Δεν είναι μόνο η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) που θεώ-ρησε αντισυνταγματικά τα Νέα Προγράμματα Σπουδών (ΝΠΣ) στο μάθημα των Θρη-σκευτικών (μτΘ) ούτε, βέβαια, και οι δύο περσινές.

Είναι το μορμολύκειο του δογματισμού, ο οποίος άμεσα συνδέεται με τον φανατισμό και τη μισαλλοδοξία, που επιβάλλει μια άκαμπτη ατομική στάση των οπαδών τού κατηχητισμού, οπαδών που, σ’ ότι αφορά στον «αγώνα» που λένε πως κάμουν για «Ορθόδοξα Θρησκευτικά», εξυπηρετούν ιδεοληπτικές θέσεις, μη κάνοντας βήμα πίσω, καραδοκώντας στη γωνία του δρόμου για να συντρίψουν τους αντιπάλους τους.

Στην προκειμένη περίπτωση των ΝΠΣ, οι καλοί συνάδελφοι εμπειρογνώμονες, που επί μια οκταετία σχεδόν με αυταπάρνηση, θεολογικό και εκκλησιαστικό ήθος δούλεψαν γι’ αυτά, αλλά και θεολόγοι καθηγητές της τάξης που τα στηρίζουν, τις τελευταίες ημέρες λοιδορούνται με ανήκουστη για τα θεολογικά και τα εκκλησιαστικά δεδομένα απανθρωπία.

Ακόμη και μητροπολίτης της Ελλαδικής Εκκλησίας χαρακτηρίζεται ως «παραφωνία» γιατί τόλμησε να μιλήσει για αυτοκριτική. Γνωστά blog, ταγμένα όλα αυτά χρόνια της εφαρμογής των ΝΠΣ στην παραπληροφόρηση και την κινδυνολογία, για τον αυριανό ιστορικό της ελληνικής εκπαίδευσης, σίγουρο είναι πως θα του προσφέρουν ατράνταχτα τεκμήρια ανελεύθερης κι ανεξέλεγκτης θεολογικο-παιδαγωγικής θολούρας και αφασίας, συνεπικουρούμενα, βέβαια, κι από δεκάδες ανώνυμα σχόλια άκριτου φανατισμού και φονταμενταλισμού.

Περίκλειστοι στην ατομική τους ασφάλεια συνάδελφοι της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων (ΠΕΘ), δεν λένε να καταλάβουν αυτό που έλεγε ο αλησμόνητος πανεπιστημιακός δάσκαλος Νίκος Ματσούκας, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, εποχή που άνοιγε ο διάλογος για το μάθημα των Θρησκευτικών, όταν σε άρθρο του στο επίσημο περιοδικό Κοινωνία του παραπάνω σωματείου για το σκοπό που οφείλει να έχει, περιέγραφε τους δύο τεράστιους ογκόλιθους που το έχουν καταπλακώσει, τον ηθικισμό και απομονωτισμό από τις άλλες επιστήμες, γεγονός που έκαμε το μτΘ μια «αφηρημένη ηθική διδασκαλία και αφηρημένη κατήχηση».

Χρόνια τώρα, όσοι διδάσκουμε το μάθημα των Θρησκευτικών, πολλές είναι οι φορές που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αυτήν την τραγελαφική κατάσταση, διαδεδομένη και παγιωμένη τόσο στη σχολική κοινότητα όσο και στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο. Και, δυστυχώς, σήμερα υπάρχουν ακόμη οι υποστηρικτές ετούτης της νοοτροπίας, που πεισματικά θεωρούν τον κατηχητισμό και τον ηθικισμό «σωτήριες θεολογικές αλήθειες» και, που, δογματικά αποτελούν τη «βάση του θρησκευτικού μαθήματος», για δαύτους πάντα. Τώρα, όμως, στα χέρια τους έχουν και τη δικαστική βούλα με την παράλληλη, βέβαια, στήριξη ελαχίστων θεολογούντων δικηγόρων, οι οποίοι νομίζουν ότι η σχολική τάξη είναι σαν τη δικαστική αίθουσα.

Δύσκολοι, λοιπόν, καιροί για την ελληνική εκπαίδευση. Με ένα Υπουργείο Παι-δείας και Θρησκευμάτων, όμηρο(;) των «γνωστών αγνώστων» σ’ ότι αφορά ζητήματα θρησκείας, θρησκευμάτων και παρεχόμενης θρησκευτικής εκπαίδευσης στο ελληνικό σχολειό. Το αποτέλεσμα γνωστό.

