Ένα εθνικό σχέδιο ανάταξης, με εννέα τομείς και ορίζοντα πενταετίας, παρουσίασε ο Αλέξης Τσίπρας στην ομιλία με την οποία ολοκληρώθηκε το 5ο Thessaloniki Metropolitan Summit του Economist.

Οι προτάσεις του σχεδίου που παρουσίασε ο πρώην πρωθυπουργός αφορούσαν εννέα άξονες: το κράτος, το παραγωγικό μοντέλο, η εργασία, η ενεργειακή ασφάλεια, το δημογραφικό, το ιδιωτικό χρέος, η τεχνολογική εξέλιξη, το εθνικό ταμείο σύγκλισης, και η εθνική ασφάλεια.

Σημεία από την τοποθέτηση του Αλέξη Τσίπρα
Μέχρι να ανέβω στο βήμα είχα μια ανησυχία δεδομένου ότι τις τελευταίες ημέρες η επίσημα διατυπωμένη θέση της κυβέρνησης ήταν ότι ενδιαφέρον για όσα λέω έχουν οι βιαστές, οι εμπρηστές και οι εγκληματίες. Βλέποντάς σας εδώ, διαπιστώνω ότι ήταν αβάσιμες οι ανησυχίες μου.Η τοξικότητα βλάπτει σοβαρά τον δημοκρατικό διάλογο.

Η οικονομία του 2030 αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Δεν έχω ευχάριστα νέα για εσάς. Θα προσπαθήσω να είμαι χρήσιμος για τον προβληματισμό σας, τον τόπο και το μέλλον του. Όποιος θέλει να ακούσει ευχάριστα, μπορεί αύριο να ακούσει την ομιλία του πρωθυπουργού. Εκεί θα δώσει τη δική του εικόνα, από φωτεινά χρώματα, αισιοδοξία και κάποιες παροχές. Θα επιστρέψει ένα μέρος από το τερατώδες πρωτογενές πλεόνασμα που το πρώτο 8μηνο άγγιξε τα 8 δις ενώ το 2024 ήταν 6,4 δις πάνω από τον στόχο.

Κύρια πηγή της μεγάλης και συστηματικής υπέρβασης αποτελούν οι έμμεσοι φόροι και ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων, που επιβαρύνουν δυσανάλογα τα μεσαία στρώματα.

Ο λόγος της διαρκούς επιβάρυνσης δεν είναι η αποκατάσταση της δημοσιονομικής αξιοπιστίας ή ενός ταμειακού αποθέματος για να βγούμε από τα μνημόνια από το 2018. Είναι η εκλογική πελατεία και η ψηφοθηρία. Έχω την αίσθηση ότι αυτή τη φορά ο στόχος δεν θα επιτευχθεί. Καμία εξαγγελία και παροχή δεν πρόκειται να αλλάξει προς το καλύτερο τη μεγάλη εικόνα, που είναι απογοητευτική και δυσοίωνη. Και μας τραβά από το μανίκι να υπάρξουν αποφάσεις τώρα, που θα αλλάξουν τη ρότα του σκάφους, πριν οδηγηθεί εκ νέου στα βράχια. Αποφάσεις αλλαγής οικονομικού και παραγωγικού μοντέλου. Ένα σχέδιο ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων που θα ανατρέχει τη διεύρυνση των ανισοτήτων και τη μετατροπή της Ελλάδας σε βαλκανική εκδοχή καθυστέρησης.

Για οικονομικούς δείκτες

Δυστυχώς αποδείχθηκε μία χαμένη ευκαιρία (η έξοδος από τα μνημόνια). Σήμερα η πατρίδα μας πορεύεται για μία ακόμα φορά με πυξίδα τις παλιές χρεοκοπημένες πολιτικές. Με εντελώς ξεπερασμένο παραγωγικό μοντέλο, που βασίζεται στο real estate και τον τουρισμό, με μια ρηχή ανάπτυξη που βασίζεται στην κατανάλωση λίγων, ένα διαβρωμένο κράτος και μια γενικευμένη διαφθορά που δεν αφήνει ανέγγιχτο κανένα τομέα της δημόσιας ζωής και είναι χωρίς προηγούμενο σε έκταση, μεγέθη και βάθος.

