Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου δημιουργήθηκε το 2019 με τον Ν.4600/19 από τη διάσπαση του ενιαίου Δήμου Λέσβου. Πρόκειται για ένα Δήμο, που καλύπτει σε έκταση το μισό περίπου νησί, αλλά με πληθυσμό μόλις στο 1/3 του συνολικού πληθυσμού της Λέσβου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, ο πληθυσμός του Δήμου Δυτικής Λέσβου είναι λίγο κάτω από 25.000 κατοίκους, για την ακρίβεια φτάνει τους 24.721 μόνιμους κατοίκους.

Μάλιστα, με βάση την τελευταία απογραφή, εμφανίζεται μια μείωση του πληθυσμού του, της τάξης του 13,5%. Αν δει κανείς το profile του Δήμου, αυτός συγκροτείται από 36 περίπου οικισμούς, οι οποίοι βρίσκονταιι γύρω από επτά ισοδύναμες κωμοπόλεις, παλιές πρωτεύουσες των καποδιστριακών δήμων, με πληθυσμό γύρω στους 1500 με 2000 κατοίκους η καθεμιά. Ο πληθυσμός είναι γερασμένος και στην πλειοψηφία του ανενεργός οικονομικά.

Έτσι λοιπόν η βασική κατεύθυνση των συνολικών δράσεων του Δήμου μας, το όραμά θα έλεγε κανείς, όπως περιλαμβάνεται και στο εγκεκριμένο επιχειρησιακό σχέδιο του Δήμου για την τετραετία 2019-2023, είναι η αναστροφή της πληθυσμιακής συρρίκνωσης των κωμοπόλεων και των χωριών του Δήμου.

Στη κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να ανασυσταθούν οι οικονομικοί πόλοι γύρω από τις κωμοπόλεις κλειδιά του Δήμου, ουσιαστικά τις έδρες των παλιών καποδιστριακών δήμων. Η ισομέρεια στην οικονομική ανάπτυξη των πόλων αυτών προϋποθέτει την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων, που ο κάθε πόλος διαθέτει και τα οποία δεν είναι κατ’ ανάγκη όμοια για τον καθένα.

Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου, πέρα από την κατασκευή και την υποστήριξη των αναγκαίων υποδομών, θα πρέπει να είναι εμψυχωτής των πρωτοβουλιών σε αυτή την κατεύθυνση αναλαμβάνοντας και ο ίδιος καινοτόμες πρωτοβουλίες.

Η επιστροφή του πληθυσμού που εγκατέλειψε τα χωριά του και η προσέλκυση νέων ανθρώπων μπορεί να επιτευχθεί: (α) μέσω της στήριξης ενός συνεκτικού και εξωστρεφούς παραγωγικού συστήματος που θα προσδώσει ταυτότητα σε όλα τα τοπικά προϊόντα του πρωτογενή και δευτερογενής τομέας και θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, τονώνοντας την τοπική οικονομία, (β) μέσα από δράσεις που θα ενισχύσουν την αναγνωρισιμότητα της περιοχής και την επισκεψιμότητα της παρέχοντας υψηλού επιπέδου υπηρεσίες, (γ) προωθώντας τη  δικτύωση των τοπικών παραγωγικών φορέων και (δ) έχοντας πάντα κατά νου την καθοριστική σημασία της προστασίας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος.

Σε αυτή την κατεύθυνση θεωρούμε ότι το πρόγραμμα της αξιοποίησης του εγκαταλειμμένου κτιριακού αποθέματος των χωριών του Δήμου μας, είναι μια από τις πιο σημαντικές δράσεις. Στα χωριά μας η συρρίκνωση του πληθυσμού των τελευταίων δεκαετιών, δημιούργησε παράλληλα ένα μεγάλο αναξιοποίητο κτιριακό απόθεμα. Δεκάδες σπίτια, κτίρια, αποθήκες, καταστήματα σε κάθε χωριό είναι για δεκαετίες κλειστά και ρημάζουν, ενώ οι ιδιοκτήτες τους είναι είτε στην Αθήνα είτε στο εξωτερικό. Κάποιοι λίγοι τα χρησιμοποιούν για εξοχικές κατοικίες το καλοκαίρι. Τα περισσότερα παραμένουν ακατοίκητα.

Σε αυτή την κατηγορία εντάσσρται και η ακίνητη περιουσία του Δήμου. Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου έχει σήμερα στην κατοχή του πάνω από 1.800 ακίνητα, από τα οποία γύρω στα 350 είναι κτίσματα. Αν από αυτά αφαιρεθούν κτίρια, που ήδη έχουν ενεργή χρήση (κοινοτικά γραφεία, ενεργές αποθήκες, πολιτιστικοί χώροι, ανοιχτά σχολεία κλπ) απομένουν πάνω από 170 περίπου ακίνητα, τα οποία είναι κλειστά και αναξιοποίητα, με αποτέλεσμα να ερημώνουν και να καταστρέφονται. 

