Με αφορμή την εύρεση, του σπάνιου τούτου κειμένου, γραμμένο από τον Τάκη Ελευθεριάδη, και που υπό μορφήν χρονογραφήματος, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελεύθερη Λέσβος» της 24ης Μαρτίου 1945, θέλησα να κάνω μια μικρή αναφορά στην επέτειο της παλιγγενεσίας, μιας και το κείμενο τούτο, αναφέρεται στην ίδια επέτειο.

Τότε είχαν περάσει μόνο, «120 και πλέον έτη». Για την ιστορία, τούτο το γραφτό του Ελευθεριάδη, εντάσσεται μαζί με άλλα, που οι συγγραφείς τους τα ονόμασαν, «ιδιότυπα λιγοσέλιδα λεσβιακά αντιστασιακά έντυπα», σε μια σειρά λιγοσέλιδων κειμένων, που δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η συνέχεια ενός εγχειρήματος, που αποφασίστηκε μια βραδιά του Νοέμβρη του 1944, στο σπίτι του Στρατή και της Άννας Παπανικόλα, όταν κάποιοι διανοούμενοι της Μυτιλήνης, αλλά και των χωριών της, αποφάσισαν να κάνουν ένα δώρο - αφιέρωμα με σατιρικούς στίχους, για να τιμήσουν τον υπεύθυνο Τύπου και Διαφώτισης του ΕΑΜ Λέσβου, τον Ηλία Παρασκευαίδη.

Έτσι έβγαλαν την «ΗΛΙΑΔΑ». Το αμέσως επόμενο διάστημα και με αφορμή τα Δεκεμβριανά, των Χριστουγέννων του 1944, η αρχική τους ιδέα πήρε τη μορφή αυτοτελούς περιγραφής των τότε γεγονότων και ο καθένας απ' αυτούς κατέγραψε, με το δικό του ξεχωριστό τρόπο το κλίμα των ημερών εκείνων, αλλά και γενικότερα τις μέρες που ακολούθησαν με την έλευση της λευκής τρομοκρατίας και τις διώξεις των αντιστασιακών. Τα έντυπα αυτά εκδόθηκαν από την εφημερίδα «Ελεύθερη Λέσβος» σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων και σήμερα είναι δυσεύρετα.

Μετά την αναγκαία αναφορά μου στο κλίμα της τότε εποχής, και πριν μιλήσουμε για το σπάνιο τούτο κείμενο, νομίζω ότι θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στο πρόσωπο του συγγραφέα του, στον Τάκη Ελευθεριάδη.

Ο Τάκης Ελευθεριάδης, πέρα από την εικαστική του παρουσία, που τον κατατάσσει στους σημαντικότερους ζωγράφους της γενιάς του '30, υπήρξε και ένας ξεχωριστός διανοούμενος του καιρού του, που άφησε έντονα τα σημάδια του στον χώρο αυτόν ακόμη και με τον γραφτό του λόγο, πρωτοπόρο για την εποχή του. Τόσο τα πεζά, όσο και τα ποιήματα του, ντυμένα με τη μοναδική του ευαισθησία, εκφράζουν με μοναδικό, θα έλεγα, τρόπο, την αισθητική της εποχής, μέσα από την ιδιότυπη υπερρεαλιστική γραφή του.

Δεν γνωρίζω το εύρος της γραπτής του παρουσίας, κι ακόμα, την ύπαρξη ή μη ανέκδοτου υλικού. Τα λίγα που έχω υπ' όψιν μου αρκούν για να τον κατατάξουν στων..... «ιδεών την πόλη», ως εξέχουσα προσωπικότητα των Ελληνικών Γραμμάτων και Τεχνών. Τα «120 και πλεον ετη», για τα οποία τούτη η παρουσίαση, βρέθηκαν (τύχη αγαθή) την ώρα, που επιχειρείται από μια ομάδα φιλόδοξων παρουσιαστών, η αναβίωση του κλίματος της Εθνικής Παλιγγενεσίας.