Χρόνο με το χρόνο απομακρυνόμαστε από τον μέσο όρο της ΕΕ. Ο μέσος μισθός υπολείπεται περισσότερο από 50%, η αγοραστική δύναμη είναι 30% μικρότερη. Οι ανισότητες είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της Ελλάδας του 2025.

Μετά την έξοδο από τα μνημόνια, οι ανισότητες αντί να συρρικνώνονται, διευρύνονται. Το ποσοστό κάτω από τη φτώχεια το 2015 ήταν στο 21,4%, το 2019 στο 17,9% και παρά τις ασύγκριτα καλύτερες συνθήκες η κυβέρνηση κατάφερε να το ανεβάσει στο 19,6%.

Δείκτες ντροπής, αν προσθέσει κανείς ότι είμαστε 24οι στους 27 της ΕΕ στην αποτελεσματικότητα του Δημοσίου, 25οι στην ταχύτητα της δικαιοσύνης, 26οι σε αγοραστική δύναμη.

Τα γνωρίζει η κυβέρνηση όλα αυτά; Το ακούει κανείς στο Μέγαρο Μαξίμου το καμπανάκι του κινδύνου; Ας συζητήσουμε επιτέλους σοβαρά, χωρίς ανοησίες και ακρότητες, για το ποια είναι η πραγματικότητα και κυρίως πώς μπορούμε να την αλλάξουμε.

Η κυβέρνηση της ΝΔ έχει όλη την ευθύνη. Δεν έκανε τίποτα από αυτά που η οικονομία χρειάζεται και η κοινωνία έχει ανάγκη.

Με εκτεταμένη διαφθορά χτίζει μια κοινωνία χασμάτων, του ενός πέμπτου που το προνομιούχο ένα πέμπτο έχει τη δυνατότητα να ζει πλούσια και τα τέσσερα πέμπτα να τα βγάζουν πέρα με μεγάλη δυσκολία, είτε να μην τα βγάζουν πέρα και να πνίγονται στα χρέη. Με έναν πληθωρισμό που εξαϋλώνει το εισόδημα, των μικρών και των μεσαίων στρωμάτων.

Τα 1.300 ενός μισθού σήμερα αντιστοιχούν σε 900 ευρώ το 2019. Ο μισθός έχει χάσει το ένα τρίτο της αξίας του. Την ίδια στιγμή που ο μέσος Έλληνας δεν τα βγάζει πέρα, παρακολουθεί τα τρομακτικά υπερκέρδη των καρτέλ.

Έτσι ούτε η οικονομία, ούτε η κοινωνία, ούτε η πατρίδα μπορεί να αντικρίζει με σιγουριά το μέλλον. Ευημερία και ανάπτυξη χωρίς κοινωνική συνοχή και δικαιοσύνη δεν υπήρξε ούτε μπορεί να υπάρξει.

Ούτε οι αριθμοί ευημερούν. Εισάγουμε υποθηκεύοντας το μέλλον. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις μειώθηκαν, όσες γίνονται κατευθύνοντα επί το πλείστον στον τουρισμό και τα ακίνητα.

Μια οικονομία που στερείται σοβαρών άμεσων ξένων επενδύσεων και δημιουργεί πλούτο αυξάνοντας την κατανάλωση, είναι μια μη βιώσιμη οικονομία, που παράγει ανισότητες.

Σκανδαλώδης αναδιανομή εις βάρος των καταναλωτών με το καρτέλ του ρεύματος, υψηλό ιδιωτικό χρέος, στεγαστική κρίση, δημογραφική γήρανση, κίνδυνοι κλιματικής κρίση. Θα συνειδητοποιήσουμε ότι η οικονομία και η χώρα ήδη εκπέμπουν SOS. Σαν μία τεράστια επιγραφή που αναβοσβήνει «προσοχή, αδιέξοδο».

