Πώς η αρχική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, οι διαδοχικές τροποποιήσεις και η τελευταία προσθήκη φωτοβολταϊκού σταθμού και δασικής οδού μετατρέπουν τη Βάστρια σε σταθερό κόμβο εγκλεισμού μέσα στο δάσος.
Τις τελευταίες μέρες προσπάθησα να βάλω σε μια σειρά τι συμβαίνει με τη Βάστρια, όχι μέσα από δημοσιεύματα, αλλά μέσα από τα ίδια τα δημόσια έγγραφα της διοίκησης όπως αυτά είναι αναρτημένα στο ΔΙΑΥΓΕΙΑ και στο ΥΠΕΝ:
• την αρχική Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) για τη Δομή Προσωρινής Φιλοξενίας στη Βάστρια→ 10546/19.04.2023, ΑΔΑ 9ΙΦ0ΟΡ1Ι-Ο12 (ΔΙΑΥΓΕΙΑ, πλατφόρμα aepo.ypeka.gr)
• τις τροποποιήσεις της:
→ 15519/02.06.2023, ΑΔΑ 6Θ5ΙΟΡ1Ι-ΣΣ4 
→ 20588/23.07.2024, ΑΔΑ 664ΣΟΡ1Ι-Γ04 
→ 25905/24.09.2024, ΑΔΑ 94ΥΤΟΡ1Ι-ΕΓΚ
• και τη «Μελέτη Τροποποίησης ΑΕΠΟ & Τεχνική Έκθεση Ρεμάτων» (Σεπτέμβριος 2025), όπως είναι αναρτημένη στην ηλεκτρονική περιβαλλοντική πλατφόρμα του ΥΠΕΝ για τη συγκεκριμένη Δομή.
Τα παρακάτω βασίζονται αποκλειστικά σε αυτά τα δημόσια κείμενα-έγγραφα. 
1. Τι λέει η αρχική ΑΕΠΟ – και τι έχει προηγηθεί
Η αρχική ΑΕΠΟ του Απριλίου 2023 εγκρίνει «Δομή Προσωρινής Φιλοξενίας του άρθρου 8 του ν. 4375/2016» στη θέση «Βάστρια» για 5.001 άτομα.
Στο ίδιο κείμενο και στις νεότερες μελέτες αναφέρεται ότι:
• το συνολικό γήπεδο της δομής είναι 298.191,002 m² (περίπου 298 στρέμματα),
• η δομή αναπτύσσεται σε περίπου 240.100 m² εντός περίφραξης, (ΑΔΑ:9ΙΦ0ΟΡ1Ι-Ο12) 
• τμήμα του γηπέδου είναι δάση/δασικές εκτάσεις: συνολικά 71.263,24 m² που υπάγονται στη δασική νομοθεσία, εκ των οποίων 50.251,28 m² για το κύριο έργο και 21.011,96 m² για την οδό πρόσβασης. (ΑΔΑ:9ΙΦ0ΟΡ1Ι-Ο12)
Η ΑΕΠΟ δηλώνει ότι «επέχει και θέση έγκρισης επέμβασης» (έκτο κεφάλαιο ν. 998/1979) για αυτές τις δασικές εκτάσεις και παραπέμπει ρητά στη μελέτη «Ενίσχυση αντιπυρικής θωράκισης ευρύτερης περιοχής Δάσους Βάστριας» (Α.Π. 59622/01.12.2022, απόφαση Γενικού Γραμματέα Δασών).
Στους ειδικούς όρους προβλέπεται ότι τα αντιπυρικά έργα (ζώνες, δασικοί δρόμοι κ.λπ.) θα υλοποιηθούν και θα συντηρούνται κάθε χρόνο, με δαπάνες του φορέα, για όσο λειτουργεί η δομή.
Η περιοχή χωροθέτησης (κατά τα γνωστά) βρίσκεται εντός Καταφυγίου Άγριας Ζωής «Άγιος Χαράλαμπος» και σε άμεση γειτνίαση με τη ΖΕΠ Natura 2000 «Όρος Όλυμπος Λέσβου» (GR4110011).