Τα πρώτα δείγματα γραφής της «προεξάρχουσας» δεν ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, αφού ήδη η εμφάνισή της, αισθητικά τουλάχιστον, ήταν μια σκέτη ανορθογραφία. Όμως μπορώ να φανταστώ, τι μας επιφυλλάσσει και η συνέχεια του θεάματος, αφού εκτός από την ενδυματολογική προσέγγιση, και ο αναμενόμενος συνοδευτικός λόγος, δεν μπορεί παρά να είναι αναλόγου «βαρύτητος». 'Ιδωμεν! '

Όμως τούτο το κείμενο, όπως ακριβώς βρέθηκε, είναι μια αποκάλυψη, βαθειάς σκέψης και προβληματισμού. Μέσα στις λίγες γραμμές του, ξετυλίγεται όλη η ιστορία και η μοίρα του τόπου μας. Κι ακόμα όλη η αγωνία του πάσχοντος ανθρώπου, που γνωρίζει πολύ καλά, πιο θα είναι το τίμημα της λειψής του ελευθερίας. Μέσα στον πληγωμένο σαρκασμό του Ελευθεριάδη κρύβεται όλος ο πόνος του. «Σεμνόν του 'Εθνους εγκαύχημα»! Ελπίζω, το κείμενο τούτο, να τύχει της προσοχής που του αξίζει και άλλοι ικανότεροι μου, να το προσεγγίσουν και να το αναδείξουν. Όπως του πρέπει.Μάρτιος του 2021. Παραμονές της επετείου.

1945 25 Μαρτίου 1821 Απ' το πανηγυρικο «Ελευθερη λεσβος» Μυτιληνη 49 κοματια με αριθμους.

120 και πλεον ετη.....
Η λευτεριά είχε καταντήσει μια κούφια λέξη στο στόμα των πανηγυριστών της 25ης Μαρτίου. 'Ήταν η αρματωμένη λευτεριά της «Μεγάλης Ιδέας» γεμάτης φυσεκλίκια και μίσος. Στον ύπνο και τον ξύπνιο της, ονειρευόταν την «Κόκκινη μηλιά», την Αγιά Σοφιά και στις μέρες μας τη Σόφια. Κάθε λαός είχε τη δικιά του θεότητα και την αρμάτωνε για να καταξεσκίσει το γείτονά του. Ο «Λευκός Πύργος» ήταν η Αγιά Σοφιά των Βουλγάρων! Λένε μάλιστα πως ένας Βούλγαρος πατριδοκάπηλος, μένα χέρι και δάσκαλος ο καημένος, άμα τέλειωνε το μάθημα σήκωνε τη μαγκούρα του κι έδειχνε κατά κει: νοτιοδυτικά, κατά τη Θεσσαλονίκη.

Σε κάτι τέτιες «ιερές» στιγμές, ξεχνούν οι λαοί την πείνα, τη γύμνια και την κακομοιριά τους. Είνε η «μεγάλη ιδέα». 'Ετσι και μείς. Διώξαμε τους Τούρκους απ' τη γη μας κι όλο απλώναμε το χέρι, όλο και πιο πέρα. Είμαστε ο περιούσιος λαός, η άρεια φυλή της Βαλκανικής. Ανοίγαμε λοιπόν τα κιτάπια των προγόνων, τρίζαμε τα δόντια κι όταν τύχαινε τα συμφέροντα των ισχυρών να ταιριάζουν με τα δικά μας, βγάζαμε πρώτοι και καλλίτεροι τα κάστανα απ' τη φωτιά. Μα καμιά φορά μας άφιναν τσίτσιδους, στη μέση της Αλμυρής 'Ερημος. Τουφεκίσαμε πεντέξη κεφάλια, για να παραδειγματίζεται κι ο λαός, κάναμε τα πικρά γλυκά, κάτι δάνεια για να γιατρέψουμε τις ματωμένες πληγές και χτίσαμε για τις «πληγές» ντενεκεδένιες παράγκες διά τους "αγρίως εκριζωθέντας αδελφούς ημών". Και δος του δάκρυα και θρήνοι και κοπετοί, τρίστηλοι, ολοσέλιδοι, πολυσέλιδα κύρια άρθρα.

Ακονίζανε τις μαχαίρες τους και περίμεναν.. Αυτή ήταν η αλήθια της εποχής. Κληρονομιά πάπου προς πάπον, από τα βάθη των αιώνων και της Ιστορίας. Αυτό ήταν το κέρδο του αγώνα. Κυνηγούσαμε λαχανιασμένοι τη μεγάλη ιδέα. Ο "κλέφτης" που αγωνίστηκε για να πετάξει από πάνω του το ξένο καταχτητή και τον Κοτζαμπάση που τάκανε πλακάκια με το ξένο, δεν έπρεπε να καταλάβει πως άλλαξαν μονάχα οι συντελεστές, μά το πρόβλημα έμεινε άλυτο στην ουσία του. Ο εχθρός ανάγκη πάσα να βρίσκεται όξω απ' τα σύνορα. Και κείνος που ρημάχτηκε, που ξεσπιτώθηκε, που έθαψε το σύντροφο της μάχης σκάβοντας με τα νύχια του την άγονη στουρναρόπετρα που τη θαρούσε δική του μά την έχασε μέσ' απ' τα χέρια του , απόμεινε με τη.... δόξα μονάχα.

