Βρισκόμαστε στο 2025 και η αλήθεια είναι πλέον αδιαμφισβήτητη: η κλιματική κρίση είναι, πάνω απ' όλα, μια κρίση νερού. Δεν χρειάζεται να είστε επιστήμονας για να το καταλάβετε. Αρκεί να δείτε τα στοιχεία που παρουσιάζει η ίδια η κυβέρνηση: η χώρα βρίσκεται σε «υδατικό στρες» 70%. Οι ταμιευτήρες του Μόρνου και του Εύηνου, οι πνεύμονες νερού της Αττικής, βρίσκονται σε κατάσταση «σοβαρής» και «ακραίας» ξηρασίας.

Η εποχή που θεωρούσαμε το νερό δεδομένο έχει τελειώσει. Και σε αυτή τη διάγνωση, συμφωνούμε όλοι.

Η διαφωνία μας –η ριζική, θεμελιώδης διαφορά που θα καθορίσει το μέλλον μας– βρίσκεται στην απάντηση. Η κυβέρνηση βλέπει αυτή την κρίση και βλέπει μια επιχειρηματική ευκαιρία. Βλέπει ένα «κατακερματισμένο» τοπίο που πρέπει να «εξυγιανθεί» και να συγκεντρωθεί σε λίγα χέρια.

Εμείς στον ΚΟΣΜΟ βλέπουμε την κρίση και βλέπουμε μια θεμελιώδη απειλή για ένα ανθρώπινο δικαίωμα και ένα δημόσιο αγαθό.

Η επιλογή που έχουμε μπροστά μας δεν είναι τεχνική. Είναι βαθιά πολιτική. Είναι η επιλογή ανάμεσα σε δύο κόσμους: έναν κόσμο όπου το νερό είναι εμπόρευμα που πωλείται από ένα μονοπώλιο, και έναν κόσμο όπου το νερό είναι κοινό αγαθό που προστατεύεται από τη δημοκρατία.

Το Πρόβλημα: Ο «Δούρειος Ίππος» της Κυβέρνησης

Η κυβέρνηση παρουσίασε πρόσφατα ένα σχέδιο-ογκόλιθο για το νερό, με επίκεντρο την ΕΥΔΑΠ. Το ονομάζουν «εξυγίανση» και «μεταρρύθμιση». Εμείς το ονομάζουμε με το πραγματικό του όνομα: είναι ένας Δούρειος Ίππος με σκοπό την υφαρπαγή του πολυτιμότερου αγαθού μας από τον έλεγχο των τοπικών κοινωνιών.

Ας δούμε καθαρά τι προτείνουν, βήμα προς βήμα, χωρίς τα περίπλοκα λόγια των τεχνοκρατών.

1. Το Τέλος της Τοπικής Δημοκρατίας

Σήμερα, σε όλη την Ελλάδα, το νερό σας το παρέχει η τοπική Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης, η γνωστή ΔΕΥΑ. Τον έλεγχο τον έχει ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο που εσείς ψηφίζετε.

Η κυβέρνηση λέει ότι αυτό το σύστημα των 700+ μικρών παρόχων είναι «προβληματικό» και «χρεωμένο». Και ποια είναι η λύση της; Όχι να βοηθήσει τους Δήμους να γίνουν πιο αποτελεσματικοί. Η λύση της είναι να τους καταργήσει.

Το σχέδιο προβλέπει την «υποχρεωτική απορρόφηση» δεκάδων τοπικών ΔΕΥΑ (σε Βοιωτία, Φωκίδα, Χαλκιδική και αλλού) από τις δύο γιγαντιαίες, ημι-ιδιωτικές εταιρείες: την ΕΥΔΑΠ και την ΕΥΑΘ. Αυτό δεν είναι «νοικοκύρεμα». Είναι εχθρική εξαγορά. Η κυβέρνηση λέει στους Δήμους: «ή μου παραδίδετε τη ΔΕΥΑ σας για να σας σβήσω τα χρέη προς τη ΔΕΗ, ή θα σας την πάρω με το ζόρι».

Αυτό είναι ένα πραξικόπημα κατά της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αφαιρούν από τον δήμαρχο που ψηφίσατε τη βασική του αρμοδιότητα και τη δίνουν σε έναν CEO στην Αθήνα, που λογοδοτεί στους μετόχους του.