Παρέμβαση του ΣτΕ
Η ίδια η ΑΕΠΟ καταγράφει ότι στο μεταξύ έχει υπάρξει και δικαστική παρέμβαση:
• Απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας 1285/2022 (08.06.2022),
• και η απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ 199/2022 (22.12.2022).
Στο ιστορικό της ΑΕΠΟ αναφέρεται ότι έχει προηγηθεί αίτηση ακύρωσης και αναστολής από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και δύο κοινότητες (Νέων Κυδωνιών, Κώμης) (ΑΔΑ:9ΙΦ0ΟΡ1Ι-Ο12) 
και ότι με την απόφαση 199/2022 η Επιτροπή Αναστολών έκανε εν μέρει δεκτή την αίτηση αναστολής, κατά το μέρος που αφορά την οδό πρόσβασης στη δομή Βάστρια Λέσβου. (ΑΔΑ:9ΙΦ0ΟΡ1Ι-Ο12)
Η ΑΕΠΟ το σημειώνει ρητά:
• ότι η απόφαση της Επιτροπής Αναστολών “αναστέλλει την εκτέλεση και όχι την ισχύ” της διοικητικής πράξης,
• ότι αυτό δεν εμποδίζει την τροποποίηση ή αναθεώρηση της πράξης (με αναφορά στη νομολογία ΣτΕ 2208/1982),
• και ότι με την έκδοση της ΑΕΠΟ δεν θίγεται το ήδη ισχύον ανασταλτικό αποτέλεσμα της 199/2022. (ΑΔΑ:9ΙΦ0ΟΡ1Ι-Ο12)
Με άλλα λόγια: η ίδια η διοίκηση αναγνωρίζει ότι:
• το έργο έχει ήδη «βρεθεί» στο ΣτΕ,
• έχει υπάρξει μερική αναστολή ως προς την οδό πρόσβασης,
• και η ΑΕΠΟ εκδίδεται λαμβάνοντας υπόψη αυτή την εκκρεμότητα, συνεχίζοντας όμως την αδειοδοτική πορεία.
2. Οι τροποποιήσεις 2023–2024: κλείνοντας “ανοιχτά μέτωπα”
Στον όρο 5.2 της αρχικής ΑΕΠΟ η διοίκηση γράφει ότι απαιτείται Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ΕΟΑ) λόγω γειτνίασης με Natura, η οποία, όταν ολοκληρωθεί, θα ενσωματωθεί στην ΑΕΠΟ με τροποποίηση. (ΑΔΑ:9ΙΦ0ΟΡ1Ι-Ο12)
Αυτό υλοποιεί η τροποποίηση 15519/02.06.2023 (ΑΔΑ 6Θ5ΙΟΡ1Ι-ΣΣ4): ενσωματώνει στην ΑΕΠΟ την ΕΟΑ και τους πρόσθετους όρους που προκύπτουν για την προστατευόμενη περιοχή. Δεν αλλάζει την κλίμακα της δομής· «κλείνει» ωστόσο το οικολογικό/ευρωπαϊκό σκέλος της αδειοδότησης (Natura, οδηγίες 92/43/ΕΟΚ και 2009/147/ΕΚ).
Ακολουθεί η κοινή απόφαση 20588/23.07.2024 (ΑΔΑ 664ΣΟΡ1Ι-Γ04), που εκδίδεται από αρμόδια κεντρικά όργανα του ΥΠΕΝ και τροποποιεί εκ νέου περιβαλλοντικούς όρους του έργου με σαφή δασική συνιστώσα. 
Λίγες ημέρες αργότερα:
• αρμόδιο δασικό όργανο, με έγγραφο 356463/31.07.2024, ζητά τη διαγραφή συγκεκριμένου περιβαλλοντικού όρου της 20588/2024,
• και με επόμενο έγγραφο (21859/06.08.2024) ζητείται από κεντρική δασική υπηρεσία του ΥΠΕΝ να διατυπώσει γνώμη/απόψεις για την τροποποίηση των περιβαλλοντικών όρων.