Για σχέδιο ανάταξης

Η χώρα χρειάζεται ένα μεγάλο αναπτυξιακό σοκ, εφάμιλλο των περιόδων Τρικούπη και Βενιζέλου. Διαφορετικά θα βρεθεί εκ νέου σε υπαρξιακή κρίση. Χρειάζεται εθνικό σχέδιο ανάταξης, με ορίζοντα πενταετίας.

Πρώτος άξονας, το κράτος. Χρειαζόμαστε ένα άλλο κράτος, ισχυρό και δίκαιο. Με κανόνες, αξιοκρατία, διαφάνεια. Να υπηρετεί, όχι να ταλαιπωρεί. Να καθοδηγεί τις παραγωγικές δυνάμεις με μέτρα και κίνητρα σε ένα νέο, σύγχρονο και αποτελεσματικό μοντέλο.

Ένα ηθικό που έχει γίνει πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα: την εντιμότητα. Η διαφθορά που ξεκινά από θύλακες της κυβέρνησης, διαβρώνει το κράτος. Η αναξιοκρατία που ξεκινά από το κυβερνητικό μέγαρο, διαβρώνει την εμπιστοσύνη στο κράτος. Η μεροληψία, η εύνοια για τους δικούς μας, τους έχοντες, απλώνεται στη δικαιοσύνη και απαξιώνει το κράτος. Έχουν συνέπειες στην οικονομία, την ανάπτυξη. Να αποκαταστήσουμε τη σχέση εμπιστοσύνης.

Πρέπει από το κράτος της διαφθοράς και των πελατειακών σχέσεων και της ανικανότητας να περάσουμε σε ένα φιλικό στην ανάπτυξη και τον πολίτη. Ανοιχτό στην πλειοψηφία.

Με θεσμική θωράκιση του κράτους δικαίου, αποδέσμευση της δικαιοσύνης από κυκλώματα, αξιολόγηση δομών και προσώπων και επιβράβευση της προσφοράς των δημόσιων λειτουργών, ανασυγκρότηση και αναβάθμιση.

Δεύτερος άξονας: το παραγωγικό μοντέλο. Με ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα, στρατηγικές επενδύσεις στην ευφυή και πράσινη γεωργία, ενίσχυση της μεταποίησης, ώστε το made in Greece να σημαίνει ποιότητα. Με σχεδιασμό μιας νέας, ολιστικής βιομηχανικής πολιτικής, τη στήριξη της καινοτομίας, της αμυντικής βιομηχανίας, της βιομηχανίας φαρμάκων, ενέργειας. Με την ενίσχυση υποδομών και ανάπτυξη logistics parks, με επένδυση στην ψηφιακή οικονομία.

Η Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει παραγωγική πυξίδα, να γίνει διακομετακομιστικός κόμβος, τεχνολογικός και ενεργειακός.

Τρίτος άξονας: η εργασία. Απαραίτητος όρος η πλήρης επαναφορά συλλογικών διαπραγματεύσεων. Με αυστηρούς ελέγχους για την τήρηση, γενναίες αυξήσεις. Στόχος πρέπει να είναι η παραγωγική εργασία με αξιοπρεπείς αμοιβές. Αυτό σημαίνει μείωση των ωρών με αύξηση των αποδοχών, με στόχο το 35ωρο με καλύτερους μισθούς. Και μείωση της φορολογίας της μισθωτής εργασίας.

Τέταρτος άξονας: ανθεκτικότητα και ενεργειακή ασφάλεια. Δημιουργία υποδομών και δημιουργία πλαισίου ενεργειακής δημοκρατίας. Με εξωχρηματιστηριακή αγορά ενέργειας, με διμερή συμβόλαια και όχι από τα καρτέλ τεσσάρων εταιρειών. Με έμπρακτη υποστήριξη παραγωγών ΑΠΕ για μπαταρίες στις υφιστάμενες δυνάμεις. Με ενίσχυση εσωτερικού δικτύου και μετεξέλιξη σε έξυπνο, επέκταση ενεργειακών κοινοτήτων. Με επέκταση της παραγωγής και ενεργειακού συμψηφισμού και σε επίπεδο κατοικίας.

