Τέμπη, Τσερνόμπιλ και η υποκρισία του φιλελευθερισμού
Γράφει ο ΡΑΦΑΗΛ ΑΣΠΡΟΛΟΥΠΟΣ, Οικονομολόγος
Δημοσίευση 25/2/2025
«Ποιο είναι το κόστος των ψεμάτων;». Με αυτή την ερώτηση ανοίγει η δημοφιλής και πολυβραβευμένη σειρά «Chernobyl» του HBO που κυκλοφόρησε το 2019. Η σειρά αποτελεί ένα δραματοποιημένο ιστορικό (με γενναιόδωρη δόση ποιητικής άδειας και πλήθος ανακριβειών) των γεγονότων μετά την ανατίναξη του σοβιετικού πυρηνικού αντιδραστήρα κοντά στην ομώνυμη πόλη της Ουκρανίας το 1986.
Το ερώτημα εκφέρει o Βαλέρι Λεγκάσοφ, επικεφαλής της επιτροπής που ορίστηκε για τη διερεύνηση των αιτίων της έκρηξης και την αντιμετώπιση και τον περιορισμό των επιπτώσεών της. Μέσα από, κυρίως, την δική του οπτική γωνία, εκτυλίσσεται ένα χρονικό ανιδιοτελούς προσφοράς και ηρωικής αυταπάρνησης απέναντι στην αναπάντεχη κακουχία αλλά και συγκάλυψης και διαφθοράς από την πολιτική ηγεσία.
Αναμφισβήτητα, πρόκειται για μια αναπαράσταση της σοβιετικής κοινωνίας και πολιτικής στα λοίσθια του ψυχρού πολέμου βαθιά εμφορούμενη από δυτικές ψυχροπολεμικές προκαταλήψεις και προπαγάνδα [1]. Παρά όμως τις θυσίες που έγιναν για τη δραματουργική επένδυση και τα ξεχειλώματα χάριν της εξυπηρέτησης ενός αφηγήματος, υπάρχει ένας πυρήνας αλήθειας.
Στο Τσερνόμπιλ τα πάντα πήγαν λάθος.
Η σοβιετική ηγεσία είχε καταπνίξει φωνές που στηλίτευαν κατασκευαστικά κενά ασφαλείας στους σοβιετικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες για να μην τρωθεί το γόητρο της σοβιετικής βιομηχανίας. Πολιτικά και διευθυντικά στελέχη, ωθούμενα από τα στρεβλά κίνητρα που έθετε το ίδιο το σύστημα και αγνοώντας τα (απόρρητα) κατασκευαστικά ελαττώματα των αντιδραστήρων, επιδιώκοντας την ανέλιξή τους αγνόησαν τα θεσπισμένα πρωτόκολλα ασφαλείας. Ο εκρηκτικός αυτός συνδυασμός έμελλε να αποβεί μοιραίος. Ο άμεσος απολογισμός ήταν 31 νεκροί.
Με αφορμή την κυκλοφορία της σειράς ξεκίνησε μια καμπάνια δαιμονοποίησης του σοβιετικού μοντέλου, όπου μέσα από υπεραπλουστεύσεις, διαστρεβλώσεις και παραποιήσεις καίγονταν μαζί με τα ξερά και τα χλωρά. Επιχειρήθηκε η αναποτελεσματικότητα, η διαφθορά και το κρατικό έγκλημα εν γένει να αποδοθούν στον (υπαρκτό) σοσιαλισμό, κάνοντας μια άγαρμπη ταύτιση αυτού με το πολύ καταγγελλόμενο κατασκεύασμα του «κρατισμού», που τόσο μισεί ο νεοφιλελευθερισμός.
Δεν είχε καμιά σημασία τ’ ότι και η καπιταλιστική και φιλελεύθερη Δύση είναι υπεύθυνη για τουλάχιστον εξίσου μεγάλες καταστροφές. Σημασία είχε και έχει η εργαλειοποίηση. Και κανένας δεν επιδόθηκε σ’ αυτήν με μεγαλύτερη μανία απ’ τον πιο ακραιφνή κρατικοδίαιτο νεοφιλελευθερισμό, της μητσοτακικής κοπής.