2. Το Τιμωρητικό Κράτος: Ο Λογαριασμός στην Εφορία

Και το σχέδιο γίνεται ακόμα πιο σκληρό. Για τους Δήμους που προς το παρόν «γλιτώνουν» την απορρόφηση, η κυβέρνηση έχει μια άλλη ιδέα: Αν ένας πολίτης, μια ευάλωτη οικογένεια, ένας άνεργος, δεν μπορεί να πληρώσει τον λογαριασμό του νερού, το χρέος του θα μεταβιβάζεται απευθείας στην ΑΑΔΕ.

Ας το ξαναπούμε για να γίνει σαφές: Η κυβέρνηση εξισώνει έναν απλήρωτο λογαριασμό νερού –ενός αγαθού ζωτικής σημασίας– με ένα χρέος στην εφορία. Μετατρέπει τον πολίτη σε οφειλέτη του κράτους και το νερό σε τιμωρητικό μηχανισμό.

Αυτό είναι το πιο ριζοσπαστικά αντι-κοινωνικό μέτρο που έχει προταθεί ποτέ. Αντί για κοινωνικά τιμολόγια, προστασία των ευάλωτων, και διακανονισμούς, η απάντηση της κυβέρνησης είναι μία: Κατάσχεση.

3. Το Νερό του Αγρότη σε Τιμή Χρηματιστηρίου

Η πιο επικίνδυνη, ίσως, βόμβα που κρύβει το σχέδιο είναι η ανάθεση της άρδευσης –του νερού για τους αγρότες– στις διευρυμένες ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ.

Αυτό είναι μια στρατηγική τρέλα. Η κυβέρνηση παραδίδει την επισιτιστική μας ασφάλεια και το μέλλον του πρωτογενούς τομέα στα χέρια μιας κερδοσκοπικής, αστικοκεντρικής εταιρείας.

Τι τιμή πιστεύετε ότι θα πληρώνει ο αγρότης στη Βοιωτία ή στη Χαλκιδική, όταν η τιμολόγηση θα αποφασίζεται από ένα διοικητικό συμβούλιο στην Αθήνα με αποκλειστικό στόχο την «ανάκτηση κόστους» και το κέρδος των μετόχων; Θέτουν τον θεμέλιο λίθο της παραγωγής τροφίμων μας υπό τον έλεγχο ενός μονοπωλίου.

4. Νέα Φράγματα, Παλιές Διαρροές

Την ίδια στιγμή που συμβαίνουν όλα αυτά, η κυβέρνηση ανακοινώνει με περηφάνια φαραωνικά έργα, όπως το νέο φράγμα «Εύρυτος». Αυτή είναι μια αντίληψη του 20ού αιώνα.

Γιατί; Διότι σήμερα, στην Ελλάδα, χάνουμε κατά μέσο όρο το 33% του πόσιμου νερού μας από διαρροές στα σάπια δίκτυα, πριν καν φτάσει στη βρύση μας. Σε κάποιες περιοχές, η απώλεια φτάνει το 50% ή και το 60%.

Και όμως, στο σχέδιο της κυβέρνησης, η «μείωση διαρροών» αναφέρεται ως μια απλή «βραχυπρόθεσμη δράση», χωρίς κανέναν συγκεκριμένο στόχο και χωρίς προϋπολογισμό. Προτιμούν να ξοδέψουν δισεκατομμύρια σε νέο τσιμέντο, παρά να επενδύσουν μερικά εκατομμύρια για να σώσουν το νερό που ήδη έχουμε. Είναι σαν να προσπαθείς να γεμίσεις έναν τρύπιο κουβά, αντί να κλείσεις πρώτα την τρύπα.

Η Λύση: Το Σχέδιο του ΚΟΣΜΟΥ – Ριζοσπαστικό, Ρεαλιστικό, Δομημένο

Εμείς στον ΚΟΣΜΟ δεν απαντάμε απλώς με κριτική. Αντιπαραβάλλουμε ένα πλήρες, κοστολογημένο και άμεσα εφαρμόσιμο εναλλακτικό σχέδιο. Ένα σχέδιο που δεν βασίζεται στην τιμωρία, αλλά στην επένδυση.