Πέμπτος άξονας: δημογραφικό. Η Ελλάδα γερνάει, είναι υπαρξιακός κίνδυνος, μια εθνική πληγή. Και το ασφαλιστικό θα καταρρεύσει εκ νέου και σύντομα. Η μείωση του πληθυσμού είναι συνάρτηση γεννήσεων, θανάτων, μεταναστευτικού ισοζυγίου. Δύο τρόποι υπάρχουν. Να αντιστραφεί το ισοζύγιο υπέρ των γεννήσεων και να ξαναγίνει θετικό το μεταναστευτικό ισοζύγιο. Απαιτείται πλέγμα μέτρων. Με ριζικές και τολμηρές αποφάσεις για να γίνει εφικτή η προσιτή στέγη στα νέα ζευγάρια. Με δημόσιες επενδύσεις για περιβάλλον οικογενειακής ασφάλειας σε παιδεία και υγεία. Με αύξηση κατώτατου και μέσου μισθού. Με κίνητρα για οικογένειες με 2 και περισσότερα παιδιά. Και μια δημιουργική μεταναστευτική πολιτική. Όχι ανοιχτών συνόρων, αλλά ανοιχτής αγοράς εργασίας ιδιαίτερα σε τομείς που λείπουν τα χέρια, με όρους σεβασμού στους κανόνες και αξιοπρέπειας.

Έκτος άξονας: ιδιωτικό χρέος. Τα κόκκινα δάνεια κρατούν σε ομηρία χιλιάδες νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Τα funds με μοναδικό στόχο τη μεγιστοποίηση κερδών, προχωρούν σε ανατοκισμούς και πλειστηριασμούς. Κίνδυνος να αποτύχει το σχέδιο της κυβέρνησης και το δημόσιο να φορτωθεί στο χρέος του τις εγγυήσεις. Απαραίτητο σχέδιο μείωσης ιδιωτικού χρέους. Στόχος πρέπει να είναι η διαχείριση των δανείων να γίνει με όρους κοινωνικής συμπεριληπτικότητας, ειδικά πιο ευάλωτους, με χαμηλό επιτόκιο και δικαίωμα εξαγοράς κοντά στην τιμή αγοράς από τα funds.

Έβδομος άξονας: τεχνολογική εξέλιξη. Από τα μεγαλύτερα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά μας είναι το ανθρώπινο κεφάλαιο. Ίσως είναι ανώφελο να προσδοκούμε την επιστροφή τους στο απόγειο της καριέρας τους. Είναι εφικτό να επιδιώξουμε τη συνεισφορά τους. Με ένα διεθνές δίκτυο επιστημόνων της διασποράς και γενναία αύξηση των δαπανών για την τεχνολογία. Με δημόσιες επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη, αλγόριθμους, κυβερνοασφάλεια.

Όγδοος άξονας: Πώς θα τα πετύχουμε όλα αυτά. Το ΕΣΥ έχει ήδη καταρρεύσει. Η ορθή αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων και ειδικότερα των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτελεί σημαντικό εργαλείο. Ωστόσο σε έναν χρόνο θα εξαντληθεί οριστικά. Οφείλουμε λοιπόν να κινητοποιήσουμε νέους εθνικούς πόρους, δημόσιους και ιδιωτικούς. Χρειάζονται νέα εργαλεία χρηματοδότησης.

Η πρότασή μου αφορά την αξιοποίηση ενός μέρους των ετήσιων εθνικών πόρων δημοσίων επενδύσεων, αλλά και της αξιοποίησης του Υπερταμείου και της Αναπτυξιακής Τράπεζας, ώστε να δημιουργήσουμε ένα Νέο Εθνικό Ταμείο για την χρηματοδότηση της Αναπτυξιακής διαδικασίας. Το Εθνικό Ταμείο Σύγκλισης.

Με στόχο την κατεύθυνση και υλοποίηση επενδύσεων σε τομείς στρατηγικής προτεραιότητας, της σύμπραξης του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα, και της μόχλευσης ιδιωτικών κεφαλαίων. Επενδύσεις που θα δώσουν σάρκα και οστά στη σταδιακή αλλαγή του παραγωγικού προσανατολισμού της οικονομίας μας.

