Με αφορμή την προβολή των ταινιών-αφιέρωμα στον αμανέ «Οι νόμοι του Σόλωνα» της  Έλενας Χόρτη και «Οι Αμανέδες στο Βόρειο Αιγαίο» των Δημήτρη Παπαγεωργίου και Αλέξανδρου Σπάθη στα πλαίσια των διεθνών καλλιτεχνικών εκδηλώσεων τεκμηριογράφησης «ΑegeanDocs», θα ήθελα να αναφερθώ στην λιγότερο προβεβλημένη ανθρώπινη διάσταση του αείμνηστου λαϊκού ερμηνευτή Σόλωνα Λέκκα.

Η γνωριμία μας πραγματοποιήθηκε, όντας άρτι αφιχθείς στο νησί της Λέσβου τις αρχές του 2017, κατά τη διάρκεια ενός «παρεακιού», όπως ονομάζεται στην Κρήτη, ο συμποσιασμός μετά συνοδείας παραδοσιακής μουσικής στο ψητοπωλείο Ψηλορείτης. Εκεί, καθισμένος σε ένα  γωνιακό τραπεζάκι, φορώντας ένα μαύρο πουκάμισο, μας παρακολουθούσε πολλή ώρα να παίζουμε τα λυρομπάντουρα, ώσπου σε ένα μουσικό διάλειμμα, πραγματοποιήθηκε η γνωριμία μας.  Ο ίδιος αυτοσυστήθηκε απλά ως Σόλων, με έναν τρίτο συνδαιτυμόνα  να συμπληρώνει πως τραγουδεί καλά τα μυτιληνιά. Στη μορφή του αντικατοπτριζόταν οι πλούσιες εμπειρίες ζωής και σεκλέτια, που εξέφραζε σε κάθε ρουφιά του τσιγάρου και γουλιά του ρακιού του. Τότε τον ρώτησα αν έχει κάποια μουσική πεθυμιά, με την προϋπόθεση ότι θα τραγουδούσε και αποκρίθηκε τον  χαλεπιανό αμανέ, που αποτέλεσε την μουσική αφετηρία του κοινού μας στραταρίσματος, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του άτυπου «ξεναγού», με βοήθησε μέγιστα να εντρυφήσω στην ανθρωπογεωγραφία των διάφορων περιοχών της Λέσβου.

Δεκάδες γλέντια και συζητήσεις  ακολούθησαν από τότε και μου παρείχαν τη δυνατότητα να αποκρυσταλλώσω κάποιες όψεις της προσωπικότητάς του.  Πιστεύοντας ακράδαντα στην όσμωση  των πολιτισμών, ήταν θετικά διακείμενος σε κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα φύλου, φυλής, χρώματος ή σεξουαλικού προσανατολισμού, σε αντίθεση με το πνεύμα της ξενοφοβίας, μισαλλοδοξίας που αναπτύχθηκε μετά την προσφυγική κρίση του 2015. Χαρακτηριστική της οικουμενικής του προσέγγισης, ήταν η ιδιαίτερη σχέση του Σόλωνα με ένα Αιγύπτιο μετανάστη  που παρόλο που δεν γνώριζε την ελληνική γλώσσα, διαδρούσαν ιεροτελεστικά στο χοροστάσι όταν ο δεύτερος του παρήγγειλε και χόρευε το «Μλαρ», με την όλη συνεννόηση να πραγματοποιείται ουσιαστικά στη νοηματική. Μεταγενέστερα, έμαθα ότι όταν ο μετανάστης  πληροφορήθηκε την απώλεια του Σόλωνα θρηνούσε σαν να επρόκειτο περί συγγενικού του προσώπου. Εξάλλου, δηλωτικό της ταυτότητας του ως αυθεντικού λαϊκού ανθρώπου και του πνεύματος της λεσβιακής-μικρασιατικής φιλοξενίας ήταν η πρόσκληση που απεύθυνε σε όποιον τον προσέγγιζε προκειμένου να καθίσει μαζί του, για να τον κεράσει και η σχέση ισοτιμίας που επιδίωκε αναφορικά με την πρόσβαση στον «ξελιαλεκτό μεζέ», διαμοιράζοντας προϊόντα παραγωγής του, όπως το λαδοτύρι, ελιές, οπωροκηπευτικά, σύκα γεμιστά στους υπόλοιπους θαμώνες, προκειμένου να μετάσχουν στην «κοινωνία του καφενέ». Προσέτι, αξίζει να γίνει αναφορά στην πεποίθηση του Σόλωνα ότι η Ελλάδα ανήκει στην Ανατολή και όχι στη Δύση, όπως προπαγανδιζόμαστε μεταπολεμικά, υποστηρίζοντας ότι η Λέσβος αποτελεί την «αυλή της Μικράς Ασίας», αναδεικνύοντας τους στενούς δεσμούς του νησιού, με τις έναντι παραλιακές πόλεις και ιδίως το Αϊβαλί. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να επισημανθεί η υπέρβαση κάθε εγωπαθούς διάθεσης αυτοπροβολής εκ μέρους του, καθώς σε κάθε περίπτωση έσπευδε να προσκαλέσει επί της σκηνής κάθε νέο καλλιτέχνη προκειμένου να αποκτήσει τις πρώτες του εμπειρίες έναντι του κοινού,  συστήνοντας τον παράλληλα στους επαγγελματικά ενασχολούμενους με τον κλάδο με σκοπό την ανέλιξη του. Όπως μου έλεγε χαρακτηριστικά προτιμούσε να τραγουδήσει τέσσερα-πέντε κομμάτια που πραγματικά ήθελε στηρίζοντας την προσπάθεια νέων καλλιτεχνών παρά να πληρωθεί για να ερμηνεύσει ένα «ψεύτικο» αμανέ.