Το σχέδιό μας, βασισμένο στον Στόχο 6 της Βιώσιμης Ανάπτυξης, κινητοποιεί 550 εκατομμύρια ευρώ από ευρωπαϊκούς πόρους (Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ) και τα κατευθύνει σε τέσσερις έξυπνους πυλώνες.

1. Ρεαλισμός: Πρώτα Κλείνουμε τις Τρύπες (Επένδυση 300 εκατ. €)

Η απόλυτη προτεραιότητά μας. Είναι η κοινή λογική. Δεσμεύουμε 300 εκατομμύρια –πάνω από το μισό του προϋπολογισμού μας– για τον πραγματικό εχθρό: τις διαρροές.

Ριζοσπαστικός Στόχος: Να ρίξουμε τις απώλειες νερού από το 33% σε κάτω από 10% μέχρι το 2030.

Πώς; Με μαζική αντικατάσταση παλιών σωλήνων, εγκατάσταση ψηφιακών αισθητήρων που εντοπίζουν τη διαρροή αμέσως, και ψηφιακή χαρτογράφηση όλων των δικτύων. Αυτό και μόνο εξοικονομεί περισσότερο νερό από ένα νέο φράγμα, με μικρότερο κόστος.

2. Δομή: Νερό στα Νησιά με τον Ήλιο (Επένδυση 75 εκατ. €)

Σταματάμε την ντροπή των νησιών που πίνουν νερό από υδροφόρες, πληρώνοντάς το σαν να ήταν σαμπάνια.

Η Λύση μας: Ένα εθνικό πρόγραμμα μονάδων αφαλάτωσης που θα τροφοδοτούνται αποκλειστικά από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Δημιουργούμε μονάδες αφαλάτωσης που δουλεύουν με δικά τους, τοπικά φωτοβολταϊκά. Αυτό είναι πραγματικά «πράσινο». Δεν μεταφέρουμε απλώς τη ρύπανση από την υδροφόρα στο εργοστάσιο της ΔΕΗ. Παράγουμε καθαρό νερό με καθαρή ενέργεια.

3. Κυκλικότητα: Το Νερό που Πετάμε, Γίνεται Πόρος (Επένδυση 150 εκατ. €)

Επενδύουμε για να ολοκληρωθούν επιτέλους οι βιολογικοί καθαρισμοί σε όλους τους οικισμούς. Αλλά δεν σταματάμε εκεί.

Η Ριζοσπαστική Ιδέα: Σήμερα, το επεξεργασμένο νερό από τους βιολογικούς καθαρισμούς απλώς... πετιέται πίσω στη θάλασσα. Εμείς λέμε να το αξιοποιήσουμε.

Δημιουργούμε τα δίκτυα για να μπορεί αυτό το καθαρό, ανακυκλωμένο νερό να χρησιμοποιείται στην άρδευση. Δίνουμε στους αγρότες μια σταθερή, φθηνή πηγή νερού και ταυτόχρονα μειώνουμε την πίεση στους ταμιευτήρες πόσιμου νερού. Αυτή είναι η κυκλική οικονομία στην πράξη.

4. Δημοκρατία: Ενισχύουμε τους Δήμους, Δεν τους Καταργούμε

Εδώ βρίσκεται η καρδιά της φιλοσοφίας μας. Το σχέδιο της κυβέρνησης λέει «πάρτε τις ΔΕΥΑ από τους Δήμους». Το δικό μας σχέδιο λέει «δώστε στους Δήμους τα εργαλεία να κάνουν τη δουλειά τους».

Πώς; Αυτά τα 550 εκατομμύρια ευρώ δεν θα τα διαχειριστεί κανένα υπουργείο στην Αθήνα. Θα κατευθυνθούν, μέσω ενός διαφανούς μηχανισμού, απευθείας στις τοπικές κοινωνίες.

Ο Δήμος σας θα πάρει τη χρηματοδότηση για να αλλάξει τους σωλήνες του. Ο Δήμος σας θα πάρει την τεχνογνωσία για να εγκαταστήσει τους έξυπνους μετρητές. Ενισχύουμε την τοπική αυτοδιοίκηση, δεν την διαλύουμε.

