Στη Χίο, Γενάρης 1997, πρώτη επέτειος από την κρίση των Ιμίων. Συνέδριο της Κίνησης «Δημοσιογράφοι στο Αιγαίο και στη Θράκη για την ειρήνη» με θέμα «ΜΜΕ και ελληνοτουρκικές σχέσεις». Καθήμενοι από αριστερά Στρατής Μπαλάσκας, Σουλεϊμάν Γεντσελ κι ο Κώστας Τζίχας από τη Σάμο...  

Χθες το βράδυ έμαθα πως για μια ακόμα φορά συνέλαβαν το Σουλεϊμάν. Είχε γράψει, ότι έγραψε - η δουλειά του είναι να γράφει - και το καθεστώς του Σουλτανάτου της Άγκυρας δια των εκπροσώπων του στη Σμύρνη φρόντισαν να τον τυλίξουν σε μια κόλλα χαρτί και να τον στείλουν στο κρατητήριο.

Το Σουλεϊμάν Γιεντσέλ, Sulo για τους Τούρκους, Σούλης για τους Έλληνες τον γνώρισα λίγο μετά την κρίση των Ιμίων στην εφημερίδα Γενί Ασίρ της Σμύρνης όπου εργαζόταν. Ήταν τότε που μια χούφτα δημοσιογράφοι από τα νησιά, τη Θράκη και τη Σμύρνη είχαμε θυμώσει για τα καμώματα του σιναφιού μας, που το είχαν εργαλιοποιήσει ένθεν κακείθεν κύκλοι που παριστάνοντας τους πατριώτες ζούσαν και ζουν, έκαναν και κάνουν καριέρα από την ένταση στη γειτονιά.

Συστήσαμε την Κίνηση «Δημοσιογράφοι στο Αιγαίο και στη Θράκη για την ειρήνη» κι αρχίσαμε να κουβεντιάζουμε. Κουβεντιάζοντας γνωριστήκαμε με φίλους ο ένας του άλλου, Αυτοδιοικητικούς, πολιτικούς, επαγγελματίες, ανθρώπους του πολιτισμού, σημαδεμένους από μια κρίση έναν αιώνα τώρα, μια κρίση που ερχόταν και έφευγε, έρχεται και φεύγει.

Γνωριστήκαμε, γνώρισε η μια πλευρά την άλλη. Μαλώσαμε, γκρινιάξαμε, φιλιώσαμε, φωνάξαμε, τραγουδήσαμε, αγαπήσαμε. Συκοφαντηθήκαμε εμείς εδώ κι αυτοί εκεί, καθυβριστήκαμε εμείς εδώ κι αυτοί εκεί, άλλοι λιγότερο κι άλλοι πολύ, περάσαμε δύσκολα. Αλλά τα καταφέραμε. Εκτός από μια στέρεα φιλία που χτίσαμε, αλλάξαμε την ατζέντα, στα νησιά κυρίως και στα Μικρασιατικά παράλια. Οι σχέσεις που χτίστηκαν τότε 20 - 25 χρόνια πριν ήταν και παραμένουν ζηλευτές.

Ο Σούλης σε εκείνη την παρέα ξεχώρισε και ξεχωρίζει. Γουρσούζης και πεισματάρης Αϊβαλιώτης με παππούδες από την Κρήτη, σπουδές στην Ελλάδα πέρα από αυτές στην Τουρκία, γνώστης της Ελληνικής γλώσσας από το σπίτι του αλλά και χάρη στις σπουδές του είχε ένα χόμπι. Τις γροθιές στο μαχαίρι. Εκεί στο μπαλκόνι της πολυκατοικίας όπου έμενε στα αψηλά της Σμύρνης ανάμεσα σε ρακί και μεζέδες επέμενε πάντα πως η Τουρκία για να προχωρήσει θέλει ρήξεις. Για τούτο και χαμογελούσε με εμάς που παραπαίαμε με συζητήσεις περί θεσμών, μεταξύ λίγο και πολύ κεντροαριστεράς. Κάπως έτσι καταλήγαμε γιατί έπρεπε κάπου να καταλήξουμε, πώς η μεγαλύτερη ελληνοτουρκική διαφορά είναι αυτή των επιπέδων δημοκρατίας στις δυο χώρες.

Με το Σούλη μείναμε φίλοι και μετά από το τέλος της Κίνησης που κάποιοι στη Ελλάδα και στην Τουρκία αποπειράθηκαν να εργαλειοποιήσουν και πάλι για δικούς τους σκοπούς.

«Εμάς δε μας χρησιμοποιεί κανείς Γιώργος και κανείς Ισμαήλ» είπαμε και... «κατεβάσαμε καπάντζες».Αλλά ο σπόρος είχε πέσει. Κι η φιλία μας είχε θεριέψει.

Εμείς μείναμε άλλος λίγο κι άλλος πολύ εκεί γύρω στα κεντροαριστερά κι αυτός έμεινε μαχητής της δημοσιογραφίας γιατί με δαύτη άνοιγε δρόμο στη Δημοκρατία εκεί καρσί. Από δουλειά σε δουλειά, από δημοσίευμα σε δημοσίευμα, από κελί σε κελί, από αίθουσα δικαστηρίου σε αίθουσα δικαστηρίου...

Αργά χθες το βράδυ έμαθα πως τον άφησαν ελεύθερο και όρισαν τακτική δικάσιμο γιατί λέει συκοφάντησε άνθρωπο του καθεστώτος.

