Η γιαγιά μου, Αγιασώτισσα στην καταγωγή, πάνε σχεδόν δυο δεκαετίες που συγχωρέθηκε, ήταν μια θρησκόληπτη και θεοσεβούμενη γυναίκα. Η εκκλησία αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της, χώρος λατρείας, κοινωνικής ζωής, κουτσομπολιού και εξόδου, όπως σχεδόν για όλες οι ηλικιωμένες της εποχής της. Έτσι συνέβαινε τουλάχιστον τα χρόνια των παιδικών μου αναμνήσεων, διότι για τα νεανικά της στην Αγιάσο δε θα έβαζα και το χέρι μου στη φωτιά.

Σαν ήμουν μικρός, τη δεκαετία του 70, με τραβολογούσε στις εκκλησιές, κάθε Κυριακή πρωί αλλά και μεσοβδόμαδα, με έντυνε παπαδάκι μέχρι που επαναστάτησα στο δημοτικό και σταμάτησα, με υποχρέωνε να λέω το «Πάτερ ημών», στον Αι Γιώργη των Αληφαντών το χωριό του παππού, το σπίτι τους, που ήταν κατά κάποιο τρόπο και η ενορία μας, εκεί Χριστούγεννα, Πάσχα και αργίες.

Είχε ακόμα «υιοθετήσει» ένα παρεκκλήσι ανάμεσα Αληφαντά και Πυργί, έναν Αι Νικόλα, που μια φορά το μήνα πηγαίναμε με το γάιδαρο ο παππούς, ποδαράτος εγώ, η γιαγιά και ο συγχωρεμένος παπά – Κομνηνός, ανάβαμε τα καντήλια, εκείνος λειτουργούσε κι εγώ βαστούσα το θυμιατό, χτυπούσα δυνατά την καμπάνα να ακουστεί ως το Κέδρο, έτρεχα μπροστά από όλους στο μονοπάτι κι έβρισκα όλη την εκδρομή μια μεγάλη περιπέτεια.

Οι αναμνήσεις εξαντλούνται στην αδημονία να τελειώσει επιτέλους η λειτουργία και να φύγουμε, στις παρατηρήσεις των μεγάλων σαν τρέχαμε μες την εκκλησιά ή κάναμε φασαρία, στην προσμονή να πάμε στο κτήμα, να είμαι ελεύθερος να σκαρφαλώνω σε βράχια και σε ελιές, να πολεμάω φανταστικούς εχθρούς κάθε Κυριακή και να νικάω. Ωστόσο, ακόμα και τώρα που οι εμφανίσεις μου σε Ναούς περιορίζονται στο πεντάλεπτο πριν το Χριστός Ανέστη, εξακολουθώ να ανασύρω από τη μνήμη, τροπάρια και ψαλμούς, λες και χαράχτηκαν στον σκληρό και δε διαγράφονται, όσες εκκαθαρίσεις αρχείων και να κάνω.

Μερικές φορές συλλαμβάνω τον εαυτό μου να ψέλνει κοροϊδευτικά και να αναρωτιέται πως είναι δυνατό να θυμάμαι, τελικά φαίνεται πως η επιρροή ήταν μεγαλύτερη από το αναμενόμενο.

Κάθε Πρωτομαγιά σχεδόν αξημέρωτα, με τη τσίμπλα στο μάτι, με ξυπνούσαν για να μου χώσουν στο στόμα ένα λουκούμι και μια κληματσίδα, «να μη με κουμπώσει ο γάδαρος». Δε θυμάμαι να ρωτάω τι σήμαινε αυτό και ακόμα την έχω την απορία. Πιθανόν να μη με δαγκώσει, αλλά γιατί να δαγκώνουν οι γάδαροι και μάλιστα Πρωτομαγιάτικα; Όσο για το συνδυασμό γλυκού και κληματσίδας η φαντασία μου όλο και οργιάζει χωρίς αποτέλεσμα κι αν ξέρει κανείς θα το εκτιμήσω πολύ να με φωτίσει με την απάντηση.