'Εγινε ένδοξος πρόγονος! Τον έκαναν μύθο, άγαλμα, λιθογραφία και τον κρέμασαν σε αίθουσα παγερού σχολείου για να δείχνει στα ελληνόπουλα το στραβό δρόμο. Η θυσία είνε αρετή! Μα όταν γίνεται για το συμφέρον του έθνους, δηλαδή του " κράτους" και των κρατούντων. Μονάχα οι έντιμοι προκόβουν. Πρόσεξε να μην κλέψεις.....κείνο που σου ανήκει. Γι' αυτό δεν έχουμε τους δικαστές; Για να φυλάγουν εκείνο... που δεν έχεις! Μπορείς λοιπόν μια χαρά και συ να γίνει άγαλμα. Κάθε πλατεία έχει και τον ήρωά της άγαλμα, αναμνηστκή πλάκα ή τάφο "Σεμνόν του έθνους εγκαύχημα" Και γύρω-γύρω οι μπάγκες, τα μέγαρα, τα δικαστήρια, η γκεστάπο και κάτω απ' τα αγάλματα τα μπουντρούμια. Κάτι ξέρει κι ο Κολοκοτρώνης από δαύτα...

Και πάνω απ' όλα οι ισχυροί. Με τα σκολιά, τους στρατώνες και τις εφημερίδες. Η κερδοσκόποι των ηρώων! Το "κράτος του νόμου" παραμόνευε και τότες. Φαγώθηκαν οι ισχυροί της γης νάβρουν ένα βασιλιά, να βάλει "τάξιν" στη ράτσα των κακομαθημένων "ληστών" Εκείνη ακριβώς την εποχή άρχισαν να ξεφυτρώνουν στα κατσάβραχα της Ελλάδας - του Ελικώνα και του 'Ολυμπου- οι πρώτοι Τροτσκιστές. Κείνη την εποχή τους έλεγαν αλλιώς μα δεν έχει σημασία. Από τότες η σφαίρα γύρισε πολλές φορές.

Οι ποταμοί της γης πολλές φορές κι αυτοί κατέβασαν στη θάλασσα ανθρώπινο αίμα. Η "Μεγάλη Ιδέα" κάθε τόσο γινόταν τόσο μεγάλη που καθόταν βραχνάς πάνω στα στήθια των ανθρώπων. Οι λαοί άρχισαν να ξυπνούν. Ο κόσμος σιγά-σιγά γέμισε βουνοκορφές και " ανταρσίαι ". Οι ήρωες κατέβηκαν απ΄τα κάντρα τους και ξανάγιναν άνθρωποι. Πήραν πάλι τα βουνά. Η Ελλάδα γέμισε κι αυτή χουγιαχτό, αίμα και πυρκαγιά. Ο Κολοκοτρώνης κατέβηκε απ' το βάθρο, που του έστεισε η ακαλαισθησία των Ελλήνων κι ανέβηκε πάλι σε στέγη σπιτιού και φώναξε: " 'Ελληνες χτυπάτε!" Οι 'Ελληνες πάλι χτύπησαν.

Ο εχθρός πήρε τ' ανάπλαγα κι έφυγε. Κι ο νόμος ξανάγινε Νόμος κι άρχισε ν' αναπνέει "τον ζωογόνον άνεμον της Ελευθερίας" Επιτέλους ....τον διώξαμε τον οχτρό. Πήρε μπρούτζο, μάρμαρο, χαρτί κι ετοιμαζόταν να πλέξει τον αμάραντον εκείνον δάφνινον στέφανον. Μα κανείς πια δεν ήθελε να γίνει άγαλμα ή λιθογραφία Οι λαοί ζητούσαν κάτι άλλο. Οι ήρωες άρχισαν να γίνουνται επικίνδυνοι. Κι αύριο την ώρα που οι επίσημοι θα εκφωνούν τον επικηδ... τον πανηγυρικόν της ελευθερίας οι "ελεύθεροι πολιορκημένοι" θα σιγοπεθαίνουν στα συρματόδετα στρατόπεδα της Αφρικής. Δίπλα μας ο Ζαϊμης συνεχίζει την απεργία της πείνας. 'Ήρωες γίνονται μονάχα οι φρόνιμοι και οι νεκροί. «Σήμερον συμπληρούνται 120 και πλέον έτη ελευθέρου πολιτικού βίου....»