Μέχρι που ήρθε η ώρα που το ντόπιο μείγμα νεοφιλελεύθερης διαχείρισης, πλούσιο σε διαφθορά, κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα, διαπλοκή και ληστρικότητα, θα μας έδινε το μεγαλύτερο κρατικό έγκλημα στη μεταπολίτευση.Ένα έγκλημα εναντίον του λαού, που διαπράχθηκε απ’ την εθνική και ευρωπαϊκή άρχουσα τάξη και τους πολιτικούς ιθύνοντές τους.
Το κρατικο-επιχειρηματικό έγκλημα των Τεμπών, απ’ την τέλεση του οποίου κοντεύουν δύο χρόνια κι όπου 57 άτομα έχασαν τις ζωές τους, δεν αφήνεται να ενταχθεί στο νεοφιλελεύθερο αφήγημα. Κάθεται ξέμπαρκο, σουβλερό αγκάθι στο πέλμα της φιλελεύθερης περπατησιάς.
Κι αυτό γιατί δείχνει ότι η φτήνια της ανθρώπινης ζωής όχι μόνο δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό του «ανατολίτικου δεσποτισμού», της «σοβιετικής/σοσιαλιστικής απολυταρχίας» ή του «τρισκατάρατου κρατισμού», αλλά πολύ περισσότερο ότι είναι προεξάρχον χαρακτηριστικό του ίδιου του νεοφιλελευθερισμού.
Κι αν εσφαλμένο κίνητρο για το ψέμα των Σοβιετικών στάθηκε η τυφλή προάσπιση της εγχώριας βιομηχανίας (και η δήθεν υπεροχή του σοβιετικού μοντέλου τις παραμονές της κατάρρευσής του), τι εξίσου «αγαθό και καλοπροαίρετο» έχει να προτάξει η κυβέρνηση της ΝΔ; Είναι γνωστό ότι παρ’ ότι είχε ειδοποιηθεί από κάθε αρμόδιο φορέα για τις τραγικές ελλείψεις στο σύστημα ασφαλείας των τρένων, τις είχε αγνοήσει επιδεικτικά όλες. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά κατήγγειλε κι όποιον δημόσια έθετε ζήτημα ασφάλειας στο σιδηρόδρομο. Ποιο είναι το ανώτερο ιδανικό στο βωμό του οποίου το καθεστώς Μητσοτάκη έκρινε σκόπιμη την διαρκή κι αμετρίαστη έκθεση σε κίνδυνο των πολιτών μέχρι τη μοιραία κατάληξη 57 εξ’ αυτών;
Το ιδιωτικό κέρδος, κανένα άλλο.
Κι αν η Σοβιετική Ένωση γρήγορα ζήτησε βοήθεια απ’ το εξωτερικό (την μισητή καπιταλιστική Δύση) για την βέλτιστη αντιμετώπιση της πρωτοφανούς πρόκλησης που αντιμετώπιζε, ανοίγοντας (τουλάχιστον κάποια από) τα χαρτιά της και τσαλαπατώντας τον εγωισμό της, τι αντίστοιχα έπραξαν ο Μητσοτάκης και σύσσωμη η ΝΔ;
Τίποτα πέρα από στιγματισμό ως συνωμοσιολόγων των πραγματογνωμόνων των οικογενειών των θυμάτων που αμφισβητούσαν το διάτρητο κυβερνητικό αφήγημα και καταγγελίες εναντίον της ευρωπαϊκής εισαγγελίας που ερευνούσε το έγκλημα για υπέρβαση αρμοδιοτήτων και παραβίαση εθνικής κυριαρχίας. Τουλάχιστον μετά από 15 χρόνια μνημονίων καταλάβαμε επιτέλους πότε θίγεται η εθνική αξιοπρέπεια των νεοδημοκρατών πολιτευτών. Όταν απειλείται το ξεσκέπασμα του σαθρού καθεστώτος που υπηρετούν κι απ’ το οποίο επωφελούνται.