Μετά το τελετουργικό του πρωινού γλυκού η γιαγιά έπαιρνε μέλι και μ’ αυτό έφτιαχνε τρεις σταυρούς στην πόρτα του μαγαζιού, στο φαναρτζίδικο του παππού, «για να κολλάνε έλεγε οι πελάτες». Αργότερα διάβασα στα έθιμα της Αγιάσου πως αποβραδίς της Πρωτομαγιάς οι κοπέλες κάνανε με το μέλι σταυρούς πάνω στην πόρτα του σπιτιού τους, για να περνούν οι γαμπροί και να «κολλούν».

Η γιαγιά τον είχε βρει το γαμπρό νωρίς, είχε δεμένους και τους γαμπρούς για τις κόρες της, επομένως αυτοί που έμεναν να κολλήσουν για να συμπληρωθεί η οικογενειακή ευτυχία ήταν οι πελάτες.

Κάθε Πρωτομαγιά εκεί παλιά στα προϊστορικά χρόνια, που η έκφραση διαδίκτυο ήταν εκτός λεξιλογίου, τα χωράφια κάθε τέτοια μέρα ήταν γεμάτα οικογένειες, παιδιά, νέους, ζευγάρια, παρέες που «δυστυχώς» δεν είχαν κινητά να αποθανατίσουν τις στιγμές και να τις ποστάρουν, δηλώνοντας ευτυχισμένοι στην περιοχή Κλίτς, Στιψς ή Σκτάρος.

Τότε οι άνθρωποι έφτιαχναν στεφάνια και στόλιζαν τα καπό των αυτοκινήτων κι ύστερα σαν μαραίνονταν τα κρατούσαν έως τον Ιούνη, κάπου κρεμασμένα, για να τα κάψουν στις φωτιές του Αι Γιαννιού. Τότε, πια μου φαίνεται αιώνες πριν, μέσα στα χωράφια, κρεμάγαμε δυο σκοινιά από ένα κλωνάρι και με μια τάβλα φτιάχναμε κούνιες και μαλώναμε ποιος θα κουνηθεί και ποιος θα κουνάει.

Εκτός φυσικά κι αν ήταν όμορφο κανένα κορίτσι και πλακωνόμασταν ποιος θα σταθεί πίσω από την κούνια, μέχρι που καβαλούσε την τάβλα κανένας παχύς κι έσπαγαν τα κλαριά ή τα σχοινιά και πάει η κούνια μέσα στα γέλια.

Τότε τις Πρωτομαγιές, οι μανάδες μαγείρευαν τους πιο νόστιμους κεφτέδες, τους πιο ζουμερούς γιαλαντζήδες και τα πιο τρυφερά γιαπράκια. Μας μπούκωναν ανάμεσα στο αυτοσχέδιο παιχνίδι ποδοσφαίρου με τους μεγάλους, που εκείνη τη μέρα θυμόντουσαν πως κάποτε έπαιζαν κι αυτοί και χοροπήδαγε η κοιλιά τους ασθμαίνοντας, τρομάρα τους. Άλλοι πιο μερακλήδες πλακώνονταν στα ρακιά και τις μπύρες και μετά το μεσημέρι ροχάλιζαν κάτω απ’ τις σκιές ή πάρλαραν ασταμάτητα για πολιτικά κι αηδίες.

Οι μεγάλοι έλεγαν πως τώρα που μπήκε ο Μάης πρέπει «να πιάσουν κάποιες και το Μαγιόξυλο» κλείνοντας πονηρά το μάτι κι εμείς κάναμε πως δεν καταλαβαίναμε και συνεχίζαμε ασταμάτητα το παιχνίδι μέχρι να σουρουπώσει, να μαζέψουμε τις κουβέρτες και τα τραπεζομάντηλα κάτω από τα δέντρα, να γυρίσουμε αποκαμωμένοι σπίτια και να λέμε αναμεταξύ μας «και του χρόνου να ‘μαστε γεροί».

