Μετράμε ήδη πάνω από ένα χρόνο από τότε που δημοσιεύτηκε η πρώτη γενετική αλληλουχία του κορωνοιού SARS-CoV-2 και περίπου 11 μήνες από την ημέρα που  ο Covid-19 μπήκε στη ζωή μας και ανέτρεψε τα πάντα στην καθημερινότητα και την  κανονικότητα μας.

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση και η οριστική καταπολέμηση του κορωνοιού αποτελεί μέγιστο ζήτημα δημόσιας υγείας (ΔΥ) και έχει προσεγγιστεί διαφορετικά ανά την υφήλιο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ),  η Δημόσια Υγεία ορίζεται ως «η τέχνη και η επιστήμη της πρόληψης των ασθενειών, της παράτασης της ζωής και της προώθησης της υγείας μέσω των οργανωμένων προσπαθειών της κοινωνίας».

Οι δραστηριότητες ενίσχυσης των ικανοτήτων και υπηρεσιών δημόσιας υγείας στοχεύουν στην παροχή συνθηκών υπό τις οποίες οι άνθρωποι μπορούν να διατηρήσουν και να βελτιώσουν την υγεία τους και την ευημερία τους ή να αποτρέψουν την επιδείνωση της.

Η δημόσια υγεία επικεντρώνεται σε ολόκληρο το φάσμα της υγείας και της ευεξίας, όχι μόνο στην εξάλειψη συγκεκριμένων ασθενειών. Οι υπηρεσίες Δ.Υ περιλαμβάνουν επίσης την παροχή προσωπικών υπηρεσιών σε μεμονωμένα άτομα, όπως εμβολιασμούς, συμβουλευτική συμπεριφοράς ή συμβουλές για την υγεία.

Μια από τις δραστηριότητες που έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την έλευση του κορωνοιού είναι η σωματική άσκηση σε κλειστούς χώρους, είτε αυτά είναι γυμναστήρια, είτε είναι σχολές πολεμικών τεχνών, είτε σχολές χορού. Τα επιδημιολογικά στοιχεία που έχει η επιστημονική κοινότητα δεν επιτρέπουν τον  συγχρωτισμό σε αυτούς τους χώρους, μιας και μπορούν να γίνουν εστίες διασποράς (superspreader events), ιδιαιτέρα σε περιόδους έξαρσης του ιού λόγω της υψηλής μεταδοτικότητας του.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα γυμναστήρια παραμένουν ανοιχτά σε 6 χώρες (Δανία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Σουηδία, Φιλανδία) και σε άλλες 3 χώρες (Εσθονία, Λετονία, Μάλτα) λειτουργούν με περιορισμούς.

Η θετική επίδραση της άσκησης στην υγεία και την καλοζωία μας είναι αποδεδειγμένη επιστημονικά. Η άσκηση μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και μεταβολικών ασθενειών, όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης και ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Η αυξημένη σωματική δραστηριότητα μπορεί να αυξήσει την οστική πυκνότητα και μειώνει τα συμπτώματα της κατάθλιψης.  

Η ελλειμματική σωματική άσκηση από την παιδική κιόλας ηλικία επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα. Είναι ο 4^ος λόγος επισήμως για την θνητότητα στο πλανήτη. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου εκτιμάται ότι η νέα γενιά θα ζήσει λιγότερο από τους γονείς της. Μόνο με την κατάλληλη εκπαίδευση και την  επιστημονική συμβολή των ειδικών της άσκησης θα μπορέσουμε να ανατρέψουμε αυτήν τη κατάσταση.

Η γήρανση του σώματος έρχεται γιατί  εμείς περιορίζουμε τη σωματική μας δραστηριότητα όσο περνάνε τα χρόνια και όχι το αντίθετο. Δηλαδή, όσο μεγαλώνουμε ηλικιακά παράλληλα-αναγκαστικά περιορίζουμε την κινητικότητα μας. Παρά τα αυξημένα οφέλη της σωματικής δραστηριότητας, αρκετοί επαγγελματίες αθλητές υψηλού επιπέδου έχουν νοσήσει από τον κορωνοιό,  κάτι που δείχνει ότι κανένας δεν είναι άτρωτος.

Στις περιόδους του lockdown η ανάγκη για κίνηση γίνεται ολοένα και πιο έντονη. Σε διαδικτυακή μελέτη της οποίας ηγήθηκαν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Exeter και το Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου και στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο, η μοναξιά αναδείχθηκε σε σημαντικό παράγοντα που συνδέεται με επιδεινούμενα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους που βιώνουμε οι περισσότεροι από την έναρξη των lockdown. Οι επιστήμονες, που είχαν πρόσβαση στα δεδομένα συμμετεχόντων της ίδιας διαδικτυακής μελέτης, PROTECT, βρήκαν ότι η μείωση της σωματικής δραστηριότητας από την έναρξη της πανδημίας σχετιζόταν με επιδεινούμενα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους το διάστημα που ακολούθησε. Ήδη  έχουν ξεκινήσει να εκπονούνται μελέτες για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του Covid-19 όσων νόσησαν και παράλληλα μελέτες από την επιστήμη της άσκησης για τις επιπτώσεις στη δημόσια υγεία από την ελλιπή κινητικότητα  και τον εγκλεισμό.