Το μόνο βέβαιο – από τα ίδια τα έγγραφα – είναι ότι εδώ η δασική διάσταση της Βάστριας δεν περνάει «στα ψιλά»: γίνεται πεδίο ενεργής επαναδιατύπωσης όρων στο εσωτερικό της διοίκησης.
3. Η 94ΥΤΟΡ1Ι-ΕΓΚ (25905/24.09.2024): η ΑΕΠΟ ως νομικός κόμβος της δασικής έγκρισης
Η απόφαση 25905/24.09.2024 (ΑΔΑ 94ΥΤΟΡ1Ι-ΕΓΚ) είναι κομβική γιατί «μαζεύει» και κωδικοποιεί τη δασική πλευρά της ΑΕΠΟ:
• ξαναγράφει τον όρο Γ.4 και ορίζει ότι η ΑΕΠΟ «επέχει και θέση έγκρισης επέμβασης» για τις εκτάσεις που υπάγονται στη δασική νομοθεσία, επαναλαμβάνοντας τα ήδη εγκεκριμένα εμβαδά 50.251,28 m² (κύριο έργο) και 21.011,96 m² (οδοποιία πρόσβασης),
• τροποποιεί τον όρο Γ.4.28, “κουμπώνοντάς” τον καθαρά πάνω στη μελέτη «Ενίσχυση αντιπυρικής θωράκισης…» και στην τροποποίησή της του 2024, και ξεκαθαρίζει ότι η αντιπυρική ζώνη και τα συνοδά έργα πρέπει να έχουν υλοποιηθεί πριν τη σύνταξη πρωτοκόλλου εγκατάστασης και να συντηρούνται ετησίως,
• διαγράφει τον παλιό ειδικό όρο 4.1, επειδή το ουσιαστικό του περιεχόμενο (τα εμβαδά και η φύση της επέμβασης) έχει πλέον μεταφερθεί στον νέο, πιο συνοπτικό Γ.4.
Στην πράξη, η ΑΕΠΟ μετατρέπεται σε ενιαίο νομικό «δοχείο», όπου συγκεντρώνονται:
• η περιβαλλοντική έγκριση της δομής,
• η έγκριση επέμβασης σε δάσος για συγκεκριμένα εμβαδά,
• και η δέσμευση για υλοποίηση/συντήρηση της αντιπυρικής θωράκισης.
Για να καταλάβει ένας τρίτος ολόκληρη τη διαδρομή (πώς έφτασε η διοίκηση σε αυτό το σημείο), δεν αρκεί να δει μόνο την τελευταία μορφή της ΑΕΠΟ· πρέπει να ανατρέξει και στις προηγούμενες αποφάσεις και έγγραφα.
4. Η μελέτη τροποποίησης 2025: φωτοβολταϊκός σταθμός και δευτερεύουσα δασική οδός
Η «Μελέτη Τροποποίησης ΑΕΠΟ & Τεχνική Έκθεση Ρεμάτων» (Σεπτέμβριος 2025) περιγράφει το ήδη αδειοδοτημένο έργο (Δομή 5.001 ατόμων, γήπεδο 298.191,002 m², αναπτυγμένη επιφάνεια 240.100, m²) και προτείνει δύο νέες παρεμβάσεις:
1. Φωτοβολταϊκός σταθμός με αποθήκευση ενέργειας
o εγκατεστημένη ισχύς 2.520,5 kW,
o σύστημα αποθήκευσης 5 MWh,
o γήπεδο Φ/Β 26.218,95 m², εντός του συνολικού γηπέδου της δομής,
o ένταξη στην κατηγορία Β (ισχύς < 5 MW), με πλήρη υποδομή σύνδεσης στο δίκτυο (μετασχηματιστές, πίνακες, συστήματα προστασίας, τηλεέλεγχο).
Η μελέτη αναφέρει ότι ο σταθμός θα λειτουργεί με μηδενική έγχυση στο δίκτυο από την πλευρά της δομής: η παραγόμενη ενέργεια προορίζεται για την κάλυψη των αναγκών της, ενώ το περίσσευμα αποθηκεύεται στις μπαταρίες. Παράλληλα όμως περιγράφεται κανονική σύνδεση στο δίκτυο, ώστε να καλύπτονται τυχόν ελλείμματα ή πρόσθετα φορτία.
