που δεν συμπεριλάμβανε καθημερινά δελτία διασωληνωμένων, νεκρών και νοσούντων. Αλλά νέοι καιροί φέρνουν νέες ανάγκες και σήμερα φαίνεται απ’ τις ζωτικότερες να είναι το ξέμπλεγμα του κουβαριού των εμβολίων αλλά και της φύσης της πανδημίας γενικότερα.

Η σύγχρονη επίκριση των εμβολίων εκπορεύεται κυρίως από μια δυσπιστία απέναντι στην επιστημονική γνώση που τα κατέστησε εφικτά και τη φαρμακευτική βιομηχανία που τα κατέστησε υλικά. Ναι, η ιατρική, η βιολογία, η επιστήμη εν γένει δρουν (ενίοτε αναδύονται και σχηματίζονται κιόλας) εντός του καπιταλιστικού συστήματος κι έρχονται σε συνδιαλλαγή μ' αυτό, δεν είναι ανεξάρτητες. Κάθε επιστήμη ή άλλη μορφή γνώσης αγγίζεται από και αγγίζει το σύστημα παραγωγής που τη γεννά. Αυτό όμως δεν είναι λευκή επιταγή για να την χαρακτηρίσουμε "λερωμένη" και να την απαξιώσουμε συνολικά και παραχρήμα. Είναι για πέταμα η μετεωρολογία και οι προγνώσεις της επειδή ως επιστήμη υπάρχει κι αναπτύσσεται εντός καπιταλιστικών σχέσεων; Ή μήπως η μηχανική που μας έδωσε τους κινητήρες που ωθούν τα αμάξια, πλοία και αεροπλάνα μας;

Παρ’ όλ’ αυτά υπάρχει μια ξεκάθαρη σχέση εξάρτησης. Οι χειρότερες εκφάνσεις της φαίνονται από τον χρηματισμό των λειτουργών της επιστήμης αλλά γενικά και κατά κανόνα είναι πιο υποδόρια, προτείνοντας κατευθύνσεις ανάπτυξης, μεθοδολογίες και τρόπους σκέψης, αναλυτικά πλαίσια και ερευνητικούς σκοπούς. Και σίγουρα δεν στέκει μια υπεραπλούστευση που πρεσβεύει ότι η επιστήμη είναι απλή θεραπαινίδα της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Η σχέση τους είναι πολυτάραχη και περίπλοκη, έχει ιστορικότητα και χρωματίζεται από κάθε ιδιαίτερη συγκυρία.

Αλλά πέρα από τα αφαιρετικά, όταν κανείς επιστρατεύεται τέτοια επιχειρήματα πρέπει να βλέπει και πώς προσαρμόζονται στο σήμερα. Συγκεκριμένη ανάλυση συγκεκριμένης κατάστασης είναι που θα μας δείξει το δρόμο. Αυτή τη στιγμή, τα συγκεκριμένα εμβόλια και η ανάπτυξή τους αποτελούν απλά και μόνο προσπάθεια ικανοποίησης της απληστίας του φαρμακευτικού κεφαλαίου; Τα άλλα κεφάλαια των υπόλοιπων κλάδων τι υπέστησαν σε αυτή τη συγκυρία; Ήταν αγωνιώδης και γνήσια η ανησυχία του συστήματος να εξέλθει απ' αυτή την κατάσταση ή ήταν όλα μια φούσκα, μια πλεκτάνη μερικών απλά για να παίξουν βιοπολιτικά παιχνίδια στις πλάτες των κοινωνιών; Προφανώς ισχύει το πρώτο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το κεφάλαιο, όπως και σε κάθε άλλη κρίση, δεν προσπάθησε να αξιοποιήσει τις όποιες ευκαιρίες προέκυψαν και να εφαρμόσει πρακτικές που περιορίζουν την απώλεια κερδοφορίας του (τηλεργασία, εξπρές μεταρρυθμίσεις κτλ). Άρα το εμβόλιο έρχεται απλά ως ένα σκεύασμα σαν συμπλήρωμα διατροφής για να αγγίξει τις καταναλωτικές χορδές και να βοηθήσει την κερδοφορία του παρασκευαστή του ή είναι ένα εργαλείο στο οποίο το σύστημα έχει βασίσει την ανάνηψή του; Προς το παρόν ξεκάθαρα ισχύει το δεύτερο αν και η πορεία θα δείξει αν σε πιο ήπιες συνθήκες που δεν θα απειλείται η αναπαραγωγή του συστήματος θα αλλάξει αυτό. Η ιστορία του καπιταλισμού μας οδηγεί σε μια καταφατική απόφανση.