Του τηλεφώνησα. «Έλα βρε μη φοβάσαι, καλά είμαι» άκουσα να μου λέει μόλις σήκωσε το τηλέφωνο. Ο αιώνιος Σούλης. Φοβόμουνα εγώ στην Ελλάδα κι αυτός χάζευε από το μπαλκόνι του τη θάλασσα της Σμύρνης παρέα με συντρόφους, με ρακί και με μεζέ...

Στη βιβλιοθήκη μου έψαξα και βρήκα μια παλιά, πολυκαιρισμένη και πολυδιαβασμένη έκδοση του βιβλίου «ο καφές και η δημοκρατία» του Αζίζ Νεσίν, δώρο 40 κοντά χρόνια πριν φίλης ακριβής.
Εκεί στις πρώτες σελίδες σαν ανταριάζει στο Αιγαίο χρόνια τώρα βρίσκω αποκούμπι.

Διάβασα τις υπογραμμισμένες φράσεις.
«Δυο πράγματα δεν ευδοκιμούν στη χώρα μας. το ένα είναι το δέντρο του καφέ και το άλλο η Δημοκρατία. Και τα δύο μας έρχονται από το εξωτερικό.
Στα χώματά μας δεν μπορέσαμε ν’ αναπτύξουμε με κανένα τρόπο το δέντρο του καφέ. Το κλίμα της χώρας μας, το νερό, το χώμα, δεν είναι κατάλληλα για την ανάπτυξη του δέντρου αυτού.

Όσο για τη Δημοκρατία… Η αλήθεια είναι πως ό,τι περνούσε από το χέρι μας, δεν παραλείψαμε να το κάνουμε, για την ανάπτυξή της, για την εδραίωσή της. Αν κοιτάξετε την ιστορία μας, πριν από εκατό χρόνια πάνω κάτω ρίχτηκε στη χώρα μας ο σπόρος της Δημοκρατίας. Είναι εκατό χρόνια που όλο λέμε:
‘Αμάν η Δημοκρατία μας μπουμπούκιασε!…’
‘Η νεαρή Δημοκρατία μας!…’
‘Αμάν η νεαρή Δημοκρατία μας!…’
Να είναι δοξασμένος αυτός που τη μεγάλωσε, μόλις καταφέραμε τόσα χρόνια να φέρουμε σ’ αυτό το ανάστημα τη Δημοκρατία, έγινε ένα φιντάνι η Δημοκρατία.
Αν ξοδεύαμε αυτό τον κόπο των εκατό χρόνων που αφιερώσαμε στη Δημοκρατία, για την ανάπτυξη του καφέ, σήμερα η χώρα μας θα γινόταν δάσος από καφέ, που δεν τ’ άγγιξε ο μπαλτάς του ξυλοκόπου.

Στο παρελθόν κρίθηκε απαραίτητο, δεν το είχαμε καταλάβει. Αντί να φυτέψουμε σπόρο καφέ, φυτέψαμε το σπόρο της Δημοκρατίας. ‘Δόξα τω Θεώ’, αν και δεν έχουμε καμιά στενοχώρια απ’ τη μεριά της Δημοκρατίας, εμείς ξέρουμε το τι τραβάμε από την έλλειψη του καφέ.

Καφές είναι αυτός!… Δε μοιάζει σε τίποτε. Έτσι είναι η Δημοκρατία; Και να είναι και να μην είναι το ίδιο κάνει…

Αν δεν υπάρχει καφές, του ανθρώπου το κεφάλι γυρίζει, αν δεν υπάρχει Δημοκρατία, του ανθρώπου το κεφάλι δεν γυρίζει. Ο καφές μοσκοβολάει, η Δημοκρατία ούτε καν έχει μυρουδιά. Τον καφέ τον βάζεις στο φλιτζάνι, τον πίνεις.

Η Δημοκρατία ούτε τρώγεται, ούτε πίνεται. Σε τι χρειάζεται αυτή η Δημοκρατία, μπορείτε να μου πείτε;

Στη χώρα μας έρχεται από το εξωτερικό μπόλικη μπόλικη Δημοκρατία, αλλά καφές δεν έρχεται. Τον καφέ τον πουλάνε, τη Δημοκρατία τη δίνουν. Ο καφές είναι με λεφτά, η Δημοκρατία τζάμπα…

Για τον καφέ χρειάζεται συνάλλαγμα, για τη Δημοκρατία τίποτα δεν χρειάζεται. Για κοιτάξτε το τι τραβάμε απ’ τον καφέ. Σάμπως δεν έχουμε συνηθίσει στον καλό καφέ; Αμέσως καταλαβαίνουμε τον καλό καφέ απ’ τον άσκημο, το μπαγιάτικο απ’ το φρέσκο, το νοθεμένο απ’ το σκέτο.

Ζωή να ‘χουνε, μερικοί πατριώτες μας έκαναν ψεύτικο καφέ. Στην αρχή βγήκε ο κριθαρένιος καφές, δεν έπιασε. Ύστερα βγήκε καφές από φασόλια, δεν το κατάπιαμε.

Εμείς σαν έθνος είμαστε θεριακλήδες του καφέ. αν και καταπίνουμε όλες τις απομιμήσεις, του καφέ την απομίμηση δεν την καταπίνουμε.».

Α ρε Σούλη. Πόσο δίκιο έχεις αλλά που να το βρεις με μας τους θεσμολάτρες στην Ελλαδίτσα που πήγες κι έμπλεξες...