2. Βελτίωση/διαμόρφωση δευτερεύουσας δασικής οδού (οδός διαφυγής)
o συνολικό μήκος 4.696 m,
o νέο τμήμα 801 m,
o σειρά τεχνικών έργων: με χαρακτηριστικό τον κιβωτοειδή οχετό 6,00 x 3,00 m στο ρέμα Αγίου Ιωάννη, καθώς και σωληνωτούς οχετούς, τάφρους και αντιδιαβρωτικά έργα.
Ο δρόμος αυτός συνδέει τη δομή με υφιστάμενο δίκτυο δασικών οδών και αντιπυρικών ζωνών και χαρακτηρίζεται ρητά και ως οδός διαφυγής σε περίπτωση κινδύνου (π.χ. πυρκαγιάς).
Η ίδια η μελέτη χαρακτηρίζει τις παρεμβάσεις αυτές ως «μη ουσιώδη μεταβολή»: υποστηρίζει ότι δεν μεταβάλλουν ουσιωδώς το επίπεδο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου και ότι τα ήδη υφιστάμενα μέτρα και προγράμματα παρακολούθησης επαρκούν.(Μελέτη Τροποποίησης ΑΕΠΟ_9/2025). Αυτός ο χαρακτηρισμός δεν είναι τυχαίος· στηρίζεται στο πλαίσιο του άρθρου 6 του ν. 4014/2011, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 4 του ν. 4685/2020. Εκεί προβλέπεται ότι, όταν μετά την αξιολόγηση του φακέλου τροποποίησης κριθεί πως οι διαφοροποιήσεις δεν επιφέρουν «ουσιώδη μεταβολή» των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η τροποποίηση μπορεί να εγκριθεί με απλοποιημένη διαδικασία, χωρίς νέα ΜΠΕ, ιδίως όταν θεωρείται ότι βελτιώνει τις περιβαλλοντικές επιδόσεις του έργου ή δεν αλλάζει την κατηγορία κατάταξής του.
Στη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (Αρ. 1111/2023 ΤΜΗΜΑ Ε΄) έχει επίσης γίνει δεκτό ότι ο χαρακτηρισμός μιας τροποποίησης ως μη ουσιώδους προϋποθέτει ειδική, τεκμηριωμένη κρίση της διοίκησης: ότι δεν προκύπτουν ουσιαστικές διαφοροποιήσεις στις επιπτώσεις του έργου στο περιβάλλον και δεν έχουν μεταβληθεί ουσιωδώς τα δεδομένα στα οποία στηρίχθηκε η αρχική έγκριση, με βάση κριτήρια που αφορούν τον σχεδιασμό και τη λειτουργία του έργου, την εφαρμογή και αποτελεσματικότητα των όρων, τυχόν αλλαγές στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και στο κανονιστικό πλαίσιο κ.ά.
Αν όμως κοιτάξει κανείς όχι μόνο το νομικό καθεστώς, αλλά τι αλλάζει στον χώρο, η εικόνα είναι διαφορετική. Με τη συγκεκριμένη τροποποίηση:
– μια δομή 5.001 ατόμων, ήδη εγκατεστημένη σε γήπεδο σχεδόν 300 στρεμμάτων, μέσα σε Καταφύγιο Άγριας Ζωής και δίπλα σε περιοχή Natura, αποκτά δικό της ενεργειακό υποσύστημα 2,52 MW με 5 MWh αποθήκευση·
– η δευτερεύουσα δασική οδός μετατρέπεται σε ολοκληρωμένο άξονα πρόσβασης/διαφυγής 4,7 km, με νέο τμήμα 801 m και μεγάλα τεχνικά (όπως ο κιβωτοειδής οχετός 6×3 m στο ρέμα Αγίου Ιωάννη),
– το πλέγμα δρόμων, αντιπυρικών και έργων στα ρέματα πυκνώνει και αποκτά σαφή, μόνιμο χαρακτήρα.