Κι αν την έκρηξη στο Τσερνόμπιλ ακολούθησε μια μαζική κινητοποίηση του σοβιετικού κρατικού μηχανισμού για την απομείωση του κινδύνου και την αποφυγή έκθεσης του πληθυσμού στη διαρρέουσα ραδιενέργεια, τι αντέτεινε το κράτος Μητσοτάκη;
Τάχιστη κινητοποίηση για φαλκίδευση των στοιχείων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στα πραγματικά αίτια του εγκλήματος, μέχρι και σήμερα αδυναμία και άρνηση περάτωσης των έργων που θα βελτίωναν την ασφάλεια, στήσιμο επικοινωνιακής καμπάνιας για μετάθεση ευθυνών και σπίλωση ακόμα και συγγενών θυμάτων, αποσιώπηση του ρόλου των κυβερνητικών στελεχών των οποίων οι κρίσιμες αποφάσεις επέτειναν τη συσκότιση (τέτοια καμαρίλα ούτε στην εποχή των πεφωτισμένων δεσποτειών), παρεμπόδιση με κάθε δυνατό κι αδύνατο, θεμιτό κι αθέμιτο μέσο της αναζήτησης της αλήθειας γύρω απ’ το σύστημα διαπλοκής (στην κορυφή του οποίου εδρεύει ο ίδιος ο Μητσοτάκης) που είναι υπεύθυνο για το έγκλημα.
Όλα αυτά στο όνομα της συντήρησης ενός καθεστώτος που δεν έχει σκοπό την πάταξη καμιάς παθογένειας, αλλά την εθελόδουλη διαμεσολάβηση για τη διευθέτηση των συμφερόντων μιας κλεπτοκρατικής άρχουσας τάξης, της πιο κοσμοπολίτικης μερίδας της αλλά και της σκαιότερης.
Αν στη ραδιενεργή στάχτη του Τσερνόπμιλ θάφτηκε ο μύθος της υπεροχής (ή έστω ανταγωνιστικότητας) ενός ετοιμόρροπου καθεστώτος, στη φλόγα των Τεμπών έσμιξαν τα ασταθή αντιδραστήρια του κλεπτοκρατικού, εκμεταλλευτικού, αντιλαϊκού και εξαρτώμενου κράτους που οικοδόμησε μιάμιση δεκαετία μνημονίων και βελτιστοποίησε η «επιτελική» διακυβέρνηση Μητσοτάκη, και με την καταλυτική μίξη τους τίναξαν στον αέρα τις ψευδαισθήσεις ευμάρειας, ανάπτυξης και σταθερότητας που τεχνηέντως θρέφονταν από αργυρώνητα και εξίσου διαπλεκόμενα μέσα ενημέρωσης.
Ο Βαλέρι Λεγκάσοφ απαντά ότι το κόστος των ψεμάτων είναι ότι από ένα σημείο και μετά δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε απ’ αυτά την αλήθεια. Αυτή την Παρασκευή χρειάζεται όλοι κι όλες μας να υπερασπιστούμε την αλήθεια.
Tην αλήθεια ότι αυτό το σαθρό νεοφιλελεύθερο κράτος σκοτώνει για το κέρδος των λίγων. Την αλήθεια ότι η άρχουσα πολιτική μας τάξη κι όλοι της οι μηχανισμοί είναι μπλεγμένοι ως τα μπούνια με σκοτεινές μαφίες που δωροδοκούν, εκβιάζουν, δολοφονούν. Την αλήθεια ότι τίποτα απ’ όλα αυτά δεν είναι αναπότρεπτο ή έξω απ’ το χέρι μας ν’ αλλάξει.
Ας γίνουν οι στάχτες των αδικοχαμένων νεκρών μας λίπασμα στον αγώνα που θα ανατρέψει αυτό το σάπιο καθεστώς και θα στείλει το υπηρετικό προσωπικό του εκεί που του αρμόζει.