Αντίστοιχο Ταμείο έχει μόλις δημιουργηθεί στη Βρετανία (National Wealth Fund), αλλά και στη Γερμανία, για τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε υποδομές και άμυνα ύψους 900 δισ. ευρώ στην επόμενη 12ετία.

Πέραν όμως των νέων χρηματοδοτικών εργαλείων, χρειάζεται και ένα νέο και διαφορετικό δημοσιονομικό μείγμα, που θα διορθώνει τις μεγάλες αδικίες στην κατανομή των φορολογικών βαρών και θα ενισχύει τη βιώσιμη ανάπτυξη, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη σταθερή μείωση του δημόσιου χρέους.

Ας δούμε πώς μπορεί να γίνει: Πρώτον, μεγάλο μέρος από το σημερινό δημοσιονομικό περιθώριο που υπερβαίνει τα 3,5 δις. και που έχει διαμορφωθεί με τρόπο μόνιμο, από μέτρα παραμετρικά, θα πρέπει να επιστραφεί σε αυτούς που σηκώνουν δυσανάλογο βάρος των φορολογικών υποχρεώσεων εδώ και πολλά χρόνια. Στο μεγάλο πλήθος των μισθωτών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και τους συνταξιούχους.

Δεύτερον, θα πρέπει να μειωθούν οι ασφαλιστικές εισφορές της μισθωτής εργασίας, από τις υψηλότερες στις ανεπτυγμένες οικονομίες, ώστε να αυξηθεί απευθείας το διαθέσιμο εισόδημα των μισθωτών και να μειωθεί η φορολογική επιβάρυνση των μικρών επιχειρήσεων.

Τρίτον, να ενισχυθούν οι δομές κοινωνικής προστασίας και υποστήριξης ευάλωτων συμπολιτών μας, που έχουν εγκαταλειφθεί, για να αναστραφεί η πορεία αύξησης των ανισοτήτων και να μειωθεί ο κίνδυνος φτώχειας, ειδικά της παιδικής φτώχειας.

Τέταρτον, αλλά ίσως σημαντικότερο από όλα, χρειάζεται σημαντική ενίσχυση του Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων για την υλοποίηση ενός πολυετούς σχεδίου σταδιακής ανάταξης και εκσυγχρονισμού των υποδομών του ΕΣΥ, της δημόσιας Παιδείας, και της ανθεκτικότητας απέναντι στην κλιματική κρίση, ώστε να μπουν οι βάσεις για την πορεία σύγκλισης της χώρας προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Η πατριωτική εισφορά

Η περαιτέρω ενίσχυση των πόρων χρηματοδότησης αυτών των στόχων πρέπει να στηριχθεί από τους έχοντες. Μίλησα για την Ελλάδα των μεγάλων ανισοτήτων. Της μεγάλης πλειοψηφίας που δυσκολεύεται, αλλά και μιας μειοψηφίας μεγάλου πλούτου. Ήρθε η ώρα αυτή η μειοψηφία να συμβάλει για την ανάταξη της χώρας.

Τα πολύ μεγάλα εισοδήματα, ανεξάρτητα από την πηγή τους, να στηρίζουν τον τόπο, με την εισαγωγή μιας Πατριωτικής Εισφοράς. Αυτή η εισφορά θα κατευθύνεται σε έναν ειδικό κλειστό λογαριασμό, ένα Ταμείο με μία μόνο προτεραιότητα: Τη στήριξη των νέων γενιών, δηλαδή της παιδείας, την έρευνας και της καινοτομία, αλλά και της νεανικής στέγης.

Αυτό που χρειαζόμαστε πάνω από όλα είναι έναν νέο πατριωτισμό. Ένα όραμα συνεισφοράς για να κάνουμε τη πατρίδα μας καλύτερη. Ακούω, συχνά, όλοι πιστεύω το ακούμε, το στερεότυπο της απογοήτευσης: Δε βαριέσαι, αυτή είναι η Ελλάδα. Ιδίως όταν βλέπουμε την κρατική αναποτελεσματικότητα αλλά και την αδικία, την αναξιοκρατία, τη διαφθορά. Όταν βλέπουμε τα επιδοτούμενα από τον ΟΠΕΚΕΠΕ κομματικά στελέχη να κυκλοφορούν με τις Porsche.