Όσοι με αυταπάρνηση υπηρετούμε σ’ αυτό, να γινό-μαστε αυτόπτες μάρτυρες πρακτικών και παρεμβάσεων γνωστών ομάδων: από τη μια οι εθνομηδενιστές, χονδροειδείς θιασώτες ενός κράτους άθρησκου και ουδετερόθρησκου, κι από την άλλη οι λογής λογής κάπηλοι της ελληνοχριστιανικής ηθικολογίας, οι «γνωστοί άγνωστοι» δύσμοιροι πατριδοκάπηλοι. Ιδεολογικοί, λοιπόν, φανατισμοί παντού.

Κυριολεκτικώς, όσοι νηφάλιοι έχουμε απομείνει σε ετούτον τον τόπο, να μη γνωρίζουμε από ποιους και πώς να προφυλαχτούμε. Να τολμούμε, για τα ουσιώδη και στοιχειώδη της θρησκευτικής εκπαίδευσης, να κομίζουμε νηφάλιο λόγο και αμέσως να βρισκόμαστε στο στόχαστρο γιατί είμαστε νηφάλιοι και αληθινοί. Με το ζόρι, ντε και καλά, πρέπει να πάρουμε θέση: ή με τους μεν (εθνομηδενιστές) ή με τους δε (θρησκειολάγνους και κάπηλους της ελληνοχριστιανικής ηθικολογίας).

Και με τους νομικούς και τους δικαστές να αποφασίζουν τι σημαίνει θρησκεία, πως πρέπει να διδάσκεται το μάθημα των Θρησκευτικών, αν πρέπει να αναγράφεται το θρήσκευμα και η ιθαγένεια στους τίτλους σπουδών και πάει λέγοντας…

Που, όμως, βρίσκεται η αλήθεια για το μτΘ; Είναι πράγματι αντιορθόδοξα τα σημερινά Θρησκευτικά; Αξίζει, άραγε, να λάβει κανείς σοβαρά υπ΄ όψιν ακραίες, φανατικές και γραφικές συνάμα απόψεις «ζητωορθόδοξων φωνασκούντων;»

Έχω την ταπεινή γνώμη ότι η αλήθεια είναι ζωντανή και φαίνεται σ’ όποιον έχει στοιχειώδεις θεολογικές και παιδαγωγικές γνώσεις. Ήδη μετά την πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ που έκρινε αντισυνταγματικά τα ΝΠΣ, συνάδελφοι θεολόγοι, με το χέρι στην καρδιά παλεύουμε να διαδώσουμε την αλήθεια και να διασώσουμε το μάθημά μας από τον κίνδυνο να γίνει προαιρετικό.

Γιατί, το μυαλό των επικριτών των ΝΠΣ, με τις ευσεβιστικές εμμονές τους – μου είναι αδύνατον να το πιστέψω – μάλλον είναι τόσο φτωχό, που αν συμβεί αυτό που παρακάτω θα καταγράψω, τα Θρησκευτικά ως μάθημα πολιτισμού, πρωτίστως του Ορθόδοξου, που διαλέγεται με ολάκερη τη χριστιανοσύνη κι όλες τις θρησκείες (εξού και οι όροι διαχριστιανικός και διαθρησκειακός διάλογος) – αλλά και γνώσης του θρησκευτικού φαινομένου – εδώ διαφαίνεται ο βαθύτατος ανθρωπιστικός χαρακτήρας του - για πρώτη φορά στα εκπαιδευτικά δεδομένα, θα τεθεί στο περιθώριο των μαθημάτων ανθρωπιστικής παιδείας.

Αν, λοιπόν, ισχύσουν οι θέσεις των επικριτών των ΝΠΣ, που θέλουν το μτΘ ομολογιακό και κατηχητικό, να απευθύνεται μόνο στους Ορθόδοξους μαθητές, κι αν ισχύσει αυτό που λέγει η απόφαση του ΣτΕ ότι «η Πολιτεία οφείλει, εφόσον συγκεντρώνεται ικανός αριθμός μαθητών που απαλλάσσονται, να προβλέπει τη διδασκαλία ισότιμου μαθήματος», είναι πια προφανές ότι θα εισαχθεί το μοντέλο ε-λεύθερης επιλογής διδασκαλίας ομολογιακών μαθημάτων, με αποτέλεσμα σ’ ένα σχο-λείο αν φοιτούν μαθητές άλλων πίστεων, να διδάσκονται αντίστοιχο θρησκευτικό μά-θημα από ειδικούς καθηγητές και δασκάλους.