Και τελικά εγένετο εμβόλιο και οι επιστήμονες υγείας το είδαν και είπαν ότι είναι καλό. Πάρα πολύ καλό για την ακρίβεια και με βάση όλα τα διαθέσιμα δεδομένα. Οι άμεσες παρενέργειές τους που παρατηρήθηκαν στηλιτεύτηκαν με το γνωστό αισθησιασμό που διακρίνει τα ΜΜΕ. Και όταν αποδείχθηκε ότι ο κίνδυνος που προκαλούσαν ήταν αμελητέος μπροστά στα οφέλη, οι πιο σκεπτικοί αντέτειναν ότι υπάρχει μια ολόκληρη γκάμα πιθανών επιβλαβών μακροχρόνιων παρενεργειών που δεν γνωρίζουμε. Όμως οι ενδεχόμενες μακροχρόνιες παρενέργειες των εμβολίων ακριβώς λόγω του ότι είναι μακροχρόνιες σ' αυτή τη φάση τουλάχιστον δεν μπορούν παρά να είναι εικατολογικές. Στην χειρότερη των περιπτώσεων μετά βίας να αρκούν για να εφαρμοστούν κάποιες περιορισμένες (δεδομένης της έλλειψης σχετικών επιβαρυντικών στοιχείων) επιφυλάξεις και επαγρύπνηση. Σοβαρή αμφισβήτηση όμως είναι παράλογο να αρθρωθεί με βάση αυτό, πρόκειται για σαφώς δυσανάλογη απόκριση σε υποψία υποκινούμενη από φόβο και τίποτα το χειροπιαστό. Και σε κάθε περίπτωση οποιαδήποτε εκτίμηση κινδύνου δεν μπορεί παρά να συνεκτιμά όλους τους κινδύνους. Γιατί πέρα από τον εικατολογικό αλλά και εκτιμημένο κίνδυνο των εμβολίων υπάρχει και ο ξεκάθαρα υπολογισμένος κίνδυνος της μόλυνσης. Δεδομένων των επιπλοκών που μπορεί να προκαλέσει, των μακροπρόθεσμων προβλημάτων υγείας που επισύρει τα οποία είναι σημαντικά και διαπιστωμένα (long covid και το αχαρτογράφητο πεδίο της θεραπείας του), χρειάζονται πολλή πιο ενδελεχή στοιχειοθέτηση οι όποιες ανησυχίες γύρω απ' τα εμβόλια, κάτι που δυστυχώς ή ευτυχώς δεν παρέχεται ούτε από την έρευνα ούτε από την πραγματικότητα όπου αυτά δοκιμάστηκαν.