Από την άλλη όμως υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα, που πρέπει να αναδείξουμε. Της δημιουργίας, της αλληλεγγύης και του φιλότιμου. Του γνήσιου πατριωτισμού. Η Ελλάδα της αξέχαστης Αθηνάς Παπαχρήστου, που δώρισε το υστέρημά της για την αγορά ενός ασθενοφόρου. Αυτή είναι η Ελλάδα! Έχουμε υποχρέωση να συμβάλλουμε όλοι, ώστε αυτή η φράση να γίνει από μοιρολατρία υπερηφάνεια.

Η εθνική ασφάλεια

Ένατος άξονας: Εθνική Ασφάλεια. Στις δύσκολες εποχές των γεωπολιτικών ανακατατάξεων η ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας είναι αναγκαία. Μέχρι σήμερα η Ελλάδα αγοράζει προστασία, μέσω πανάκριβων και όχι πάντα αναγκαίων αμυντικών εξοπλισμών. Η κυβέρνηση έχει προχωρήσει τα τελευταία έξι χρόνια σε εξοπλισμούς άνω των 20 δισ. ευρώ, χωρίς να έχει δώσει ούτε ευρώ, ούτε βίδα στην Εθνική Αμυντική Βιομηχανία. Η ανασύσταση της Εθνικής Αμυντικής Βιομηχανίας, πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα την επόμενη πενταετία.

Η στρατιωτική αποτροπή πρέπει να στηρίζεται σε οικονομική ισχύ και σε μια διεκδικητική διπλωματία. Η Ελλάδα οφείλει να ανακτήσει την ενεργητική και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, που υλοποίησε τη περίοδο 2015-2019. Να λειτουργήσει ως ενεργειακός και εμπορικός κόμβος της Ευρώπης με την Ασία και την Αφρική. Και να αναπτύξει τις σχέσεις με την Ινδία, την Κίνα και την Ρωσία, με την οποία πρέπει, να αποκαταστήσει τις παραδοσιακά καλές σχέσεις, ελπίζω σύντομα με το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία.

Κυρίως όμως να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο. Ως πυλώνας ειρήνης και σταθερότητας. Και φοβάμαι ότι σήμερα είμαστε μακριά από αυτό.

Με απασχολεί το αύριο της πατρίδας μας, που θα το καθορίσει η σπορά του σήμερα. Αν επιμένουμε να σπέρνουμε κοινωνική αδικία, εργασιακή απορρύθμιση, διαφθορά και απληστία των κερδών, θα θερίσουμε αδιέξοδο και νέα υπαρξιακή κρίση. Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές, ούτε αρκούν τα συνήθη πολιτικά στερεότυπα για να αντιμετωπίσουν τις επείγουσες προκλήσεις.

Η ανάγκη να μπει η χώρα σε ένα άλλο δρόμο, να υιοθετήσει ένα άλλο παραγωγικό πρότυπο, χρειάζεται επιμονή, αγώνα, ακόμα και συγκρούσεις με το παλιό, που από τη φύση του αντιστέκεται.

Μια τέτοια θεμελιώδης αλλαγή, δεν μπορεί να επιβληθεί από τα πάνω. Ή μόνο από τα πάνω. Χρειαζόμαστε μια νέα εθνική πυξίδα, έναν νέο πατριωτισμό, που κατανοεί την υγιή οικονομία, το στέρεο και σύγχρονο παραγωγικό μοντέλο, την κοινωνική συνοχή, την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και το κράτος, ως όρο για την ασφάλεια και την πρόοδο της πατρίδας μας.

Και σε αυτή τη προσπάθεια είναι ανάγκη να συμβάλλουν όλες οι παραγωγικές κοινωνικές τάξεις.