Ήδη η Ένωση Αθέων έχει ζητήσει κάτι τέτοιο, έπονται και οι μουσουλμάνοι. Μήπως, τελικά, στο ελληνικό σχολειό θα έχουμε είσοδο εκπροσώπων άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων με αντίστοιχη διδασκαλία μτΘ; Μαξιμαλισμός χωρίς προηγούμενο! Αποτέλεσμα: λαβωμένο ελληνικό σχολειό!

Τα ΝΠΣ ούτε συγκρητιστικά ούτε θρησκειολογικά ούτε αντιορθόδοξα είναι. Οι χαρακτηρισμοί αυτοί είναι μόνο για αφελείς, για εκείνους που από την χρονιά που τέ-θηκαν σε εφαρμογή, ούτε κοπίασαν να τα διαβάσουν ούτε ξεβολεύτηκαν για να δημι-ουργήσουν ένα σχέδιο μαθήματος για να το διδάξουν στους μαθητές τους. Δυστυχώς αυτή είναι η αλήθεια.

Ένας από τους εμπειρογνώμονες των ΝΠΣ, ο αγαπητός φίλος Σταύρος Γιαγκάζογλου, επίκουρος καθηγητής σήμερα στη Θεολογική Σχολή ΕΚΠΑ, μετά τη δημοσίευση της απόφασης του ΣτΕ, με άρθρο του ξεκαθάρισε τα εξής απλά: πρώτον, τα ΝΠΣ «σαφώς επιδιώκουν την ανάπτυξη της Ορθόδοξης χριστιανικής συνείδησης και αυτό απορρέει από τους σκοπούς και τα περιεχόμενα» του μτΘ.

«Μόνο που η σπουδή αυτή», όπως σωστά επισημαίνει, «δεν γίνεται ερήμην των άλλων χριστιανικών παραδόσεων και των άλλων θρησκειών, γιατί αυτό επιτάσσει η σύγχρονη επιστημονική, θεολογική και παιδαγωγική αντίληψη του μαθήματος των Θρησκευτικών». Επομένως, η απόφαση του ΣτΕ συρρικνώνει το μτΘ «σε απλή ενοριακή κατήχηση στο Δημόσιο σχολείο, και μεταβάλλει το σύγχρονο σχολείο του 21ου αιώνα σε ένα σχολείο το οποίο ουσιαστικά αρνείται να διαχειριστεί τη θρησκευτική ετερότητα σε τόσους κρίσιμους καιρούς».

Δεύτερον, στα ΝΠΣ τόσο στο Δημοτικό – Γυμνάσιο όσο και στο Λύκειο, περιέχεται ικανή ύλη για την ανάπτυξη της Ορθόδοξης Χριστιανικής συνείδησης, με τις αναφορές στα άλλα ζωντανά θρησκεύματα σε σχέση με την ορθόδοξη διδασκαλία, να είναι απόλυτα διακριτές.

Και τρίτον, για πρώτη φορά στα εκπαιδευτικά πράγματα, μτΘ σχεδιάστηκε με τέτοιον τρόπο αξιοποιώντας πλήθος πολυτροπικών κειμένων, αντλημένων κυρίως από την Ορθόδοξη παράδοση. Τα ερωτήματα, ωστόσο, είναι αμείλικτα και από τους επικριτές των ΝΠΣ ζητούν άμεση απάντηση. Απάντηση όμως σοβαρή, στηριγμένη σε επιστημονικά θεολογικά και παιδαγωγικά δεδομένα. Μήπως το ΣτΕ σκεπτόμενο με αυστηρή νομικίστικη σκέψη, υπεισέρχεται στο παιδαγωγικό και επιστημονικό περιεχόμενο ενός μαθήματος για το οποίο υπεύθυνη είναι η Ελληνική Πολιτεία;

Μήπως ετούτος ο «προστατευτισμός» τού μτΘ και η περιχαράκωση του στην «ομολογιακή ταυτότητα», στην κυριολεξία φιμώνει τη δυναμική του διαλόγου που έχει η Ορθόδοξη Θεολογία στο σύγχρονο κόσμο, τόσο με τις επιστήμες όσο και με τα άλλα δόγματα και τις άλλες θρησκείες; Εν τέλει, ποιοι είναι αυτοί που αποφασίζουν την απαγόρευση του μτΘ να διδάσκεται με διαθεματικό και διεπιστημονικό τρόπο;