Με αυτή την έννοια, ακόμη κι αν τυπικά η τροποποίηση εντάσσεται, κατά την περιβαλλοντική νομοθεσία, στην κατηγορία της «μη ουσιώδους μεταβολής», στην κλίμακα του τόπου οι μεταβολές είναι απολύτως ουσιώδεις: ενισχύουν την ενεργειακή αυτοτέλεια της δομής, εμβαθύνουν την ενσωμάτωσή της στο δασικό και υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής και κάνουν ένα ακόμη βήμα προς τη σταθεροποίηση μιας βαριάς υποδομής εγκλεισμού μέσα στο δάσος της Βάστριας.
5. Τι προκύπτει αν τα δούμε όλα μαζί;
Αν δει κανείς τις αποφάσεις και τη μελέτη όχι ως μεμονωμένα «τεχνικά updates», αλλά ως μια ενιαία διαδρομή, η εικόνα που προκύπτει – τουλάχιστον για μένα, ως πολίτη που διαβάζει αυτά τα κείμενα – είναι η εξής:
• Η Βάστρια παύει de facto να είναι μια απλή «προσωρινή λύση».
Θεσμικά και χωρικά, περιγράφεται μια δομή:
o 5.001 ατόμων,
o σε γήπεδο σχεδόν 300 στρεμμάτων,
o με περίπου 240 στρέμματα εντός περίφραξης,
o με μόνιμη έγκριση επέμβασης σε ~71 στρέμματα δασικών εκτάσεων,
o μέσα σε Καταφύγιο Άγριας Ζωής και δίπλα σε Natura.
• Το δάσος και τα ρέματα της περιοχής ενσωματώνονται σε ένα σταθερό πλέον πλέγμα υποδομών:
δρόμοι πρόσβασης και διαφυγής, αντιπυρικές ζώνες, εγκιβωτισμένα ρέματα, έργα απορροής, τεχνικά μεγάλης κλίμακας σε υδατορέματα.
• Η ΑΕΠΟ, μέσα από τις διαδοχικές τροποποιήσεις, έχει μετατραπεί σε πολυλειτουργική πράξη της διοίκησης:
o περιβαλλοντική έγκριση,
o έγκριση επέμβασης σε δάσος,
o πλαίσιο εφαρμογής της αντιπυρικής και αντιπλημμυρικής μελέτης,
o και πλέον πλαίσιο εγκατάστασης μεγάλου φωτοβολταϊκού σταθμού με αποθήκευση ενέργειας.
• Παράλληλα, τα ίδια τα κείμενα της ΑΕΠΟ καταγράφουν ότι:
o έχει προηγηθεί αίτηση ακύρωσης και αναστολής από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και τις Κοινότητες Νέων Κυδωνιών και Κώμης (16.06.2022),
o η Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ, με την απόφαση 199/2022, έχει κάνει εν μέρει δεκτή την αίτηση αναστολής, κατά το μέρος που αφορά την οδό πρόσβασης στη δομή Βάστρια,
o και ότι, σύμφωνα με την ίδια την ΑΕΠΟ, η απόφαση της Επιτροπής Αναστολών αναστέλλει την εκτέλεση και όχι την ισχύ της διοικητικής πράξης και «δεν κωλύει την τροποποίηση ή αναθεώρηση ή ανανέωσή της, ενώ με την έκδοση της παρούσας δεν θίγεται το ισχύον ανασταλτικό αποτέλεσμα» της 199/2022.
• Με την τελευταία τροποποίηση, η δομή αποκτά:
o ενεργειακή υποδομή 2,52 MW με 5 MWh αποθήκευση,
o δεύτερη, εκτεταμένη γραμμή πρόσβασης/διαφυγής 4,7 km μέσα από το δασικό ανάγλυφο,
χωρίς να ανοίγει ξανά συνολικά η περιβαλλοντική αξιολόγηση, εφόσον όλα αυτά αντιμετωπίζονται ως “μη ουσιώδη” σε σχέση με το ήδη εγκεκριμένο έργο.
Γι’ αυτό, κατά τη γνώμη μου, το ερώτημα δεν μπορεί να είναι μόνο τεχνικό, του τύπου
«αν ο οχετός έχει τη σωστή διατομή» ή «αν ο Φ/Β είναι πράσινος».
Το ουσιαστικό ερώτημα είναι πλέον χωρικό και πολιτικό μαζί:
Τι καθεστώς παγιώνει για τον τόπο αυτό το πλέγμα αποφάσεων;
– Τι σημαίνει για το δάσος της Βάστριας, όταν από ενιαίο τοπίο με οικολογική και κοινωνική αξία μετατρέπεται βήμα-βήμα σε υπόβαθρο μιας μόνιμης δομής ελέγχου, με αντιπυρικές ζώνες, δρόμους, περιφράξεις και τεχνικά έργα να ορίζουν ποιος, πότε και πώς μπορεί να κινείται εκεί;
– Τι σημαίνει για τις υδατολεκάνες και τα ρέματα της περιοχής, όταν η επιλεγμένη λύση είναι ο εγκιβωτισμός, η εκτροπή και η «θωράκιση» γύρω από μια συγκεκριμένη εγκατάσταση, αντί για προσαρμογή της εγκατάστασης στη φυσική υδρογραφία και στα όρια του ίδιου του οικοσυστήματος;
– Τι σημαίνει για τη Λέσβο συνολικά, ως νησί, σύνορο, όταν στο εσωτερικό του δάσους εγγράφεται μια βαριά υποδομή εγκλεισμού, ενεργειακά θωρακισμένη και οδικά δικτυωμένη, που «κλειδώνει» τον ρόλο του νησιού ως χώρου υποδοχής, διαχείρισης αλλά και, στην πράξη, αποθήκευσης πληθυσμών;
Από αυτή την οπτική, η Βάστρια δεν είναι απλώς ένα «έργο υποδομής», ούτε μια ουδέτερη τεχνική επιλογή. Είναι ένας συγκεκριμένος τρόπος να ανασχεδιαστεί ο χώρος:
• να ανασημασιοδοτηθεί το δάσος,
• να τεμαχιστούν και να ελεγχθούν οι ροές (νερού, ανθρώπων, ενέργειας),
• να χαραχτεί στον χάρτη της Λέσβου ένας σταθερός κόμβος εγκλεισμού.
Βέβαια, τίποτα από όλα αυτά δεν είναι «φυσικό» ή προδιαγεγραμμένο. Είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών. Μια διαφορετική κατεύθυνση, είτε μέσα από μια διακυβέρνηση με προοδευτικά χαρακτηριστικά, είτε μέσα από κοινωνικά κινήματα που διεκδικούν άλλες χρήσεις γης και άλλες προτεραιότητες για τα νησιά, θα μπορούσε να ανακόψει ή και να αντιστρέψει αυτή την πορεία:
να ξανασκεφτεί την έννοια της «μετανάστευσης», να αποσυνδέσει το δάσος από τη λογική του εγκλεισμού, να αντιμετωπίσει τα ρέματα και τις λεκάνες απορροής ως οικοσυστήματα και όχι ως εμπόδια γύρω από μια εγκατάσταση.
Το ίδιο όμως ισχύει και προς την αντίθετη κατεύθυνση:
μια στροφή προς πιο αυταρχικές, ξενοφοβικές και πειθαρχικές λογικές μπορεί να πατήσει πάνω σε αυτή την ήδη χωρικά εγκαθιδρυμένη υποδομή και να τη σκληρύνει ακόμη περισσότερο, τόσο για όσους θα ζουν «μέσα» στη δομή, όσο και για όσους κινούνται «έξω» από αυτήν.
Με αυτή την έννοια, η Βάστρια δεν είναι μόνο ένα τοπικό έργο. Είναι άλλος ένας καθρέφτης για το πού θέλουμε να πάει ο τόπος:
αν τα νησιά του Αιγαίου θα είναι χώροι κατοίκησης, σχέσεων και διαδρομών, ή αν θα παγιωθούν ως κόμβοι ελέγχου και εγκλεισμού στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης

*Ο Νίκος Χρυσάφης,είναι Πολιτικός Μηχανικός ΤΕ, Γεωγράφος, MSc GIS,Υπάλληλος Δ/νσης Δασών Λέσβου