Το Ευρωπαϊκό Παράδοξο: Ποιος Είναι Τελικά ο Ευρωπαϊστής;

Η κυβέρνηση παρουσιάζει αυτό το σχέδιο ως «ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό». Αυτό είναι το μεγαλύτερο ψέμα. Το σχέδιό τους βρίσκεται σε ευθεία σύγκρουση με τον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και τη νέα Στρατηγική της ΕΕ για το Νερό.

1.Η ΕΕ λέει: «Πρώτα η Αποδοτικότητα του Νερού». Δηλαδή, πρώτα κλείνεις τις τρύπες. Τα νέα φράγματα είναι η «τελευταία επιλογή».
Η κυβέρνηση κάνει: Ακριβώς το αντίθετο. Ανακοινώνει νέα φράγματα και αγνοεί τις διαρροές.

2.Η ΕΕ λέει: «Η πρόσβαση σε προσιτό νερό είναι ανθρώπινο δικαίωμα». Ζητά προστασία των ευάλωτων ομάδων με βάση την «ικανότητα πληρωμής» τους.
Η κυβέρνηση λέει: «Όποιος δεν πληρώνει, πάει στην ΑΑΔΕ».

3.Η ΕΕ λέει: «Οι τοπικές αρχές είναι στην καλύτερη θέση» για να διαχειριστούν το νερό.
Η κυβέρνηση λέει: «Να καταργηθούν οι τοπικές αρχές».

Το σχέδιο του ΚΟΣΜΟΥ είναι το μόνο που εφαρμόζει στην πράξη τις ευρωπαϊκές αρχές. Το δικό μας σχέδιο των 300 εκατ. για τις διαρροές είναι η αρχή «Πρώτα η Αποδοτικότητα». Η δική μας στήριξη στους Δήμους είναι η ευρωπαϊκή αρχή της επικουρικότητας.

Συμπέρασμα: Η Επιλογή Είναι Ξεκάθαρη

Η κρίση του νερού είναι εδώ. Και μπροστά μας έχουμε δύο ξεκάθαρα, ασυμβίβαστα οράματα για το πώς θα την αντιμετωπίσουμε.

Το όραμα της κυβέρνησης είναι το νερό ως εμπόρευμα. Ένα όραμα συγκεντρωτισμού, όπου ένα κερδοσκοπικό μονοπώλιο στην Αθήνα θα ελέγχει το νερό που πίνουμε, το νερό που ποτίζουμε τα χωράφια μας και τους λογαριασμούς μας. Ένα όραμα όπου ο πολίτης είναι απλώς ένας πελάτης που, αν χρωστάει, γίνεται οφειλέτης της Εφορίας.

Το όραμα του ΚΟΣΜΟΥ είναι το νερό ως κοινό αγαθό και ανθρώπινο δικαίωμα. Ένα όραμα δημοκρατίας, όπου οι τοπικές κοινωνίες έχουν τον έλεγχο του πόρου τους. Ένα όραμα οικολογίας, όπου δεν σπαταλάμε, αλλά επενδύουμε στην αποδοτικότητα και την κυκλική χρήση. Ένα όραμα δικαιοσύνης, όπου προστατεύουμε τους ευάλωτους και δεν τους τιμωρούμε.

Η πρόταση του ΚΟΣΜΟΥ είναι η μοναδική ρεαλιστική και δίκαιη εναλλακτική. Μια πρόταση που επενδύει 550 εκατομμύρια ευρώ στην αποδοτικότητα, την πράσινη ενέργεια και την οικολογική προστασία, ενισχύοντας τους Δήμους αντί να τους καταργεί.

Θα αντισταθούμε σε αυτή την προσπάθεια υφαρπαγής του πολυτιμότερου δημόσιου αγαθού μας. Θα υπερασπιστούμε το Σχέδιό μας για το Νερό στο Κοινοβούλιο, στους Δήμους, στην Ευρώπη και σε κάθε πλατεία. Το νερό ανήκει στους πολίτες, όχι στη Νεα Δημοκρατία.

*Ο Πέτρος Κόκκαλης είναι Γραμματέας Πολιτικού Συμβουλίου του ΚΟΣΜΟΥ, πρώην Ευρωβουλευτής – Εισηγητής της Νέας Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή