Πώς γεννιέται μια μητέρα; Με αφορμή την Ημέρα της Μητέρας
Γράφει η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΖΗΣΗ, Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Δημοσίευση 11/5/2025

Η μητρότητα, ως πρωταρχική δύναμη της δημιουργίας της ζωής και της συνέχισης της, θεμελιώνει διαμέσου ενός ισχυρού σωματικού συναισθηματικού δεσμού τη βιολογική και την ψυχολογική συγκρότηση του ανθρώπου. Το μοναδικό περιεκτικό συναισθηματικό σύμπαν που η μητέρα μεταγγίζει στο βρέφος, πριν και μετά τη γέννηση,διαδραματίζει ένα σπουδαίο ψυχολογικό έργο με θεαματικές και βαθιές συνέπειες στην πορεία και την ανάπτυξη του ανθρώπου. Πρόκειται για μια εσωτερική διαδικασία που αυθόρμητα μεταμορφώνει τις μητέρες οι οποίες, μετά την απόκτηση του παιδιού, καθοδηγούνται από νέες προτεραιότητες, αγωνίες, όνειρα και προσδοκίες. Ένας οικουμενικός και ισόβιος δεσμός που έχει απεικονιστεί με άπειρες καλλιτεχνικές και θρησκευτικές μορφές καθίσταται ένα σύμβολο στο οποίοι οι πολιτισμοί, ανά τον κόσμο και ανά τους αιώνες, εναποθέτουν ιδιότητες και χαρακτηριστικά. Με αυτό τον τρόπο, η μητρότητα συνιστά και μια μορφή πολιτισμικής πρακτικής: πώς μαθαίνουν ή πώς προτιμούν οι μητέρες να ανατρέφουν τα παιδιά τους σε διαφορετικές ιστορικές εποχές και διαφορετικούς τόπους. ‘Ένα απλό παράδειγμα, τη δεκαετία του ’60, οι νέες μητέρες συνήθιζαν να φασκιώνουν τα μωρά τους, κάτι που σήμερα δεν συμβαίνει.
Η κάθε εποχή έχει τις δικές της απαιτήσεις, και αυτές διαμορφώνουν σημαντικά τις σημασίες της μητρότητας, αλλά και τις κεντρικές πολιτικές, που εφαρμόζονται για να την προστατεύσουν και να την ενδυναμώσουν. Υπό αυτή την έννοια, η μητρότητα συνιστά και μια πολιτική διαδικασία καθώς συγκροτεί την μητρική ταυτότητα και ένα πλήθος από ειδικά χαρακτηριστικά, τα περισσότερα κοινωνιολογικής υφής δηλώσεις κοινωνικο-οικονομικών σχέσεων, όπως μονογονεϊκή, πολύτεκνη, εργαζόμενη, ανάδοχη (κ.κοκ). Η μητρότητα υπερβαίνει σήμερα, όταν χρειαστεί, τα βιολογικά κριτήρια και μέσω των σύγχρονων αναπαραγωγικών τεχνολογιών, η αγάπη μπορεί να βρει ένα σχέδιο εκπλήρωσης. Το πώς η μητρότητα πλέκεται με την τεχνολογία έχει θέσει μια σειρά από προκλήσεις ανοίγοντας νέα μονοπάτια σε διαφορετικές μορφές συγγένειας και οικογενειακής οικειότητας.
Πώς γεννιέται, λοιπόν, η μητρότητα; Γεννιέται μέσα από μια βαθιά επιθυμία για τη δημιουργία ζωής, αλλά και, μέσα από την εποχή και την κουλτούρα της. Εάν η Μητέρα είναι ο ψυχικός πόλος της συναισθηματικής μας ζωής, η αρχή της ύπαρξης, τότε αυτό που, σήμερα, γιορτάζουμε είναι η αγάπη άνευ όρων και η αγάπη με αρχές. Μια γιορτή που αναγνωρίζει τις μητέρες μηδέν παιδιών, όλες εκείνες που απλώνουν γενναιόδωρα τη φροντίδα, την πνευματικότητα, την έγνοια και την στήριξη τους προς όλα εκείνα τα παιδιά που το έχουν ανάγκη.