Άρα η κρίση δεν είναι πλεκτάνη για βιοπολιτικούς πειραματισμούς (κι ας αξιοποιήθηκε εν μέρει και γι’ αυτό, το υλικό υπόβαθρό της εντούτοις είναι άλλο) και το εμβόλιο δεν είναι απλά άλλο ένα αντικαταθλιπτικό που δουλεύει το ίδιο καλά με το placebo. Η φαρμακοβιομηχανία γενικά είναι διεφθαρμένη, αλλά εν προκειμένω δεν ήταν ελεύθερη να επιδοθεί στην αχαλίνωτη επιδίωξη του κέρδους μέσω της ιατρικοποίησης μη ιατρικών στη βάση τους παθήσεων (πχ κατάθλιψη). Τα κράτη με τις μεγαλύτερες επιτυχίες στην ανάπτυξη εμβολίων ήταν αυτά που έστερξαν πάνω από το ζήτημα και κατηύθυναν τις εθνικές τους βιομηχανίες μ’ ένα κρατικό πατερναλισμό που έχουμε να δούμε δεκαετίες (και που εγείρει σε κάθε αντικρατιστή νεοφιλελεύθερο βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα). Τα εμβόλια δεν τα διαφήμισαν όπως θα έκαναν για ένα νέο χάπι, δεν έκαναν lobbying για την αδειοδότησή τους, δεν χρύσωσαν γιατρούς για να πείσουν τους συναδέλφους τους να τα προωθήσουν στους ασθενείς τους. Οι συνθήκες ήταν πολύ περιοριστικές για τέτοιες (συνήθεις γι' αυτήν τη βιομηχανία) πρακτικές, με τα βλέμματα όλου του κόσμου στραμμένα πάνω της και το διακύβευμα να είναι η ύπαρξη του συστήματος και η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής (με τις ιεραρχίες και τις εκμεταλλευτικές σχέσεις που την διέπουν).

Η διαχείριση από κει και πέρα του εμβολιαστικού προγράμματος φέρει ανεξίτηλο το σημάδι του συστήματος εντός του οποίου κινείται. Ανισότητα πρόσβασης χωρών στα εμβόλια με βάση τον πλούτο τους, άρνηση άρσης πατεντών, σύμπλεξη του εμβολιαστικού ζητήματος με άλλα επιμέρους ζητήματα της εκάστοτε κοινωνίας (πχ ισραηλινό απαρτχάιντ και διακρίσεις στον εμβολιασμό Εβραίων-Αράβων). Αυτά δεν αναιρούν τη χρησιμότητα των εμβολίων, δυστυχώς όμως την περιορίζουν με το να καθιστούν δυσκολότερη την πρόσβαση σ’ αυτά στη βάση της προάσπισης της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας (πνευματικής και μη). Αλλά παρθενογενέσεις δεν υπάρχουν κι έτσι δεν γίνεται επειδή φτιάχτηκε ένα νέο εμβόλιο να περιμένουμε να αλλάξει και όλη η κοινωνικο-οικονομική δομή για να φροντίσουμε τη βέλτιστη διαχείριση της διανομής του. Σ' αυτά τα πλαίσια λοιπόν, αναγνωρίζοντας τις σκοπιμότητες της κυβέρνησης και του κεφαλαίου πίσω από το πώς διαχειρίζονται το θέμα, ο εμβολιασμός παραμένει ύψιστης σημασίας για το λαό και την υγεία του.

Αναγνωρίζουμε τους προβληματισμούς που εγείρονται γύρω από την κατάσταση της σύγχρονης ιατρικής επιστήμης και της φαρμακοβιομηχανίας. Η κυνική συμπαιγνία τους μας βρίσκει τόσο αντίθετους όσο και κάθε ευσυνείδητο/η αναγνώστη/ρια. Χωρίς όμως σωστή διάγνωση της παρούσας συνθήκης μπορεί να καταλήξουμε σε παντελώς λανθασμένα συμπεράσματα και να στηρίξουμε καταστροφικές πολιτικές για το άτομο και το σύνολο. Θα ήταν τραγικό σε αυτή τη φάση να αρνηθούμε τον καρπό της ανθρώπινης επινόησης, τρανό επίτευγμα και λαμπρή απόδειξη του τι μπορεί να επιτευχθεί όταν αυτή αποδεσμεύεται από το στενό οικονομικό συμφέρον και υπηρετεί την κοινωνία και τις ανάγκες της, λόγω της αδηφαγίας του οικονομικού συστήματος την κρίση του οποίου καλείται να τερματίσει. Ας μην πετάξουμε το μωρό μαζί με τ’ απόνερα. Ας στηρίξουμε την εμβολιαστική προσπάθεια, επικρίνοντας τους κυβερνητικούς χειρισμούς και καταδικάζοντας την καπιταλιστική κερδοσκοπία παλεύοντας παράλληλα για την κοινωνική αλλαγή που θα λύσει τέτοιες συστημικές αντιθέσεις και θα ξεκινήσει το ξήλωμα της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.