Σχετικά με τις ταινίες, έγινε πρόδηλο πως η μέθεξη για την απόδοση αμανέ δεν ήταν απόρροια κάποιας διδασκαλίας, αλλά μία προοδευτική έντονη βιωματική διαδικασία που εδράζονταν σε κάποιο ανεκπλήρωτο έρωτα, απώλεια κάποιου προσφιλούς προσώπου ή οποιασδήποτε αιτίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε συναίσθημα ματαίωσης τόσο ισχυρό, ώστε να είναι αρκετό η ψυχική αυτή οδύνη να εκφραστεί με τον «μανέ». Έτσι, καίτοι ο Σόλων πλαισιώνεται  από καταξιωμένους-καταρτισμένους καλλιτέχνες στις παρέες που προβάλλονται κατά τη διάρκεια των ταινιών, δεν καταφέρνουν να αποδώσουν το συγκεκριμένο μουσικό είδος, στον ίδιο βαθμό με αυτόν.  Περαιτέρω , αξίζει να επισημανθεί ότι η δυσαναπλήρωτη απώλεια του Σόλωνα δεν περιορίζεται στο μουσικό είδος του «αμανέ», αλλά στην εν γένει παραδοσιακή μουσική του νησιού που εκλείπει από τα πανηγύρια(εξαίρεση φέτος στη Μυτιλήνη, αποτέλεσε το γλέντι του συλλόγου των Αγιοπαρασκευούσηδων-Τσεσμελήδων «Το Κιόστε»)  και τη θέση της παίρνει η «ελαφρολαϊκή» αποδιδόμενη από μπουζούκι και κιθάρα στην καλύτερη περίπτωση, με το αρμόνιο σε πολλές περιπτώσεις, να κάνει έκδηλη την παρουσία του. Μολαταύτα, είναι κοινώς αποδεκτό πως απόδοση του μουσικού ιδιώματος του αμανέ από τον Σόλωνα, δεν αναγνωρίστηκε αρκούντως στη γενέτειρα του, στη Λέσβο αλλά κυρίως στις μουσικές σκηνές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και στο εξωτερικό(Κύπρος, Βέλγιο,Γαλλία) που αποτέλεσαν κάποιους από τους σταθμούς του μουσικού του σεργιανίσματος. Πολλές φορές μάλιστα του εξέφρασα την απορία αυτή, με τον ίδιο ωστόσο να μην εκφράζει κάποια πικρία και να εξακολουθεί(και μετά τον θανατό του) να αποτελεί τον καλύτερο «πρεσβευτή» της Λέσβου. Ποιός άραγε από τους ντόπιους καλλιτέχνες στις μουσικές αποστροφές του, αναφωνεί «να ζήσει η Μυτιλήνη» όπως ο Σόλων; Από όσα εκτέθηκαν ανωτέρω συνάγεται ότι η διοργάνωση μιας ετήσιας συνάντησης/σεμινάριου παραδοσιακών συγκροτημάτων στη Λέσβο, όπου θα φέρει το όνομα του, φαντάζει ως ελάχιστη απόδοση φόρου τιμής στον τελευταίο «αμανετζή» της Λέσβου.

Σόλων εδά τραγουδείς τους αμανέδες,

στους μερακλήδες τσι παλιούς, τους πλια καλούς γλεντζέδες.

Απού κατέχουν το αχ και το αμάν ίντα σημαίνει

και πως στον ψεύτη τον ντουνιά πράμα δεν απομένει…