Ένα απόγευμα στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου με τα παιδιά Ρομά
Γράφει η Αναστασία Ζήση, Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Δημοσίευση 6/6/2025

Η Ραφαέλα, ένα κορίτσι Ρομά, που ζει μέσα στα χαλάσματα μιας από τις θλιβερές φαβέλες της χώρας, λίγα χιλιόμετρα μόνο έξω από τον αστικό ιστό της Μυτιλήνης, διάβασε το δικό της γράμμα σε μια αλλιώτικη αποφοίτηση της σχολικής χρονιάς. Το γράμμα ήταν μια διστακτική εξιστόρηση για τα όνειρα που βλέπει όταν κοιμάται πάνω στα χώματα, τις πρόκες, τις καυτές λαμαρίνες, και τα τρωκτικά.
Η Ραφαέλα μας είπε ότι ονειρεύεται μια πολιτεία με καθαρό νερό, ρεύμα, ζεστασιά, και ένα δικό της δωμάτιο, και πώς όταν ξυπνάει πάει στο σχολείο. Αυτό το όνειρο που έγινε η φωνή πολλών παιδιών ρομά ταξίδεψε από το Κέντρο Κοινότητας του Δήμου Μυτιλήνης, παράρτημα Ρομά, και έφτασε στο Πανεπιστήμιο με την πολύτιμη στήριξη του συντονιστή ΕυρυπίδηΚαλογρίδη και την εθελοντική συμβολή των μεταπτυχιακών φοιτητριών Χριστίνα Σηφάκη και Μαρία Ευαγγελλέλη.
Θα αποφύγω τις κοινοτοπίες γύρω από τα κυρίαρχα και επίμονα στερεότυπα για την πολιτισμική ιδιοσυγκρασία των ρομά που δήθεν εμποδίζει την εναρμόνιση, για να σταθώ σε αυτό το ιμπρεσιονιστικό αποτύπωμα που άφησε η χθεσινή δράση σε όλους και όλες που λάβαμε μέρος:μια πηγαία λαχτάρα για επαφή και ανεπιτήδευτη ευγένεια από τα παιδιά ρομά που έρχονται στο ελληνικό σχολείο μιλώντας μια άλλη μητρική γλώσσα και γνωρίζοντας τα ελληνικά ελλιπώς ή και καθόλου. Όταν οι συνθήκες επιβίωσης τους επιτρέψουν την σχολική τους φοίτηση, πολλές φορές δεν επιτυγχάνεται η ολοκλήρωση,κυρίως,γιατί βιώνουν την σκληρότητα της απόρριψης: έχουν επίγνωση του πολιτισμικού στίγματος, το οποίο προέρχεται συχνά και από τους ίδιους τους σχολικούς λειτουργούς.
Ορισμένα στατιστικά στοιχεία μπορεί να φανούν χρήσιμα στον/ην αναγνώστη/ρια: περίπου 175.000 ρομά ζουν στην Ελλάδα και το ντροπιαστικό 96% διαβιώνει σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, χωρίς πρόσβαση σε πόσιμο νερό και ηλεκτροδότηση. Είναι η πλέον περιθωριοποιημένη κοινωνική ομάδα στην χώρα μας, αλλά τα σημαντικά παραδείγματα από Δήμους (Τρίπολης, Τρικκαίων, Αγίας Βαρβάρας) της επικράτειας που επιτυχώς εφάρμοσαν πολιτικές στεγαστικής και επαγγελματικής ένταξης ρομά, μας δεσμεύουν στο να άρουμε τα βαρίδια της σκέψης και τις προκαταλήψεις που αναπαράγουν τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις ότι η κοινότητα ρομά δεν επιθυμεί την ένταξη.
Ο Δήμος Μυτιλήνης έχει πολλές δυνατότητες να μετατρέψει την ηθική ευθύνη σε πολιτική πράξη και να κάνει το όνειρο, δηλαδή το αυτονόητο, της Ραφαέλας, αλλά και κάθε παιδιού ρομά, πραγματικότητα. Η ζωή στις άθλιες φαβέλες πρέπει να τερματίσει.
Τη δράση πλαισίωσαν με αφήγηση παραμυθιών η αφηγήτρια Μάγδα Δεδούση και εικαστική δραστηριότητα, η εικαστικός Ελένη Ρουσοπούλου με την στήριξη του Συνδέσμου Συνδέσμου Κοινωνικής προστασίας και Αλληλεγγύης των Δήμων Μυτιλήνης και Δυτικής Λέσβου και του Δι-ιδρυματικού Μετ/κου Προγράμματος Εφαρμοσμένη-Κλινική Κοινωνιολογία και Τέχνη.