Ανάμεσα τους βρίσκει κανείς παλιά βιομηχανικά κτίρια, που ανήκουν εδώ και χρόνια στην τοπική αυτοδιοίκηση, απομεινάρια της βαθιάς κοινοτικής αντίληψης που διαπέρναγε τους Μυτιληνιούς, ήδη από το τέλος του 19^ου αιώνα, παραδοσιακά σχολικά κτίρια κτισμένα το Μεσοπόλεμο, βιομηχανικές αποθήκες, κατοικίες, που δωρίθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους στις κοινότητες.

Όλα αυτά ρημάζουν σήμερα και πολλές φορές αποτελούν εστίες ρύπανσης για τα χωριά, αντί για να γίνονται εστίες οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

Ήδη σε συνεργασία με το Rework Aegean έχουν καταγραφεί τα ακίνητα αυτά και τα πρώτα 20, είναι ήδη ανεβασμένα στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του προγράμματος, ώστε πιλοτικά να εξεταστεί το ενδιαφέρον που υπάρχει για την αξιοποίησή τους.

Η δημιουργία επιχειρήσεων της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας δημιούργησε σημαντικές δυνατότητες στην κατεύθυνση αξιοποίησης της δημοτικής περιουσίας σε συνεργασία με τις επιχειρήσεις ΚΟΙΝΣΕΠ, που στήνονται από φορείς ή ιδιώτες στα πλαίσια της. Το νομοθετικό πλαίσιο που υπάρχει ευνοεί τις συνεργασίες αυτές, καθώς δίνει τη δυνατότητα στους ΟΤΑ για μακρόχρονη παραχώρηση ακινήτων για αξιοποίηση δωρεάν ή με ελάχιστο τίμημα. Έτσι, επιχειρήσεις που θα ήθελαν να αξιοποιήσουν ένα παλιό κτίριο του Δήμου και να ενταχθούν σε προγράμματα χρηματοδότησης έχουν την νομική δυνατότητα να το ζητήσουν από το Δήμο.

Ένα λαμπρό παράδειγμα μια τέτοιας συνεργασίας είναι η συνεργασία του Δήμου Δυτικής Λέσβου με την ΚΟΙΝΣΕΠ «Ηφαίστειο» Ανεμώτιας.

Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου έχει στην ιδιοκτησία του ένα παλιό βιομηχανικό κτίριο στην Ανεμώτια, που ήταν ήδη κλειστό από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ήταν σε πολύ κακή κατάσταση δημιουργώντας μια εστία ρύπανσης στη γειτονιά.

Μετά από αίτημα της ΚΟΙΝΣΕΠ «Ηφαίστειο» το ακίνητο παραχωρήθηκε στην ΚΟΙΝΣΕΠ με μακροχρόνια χρήση και σήμερα αξιοποιώντας προγράμματα συγχρηματοδότησης, το κτίριο αυτό μετατράπηκε σε ένα σύγχρονο οινοποιείο, ενώ η ΚΟΙΝΣΕΠ αξιοποιώντας αυτή τη συνεργασία, έχει αναπτύξει σημαντικά τις οικονομικές της δραστηριότητες.

Ο χώρος αυτός παράλληλα δεν είναι μόνο χώρος επαγγελματικής δραστηριότητας. Η ΚΟΙΝΣΕΠ σε συνεργασία με το Δήμο και με φορείς του χωριού, όπως ο αθλητικός ποδοσφαιρικός σύλλογος, διοργανώνει κάθε χρόνο τις γιορτές αμπελουργίας, με πολιτιστικές εκδηλώσεις, σεμινάριο ξερολιθιάς και μπολιάσματος αμπελιών και άλλες παράλληλες δράσεις. Αυτές οι πολιτιστικές δράσεις αξιοποιούν και άλλα ακίνητα του Δήμου, όπως το νεοκλασσικό κτίριο του Δημοτικού σχολείου. Όλες αυτές οι δράσεις αγκαλιάζουν το σύνολο της τοπικής κοινωνίας, δίνοντας ζωή και ζωντάνια στο χωριό. Παράλληλα μια παραδοσιακή καλλιέργεια, όπως η αμπελουργία ξαναζωντανεύει, δίνοντας κίνητρα σε νέους ανθρώπους να ξαναφτιάξουν τα αμπέλια τους και να παράγουν ποιοτικά προϊόντα.