Οι επικριτές του ΝΠΣ, επιθυμούν την επάνοδο στα προηγούμενα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ) του μτΘ. Ποια ΑΠΣ, αυτά που οι ίδιοι από τη δεκαετία του 2000 πολέμησαν και επέκριναν ως ακατάλληλα;

Στους Φακέλους Μαθημάτων των ΝΠΣ δεν βλέπουν ότι έχουν ενταχθεί αρκετά αποσπάσματα από τα προηγούμενα βιβλία Θρησκευτικών; Δεν θυμούνται τη δριμύτατη κριτική που άσκησαν στα τότε βιβλία Θρησκευτικών Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου;

Ξέχασαν τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο – του οποίου τη σκέψη και τη δράση ακολούθησαν κατά γράμμα - που έλεγε: «είναι μάθημα Θρησκευτικών αυτό που κάνουν τα παιδιά μας στα σχολεία;» Ποιος δάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο είναι επαρκής να διδάξει ένα αυστηρά ομολογιακό και κατηχητικό μάθημα;

Όταν στα Προγράμματα Σπουδών των Παιδαγωγικών Σχολών της Ελλάδας τα διδασκόμενα μαθήματα για το μτΘ, αν υπάρχουν, κινούνται μόνο στον άξονα της μελέτης του θρησκευτικού φαινομένου. Οι εικριτές των ΝΠΣ ας διατρέξουν τις σελίδες των προηγούμενων βιβλίων (μαθητών και εκπαιδευτικών) για να δουν ότι αρκετά στοιχεία (εικόνες, παράλληλα κείμενα, σχέδια μαθημάτων, δραστηριότητες, διδακτικοί μέθοδοι και τεχνικές δραστηριότητες) είναι σχεδόν παρόμοιες με τους σημερινούς Φακέλους Μαθημάτων.

Ας δουν λόγου χάριν ότι στο βιβλίο μαθητή της ΣΤ΄ Δημοτικού «Αναζητώντας την αλήθεια στη ζωή μας», οι παλαιότεροι μαθητές εκτός από βασικά θέματα της Ορθόδοξης πίστης και παράδοσης είχαν τη δυνατότητα να γνωρίσουν την πίστη των ετεροδόξων και των μουσουλμάνων.

Προ τι λοιπόν οι κατηγορίες για τους σημερινούς Φακέλους Μαθημάτων όλων των τάξεων του Δημοτικού των ΝΠΣ ότι οι μαθητές συγχέουν την Ορθόδοξη πίστη με τις άλλες, αφού και στα παλαιότερα βιβλία οι αναφορές σε άλλα θρησκεύματα ήταν διακριτές; Ένα ακόμη παράδειγμα διακριτών αναφορών σε άλλες θρησκευτικές παραδόσεις στο παλαιό βιβλίο Θρησκευτικών της Β΄ Γυμνασίου είναι άκρως χαρακτηριστικό.

Στην 19η διδακτική ενότητα του παλαιού βιβλίου: «Καινή Διαθήκη. Ο Ιησούς Χριστός και το έργο του», αφιερωμένη στην Κυριακή Προσευχή, το γνωστό «Πάτερ ημών», παρατίθενται εικόνες προσευχόμενων συνανθρώπων μας άλλων πίστεων (μουσουλμάνων, εβραίων, βουδιστών, ινδουιστών). Για ποίο, άραγε, θρησκειολογικό πολτό μιλούν οι επικριτές των ΝΠΣ;

Η αλήθεια για τα ΝΠΣ είναι η εξής: σχεδιάστηκαν λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις ση-μερινές ραγδαίες κοινωνικοπολιτισμικές αλλαγές και, βέβαια, στηρίχθηκαν σε νέα παιδαγωγικά δεδομένα, όπου η διδασκαλία ενός μαθήματος βασίζεται στο «μοντέλο διαδικασίας», με προτεραιότητα πως μαθαίνει ο μαθητής κι όχι μόνο τι μαθαίνει. Το μάθημα που πρώτο εκπόνησε τέτοια Προγράμματα Σπουδών είναι το μτΘ.

Εν αναμονή, λοιπόν, των αποφάσεων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, ελπίζοντας ότι δεν θα αιφνιδιάσει την εκπαιδευτική κοινότητα με αλλαγές που αντί να αναβαθμίσουν ακόμη περισσότερο το μτΘ θα το υποβαθμίσουν. Και προπάντων, στο τραπέζι του διαλόγου να καθίσουν νηφάλιες φωνές κι όχι ακραίες.