Φέτος την Πρωτομαγιά σκέφτηκα με νοσταλγία να θυμηθώ κατιτίς από τα παλιά. Είπα να αγοράσω λουκούμια και αξημέρωτα να χώσω από ένα στο στόμα των παιδιών. Το μετάνιωσα γιατί ποιος αντέχει τη γκρίνια, «τι σαχλαμάρες είναι τώρα αυτές;», «ποιος γάδαρος, σάλεψες ρε πατέρα» κι άλλα τέτοια, λυπάμαι και να τους ξυπνήσω, κοιμούνται αργά γιατί μένουν στο TikTok μέχρι τις πρωινές ώρες και ξυπνούν κατά τις 12. Σταυρούς με μέλι και τέτοια γραφικά ούτε που να το σκεφτεί κανείς.

Το κιλό το μέλι κοντεύει να φτάσει τα 20 ευρώ, με τους πελάτες να αδυνατούν να κολλήσουν οπουδήποτε λόγω οικονομικής δυσπραγίας. Μάλιστα σκεφτόμουν πως αν κανείς αρχίσει να πασαλείβει πόρτες με μέλια στην αγορά διακινδυνεύει να παρεξηγηθεί και να δει κανέναν περίεργο διερχόμενο να του γλύφει τα πόμολα.
Για χωράφια και λοιπές αθλητικές δραστηριότητες να το ξεχάσετε, τα σύγχρονα παιδιά έχουν εκπαιδευμένα μονάχα τα δάχτυλα των χεριών από τα πληκτρολόγια, μέσα στα χωράφια το WiFi της ελιάς δεν έχει δυνατό σήμα και τα δεδομένα κινητής κοστίζουν, οπότε η φύσις κρίνεται ακατάλληλη προς διασκέδαση.

Όσο για σχόλια σε δημόσιο χώρο για Μαγιόξυλα και αηδίες, υπάρχει υπαρκτός κίνδυνος να θεωρηθείς Αούγκανος, σεξιστής και να καταδικαστείς στο πυρ το εξώτερον, από οποιονδήποτε που ίσως και δικαίως να σε συνδέσει με το κίνημα Metoo και να σου βγουν ξινά τα παλιακά αστεία.

Σκέφτηκα λοιπόν εναλλακτικά να κλείσω τραπέζι σε ταβέρνα, ίσως και παραλιακή, εκεί που μόλις πλακώσει η παρέα η πρώτη ερώτηση είναι «Με συγχωρείται ποιος είναι ο κωδικός για το ίντερνετ;».

Στη συνέχεια όλοι βγαίνουν από μια σέλφι με τα καλαμαράκια τους ή τα κοψίδια ανάλογα. Ακολουθούν ποσταρίσματα με τα άδεια μπουκάλια που πιστοποιούν πόσο καλά περνάμε και την υπόλοιπη παρέα που στήνεται για να βγει καλή η φωτό αν και πλέον με τα φίλτρα φαινόμαστε λες και γεννηθήκαμε μετά το millennium.

Το βράδυ της Πρωτομαγιάς στον καναπέ θα είναι πολύ δύσκολο, τόσο από θέμα χώνεψης αλλά και προκειμένου να ξεπατωθούμε στα like όλων των εκατοντάδων φίλων μας που πόσταραν την ευτυχία τους από τις παραδίπλα ταβέρνες και τα παραπλήσια τσιμπούσια, ενώ ταυτόχρονα θα μετράμε και τα like των δικών μας αναρτήσεων.

Να πω πως μου λείπουν οι παιδικές μου αναμνήσεις είναι αυτονόητο. Να πω πως ποτέ ξανά δε θα επιστρέψει ο κόσμος μας σε τέτοιες εποχές πραγματικής και ειλικρινούς διασκέδασης θα με πουν ορισμένοι νεότεροι υπερβολικό και ίσως δίκαια. Ας μην επιμείνω και ιδιαίτερα, σας αφήνω για να κλείσω τραπέζι διότι αν το αφήσω τελευταία στιγμή ενδεχομένως να τις μασήσω τις κληματσίδες Πρωτομαγιάτικα και δεν αγόρασα και λουκούμια να είναι πιο εύπεπτο το γεύμα. Καλή Πρωτομαγιά σε όλους.

* Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΤΖΗΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ είναι ταξίαρχος εν αποστρατεία