Οι δράσεις αυτές προσδίδουν προστιθέμενη αξία αφενός μεν στο Δήμο, που αξιοποιεί ένα εγκαταλειμμένα ακίνητο, που έτσι κι αλλιώς δεν είχε κανένα οικονομικό όφελος από αυτό και αφετέρου στην ΚΟΙΝΣΕΠ, που βρίσκει χώρο για να αναπτύξει τις δραστηριότητές της, χωρίς πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση. Επιπλέον σημαντικότερη είναι η προστιθέμενη αξία αυτών των δράσεων στην τοπική κοινωνία, καθώς το χωριό ξαναζωντανεύει και το παράδειγμα της ΚΟΙΝΣΕΠ είναι κίνητρο και για άλλους να δράσουν και να αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματα, που δίνει η παραγωγική βάση του τόπου.

Τέτοιας μορφής συνεργασίες θα μπορούσαν να τύχουν πιλοτικής έστω χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Θα αναφέρω εδώ, το πετυχημένο κατά τη γνώμη μου παράδειγμα της ανακαίνισης των όψεων του παραδοσιακού κέντρου της Μυτιλήνης στις αρχές της δεκαετίας του 2000, με τη χρηματοδότηση τότε του Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, όταν ο τότε Δήμος Μυτιλήνης ανέλαβε σε συνεργασία με τους ιδιώτες ιδιοκτήτες των ακινήτων την ανακατασκευή των όψεων των μαγαζιών τους,  καθορίζοντας ο ίδιος τις προδιαγραφές, ώστε το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα να είναι καλό. Ανεξάρτητα από επιμέρους αστοχίες τότε του προγράμματος, το κέντρο της πόλης της Μυτιλήνης, σε συνδυασμό με την ανάπλαση των κοινόχρηστων χώρων απέκτησε μια αισθητική, που μέχρι σήμερα έχει θετικό πρόσημο.

Σε αυτή την κατεύθυνση ο Δήμος Δυτικής Λέσβου είχε εντάξει για χρηματοδότηση πρόταση για την επιδότηση ενοικίου για τους ρομά δημότες τους. Η πρόταση με τίτλο «Βελτίωση συνθηκών διαβίωσης Ρομά – Επιδότηση Ενοικίου στο Δήμο Δυτικής Λέσβου», είχε στόχο την εξασφάλιση του "κατοικείν" στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών στεγαστικής υποστήριξης για αξιοπρεπή διαβίωση - μετεγκατάσταση πληθυσμού (οικογενειών) Ρομά σε αυτόνομες στεγαστικές λύσεις, με τη παράλληλη παροχή κοινωνικών υπηρεσιών για τη προώθηση στην απασχόληση και γενικότερα για την κοινωνική ένταξη και ενσωμάτωση τους στον αστικό ιστό. Στο πλαίσιο υλοποίησης της Πράξης ο Δήμος Δυτικής Λέσβου θα έπρεπε να καταβάλει για τριάντα δύο (32) μήνες το μίσθωμα των κατοικιών, που θα επιλέγονταν από ιδιώτες, που θα τις διέθεταν για μίσθωση για να στεγάσουν τις οικογένειες των ωφελούμενων. Δυστυχώς, ενώ ο Δήμος είχε ξεκινήσει την υλοποίση του προγράμματος, η χρηματοδότησή του διακόπηκε, χωρίς ποτέ να εξηγηθούν οι λόγοι γι’ αυτό και το πρόγραμμα δεν υλοποιήθηκε.

Παρόλα αυτά,  ο Δήμος Δυτικής Λέσβου θα μπορούσε σε συνεργασία με την Περιφέρεια Β. Αιγαίου να εντάξει στο επόμενο ΕΣΠΑ 2021- 2027 δράσεις αξιοποίησης μέρους του κτιριακού του αποθέματος και τη διάθεση του σε επιχειρήσεις ΚΟΙΝΣΕΠ ή ακόμα και σε ιδιώτες, που ενδιαφέρονται να στήσουν τη δική τους επιχείρηση στα χωριά μας, αξιοποιώντας την πρωτογενή παραγωγή.

Σε ένα τέτοιο project θα μπορούσε στο μέλλον με κάποιες προϋποθέσεις να αξιοποιηθεί και η σχολάζουσα ακίνητη περιουσία ιδιωτών στα χωριά, που έχει εγκαταλειφτεί. Είτε για κατοικία, με φθηνό μίσθωμα και ανακαίνισή της, ως ένα μέρος προσέκλυσης νέων ανθρώπων στα χωριά μας είτε και ως χώροι επαγγελματικής εγκατάστασης.

Ο Δήμος μπορεί να δημιουργήσει τον ενδιάμεσο φορέα που θα συνδέσει τους παρέχοντες τα ακίνητα, με τους ενδιαφερόμενους να τα αξιοποιήσουν, αφού είναι ο φορέας που έχει την γνώση των ιδιαιτεροτήτων της περιοχής όσον κανείς άλλος, ενώ μπορεί να στήσει ένα μηχανισμό που να αντιμετωπίζει με αποτελεσματικότητα της όποιες γραφειοκρατικές ανάγκες παρουσιαστούν.