Καθημερινά εκατοντάδες συμπολίτες μας κάνουν τον περίπατο τους  ή το τρέξιμό τους σε εξωτερικούς χώρους συχνά ακατάλληλους –στους οποίους συχνά παρατηρούνται και φαινόμενα συγχρωτισμού- και πολλές φορές χωρίς τη δυνατότητα τήρησης επαρκών αποστάσεων, οι οποίοι  σε συνδυασμό με τα ακατάλληλα υποδήματα αυξάνουν τον κίνδυνο μυοσκελετικών επιβαρύνσεων που μπορεί στο μέλλον να έχουν χρόνιες επιπτώσεις.  Από την άλλη έχουμε έξαρση αναζήτησης ασκησιολογίου  στο διαδίκτυο. Στη χώρα μας η ζήτηση ξεπέρασε τη προσφορά σε εξοπλισμό οργάνων γυμναστικής (λάστιχα, βαράκια κτλ), με πολύ κόσμο να  δημιουργεί μικρά γυμναστήρια στα σπίτια του.

Στο διαδίκτυο μπορεί πλέον κάποιος να βρει πολύ εύκολα πλατφόρμες γυμναστικής on demand ή και online  και έτσι από το σπίτι του να γυμναστεί και να μπορέσει να διατηρήσει το επίπεδο της φυσικής του κατάστασης. Όταν όμως ένα πρόγραμμα γυμναστικής δεν συντάσσεται και δεν εκτελείται από τον πλέον αρμόδιο  καθηγητή φυσικής αγωγής. οι κίνδυνοι παραμονεύουν. Η προπόνηση  σε οργανωμένους χώρους με καταρτισμένο επιστημονικό προσωπικό σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την διαδικτυακή εμπειρία.

Στην πορεία των τελευταίων 11 μηνών, έρευνες  έχουν συλλέξει στατιστικά δεδομένα σε σχέση με τη μετάδοση του κορωνοιού στα γυμναστήρια Συγκεκριμένα, σε μια πρόσφατη μελέτη 14 Ευρωπαϊκών χωρών στο σύνολο των 62 εκατομμυρίων επισκέψεων σε γυμναστήρια  αναφέρθηκαν μόνο 487 μολύνσεις δηλαδή, ποσοστό 0,78/100000 επισκέψεις.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα υγειονομικά πρωτόκολλα στα γυμναστήρια ήταν και είναι εξαιρετικά αυστηρά.  Από τη μια λοιπόν τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά του ιού καθιστούν απαγορευτική αυτή τη δραστηριότητα από την άλλη όμως στη πράξη βλέπουμε εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά διασποράς.

 Μια πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη στην Ευρωπαϊκή Ένωση επισημαίνει το γεγονός ότι με τα γυμναστήρια ανοικτά για το κοινό, τηρώντας φυσικά όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα, είναι εφικτό να καταπολεμήσουμε τον κορωνοιό αποτελεσματικότερα.

Τα συνεχή και ευρεία τεστ αποτελούν εξαιρετικά όπλα κατά της διασποράς του κορωνοιου. Μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις όπως ποδοσφαιρικά πρωταθλήματα και οι αγώνες ΝΒΑ στην Αμερική συνεχίζονται τη περίοδο αυτή με μαζικά τεστ στους συμμετέχοντες αθλητές και το υποστηρικτικό προσωπικό. Άλλωστε, το ΝΒΑ ήταν από τους πρώτους χρηματοδότες των γρήγορων τεστ αντιγόνων και συνέβαλε καθοριστικά στην ταχεία εξέλιξη της τεχνολογίας των τεστ κορωνοιού καθώς και στην ευρεία χρήση τους.

Ήδη εκτός από τα ρινοφαρυγγικά τεστ PCR και τα γρήγορα τεστ αντιγόνων, έχουν αρχίσει να κυκλοφορούν και στη χώρα μας τεστ ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου SARS-CoV-2 σε σάλιο με ευαισθησία 95%.

Με βάση τα παραπάνω ίσως θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε διαδικασία ασφαλούς επανεκκίνησης του αθλητισμού και συγκεκριμένα των κλειστών αθλητικών εγκαταστάσεων, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι οι αλυσίδες της διασποράς του κορωνοιού μπορούν να σπάσουν μόνο με συχνά τεστ, έγκαιρη ιχνηλάτηση και ευρύ εμβολιασμό του πληθυσμού.

Στα επόμενα   χρόνια η λανθασμένη αλλά και η ελλιπής σωματική άσκηση θα επιφέρει  μακροπρόθεσμες  συνέπειες στη δημόσια υγεία,  οι οποίες θα είναι μη αναστρέψιμες. Για όλους τους παραπάνω λόγους, είναι καιρός η  πολιτεία,  λαμβάνοντας υπόψη όλα τα  επιδημιολογικά στοιχεία που διαθέτει και παίρνοντας κατάλληλα μέτρα προστασίας, να τοποθετήσει την οργανωμένη άσκηση  και τον μαζικό αθλητισμό στο τραπέζι  των προτεραιοτήτων της.

*Ο Παπάζογλου Προκόπης είναι Καθηγητής Φυσικής Αγωγής - Απόφοιτος ΤΕΦΑΑ Αθηνών και Ιδιοκτήτης του Γυμναστηρίου Παπάζογλου

 *Η Παρασκευή Γογγολίδου Dphil,,FHEA,,FIBMS είναι Αναπληρώτρια καθηγήτρια Μοριακής Γενετικής Πανεπιστήμιο Wolverhampton, Ηνωμένο Βασίλειο.