Ο πανικός της πανούκλας και το θαύμα του Αγίου Θεοδώρου το 1832, στο μικροσκόπιο των αρχαιολόγων
Οι συνεχιζόμενες ανασκαφές στο πάνω κάστρο της Μυτιλήνης φέρνουν στο φως ομαδικές ταφές μουσουλμάνων θυμάτων επιδημίας, σε ελεύθερο χώρο, στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα
Γράφει ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ Δημοσίευση 31/5/2023
Μια ομαδική ταφή του πρώτου μισού του 19ου αιώνα δίπλα στη βυζαντινή πυλίδα του πάνω κάστρου της Μυτιλήνης, αποδεικνύει τις τραγικές στιγμές για τους κατοίκους της πόλης κατά την επιδημία πανώλης που είχε πλήξει τη Μυτιλήνη και θυμίζει την ιστορία του θαύματος του νεομάρτυρα Αγίου Θεοδώρου του Βυζάντιου.
Σύμφωνα με όσα είναι γνωστά, το 1832 επιδημία πανώλης μάστιζε τον πληθυσμό της Μυτιλήνης με πολλές εκατοντάδες νεκρούς. Οι κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει την πόλη μαζί και οι αρχές, ελπίζοντας ότι θα αποφύγουν τη μετάδοση της νόσου. Εξαίρεση οι κάτοικοι του οικισμού των Τούρκων μουσουλμάνων που παρά τις παραινέσεις των αρχών να φύγουν στην ύπαιθρο παρέμειναν μέσα στο κάστρο πιστεύοντας ότι θα προστατευτούν... από τα τείχη! Όταν άρχισαν να πεθαίνουν, μη μπορώντας να βγουν από τα τείχη και να θάψουν τους νεκρούς τους στα μεγάλα μουσουλμανικά νεκροταφεία της σημερινής Επάνω Σκάλας, φαίνεται ότι επέλεξαν έναν ελεύθερο χώρο πλάι στα τείχη της βυζαντινής πυλίδας που οδηγεί στο κάτω κάστρο στο ύψος του σημερινού επιθαλάσσιου πεσμένου πύργου.
Η ανασκαφή που γίνεται προκειμένου να ελεγχθεί η υποθεμελίωση των τειχών του βορειοανατολικού περιβόλου που αναστηλώνεται, έφερε στο φώς αυτές τις ταφές που ταυτίζονται χρονολογικά με τις επιπτώσεις από την επιδημία της πανώλης.
Πρόκειται για ταφές και μάλιστα επάλληλες, πρόχειρες που δεν συνάδουν με τα έθιμα των μουσουλμάνων στον τρόπο αντιμετώπισης των νεκρών τους. Η ανασκαφή, όπως είπε ο Προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου Παύλος Τριανταφυλλίδης, μιλώντας στο «Ν», θα συνεχιστεί προκειμένου να τεκμηριωθεί και ιστορικά το σημαντικό αυτό για την ιστορία της πόλης γεγονός, και μάλιστα οστά θα αποσταλούν σε εξειδικευμένα εργαστήρια στο εξωτερικό προκειμένου να επιβεβαιωθεί η αιτία του θανάτου.
Όπως είναι γνωστό και αποδεικνύει την με κάθε τρόπο προσπάθεια των τοπικών αρχών να αντιμετωπίζουν την πανώλη με τον τεράστιο για την εποχή αριθμό νεκρών και τη διάλυση κάθε κοινωνικής οργάνωσης, ο Τούρκος Διοικητής της πόλης επέτρεψε την πραγματοποίηση της περιφοράς του λειψάνου του Αγίου Θεοδώρου γύρω από το Μητροπολιτικό ναό, σε κρύπτη του οποίου βρισκόταν κρυμμένο, παρά τις περί του αντιθέτου προτροπές των γιατρών που είχαν έρθει στη Μυτιλήνη από την Κωνσταντινούπολη. Η περιφορά του λειψάνου θεωρείται ότι έσωσε την πόλη και τους ανθρώπους του νησιού από την επιδημία.
Πάντως ενδεικτικό του πανικού των τοπικών αρχών είναι το γεγονός του ότι επέτρεψαν την περιφορά του λειψάνου ενός 21χρονου νεαρού άνδρα που είχε εκτελεσθεί δια απαγχονισμού μόλις πριν 37 χρόνια, το 1795. Και μάλιστα με την κατηγορία του αρνητή του Ισλάμ! Ο Διοικητής του νησιού βλέποντας ότι ο κόσμος πέθαινε, έδωσε την άδεια για συγκέντρωση των χριστιανών, τέλεση ιεράς αγρυπνίας και στη συνέχεια λιτάνευσης του Αγίου που ξεχάστηκε ότι ήταν... προδότης του Ισλάμ! 191 χρόνια μετά ένα τυχαίο εύρημα θεωρείται ότι μπορεί να οδηγήσει και στην ιστορική τεκμηρίωση των επιπτώσεων της επιδημίας εκείνης και στα όσα είναι γνωστά μέσα από θρησκευτικές και μόνο πηγές.