Πριν σχεδόν δύο δεκαετίες το τότε Υπουργείο Αιγαίου πρόταξε να αντιμετωπίσει την έλλειψη Ειδικού Θεσμικού πλαισίου για την αναχαίτιση της οικιστικής καταστροφής στα νησιά του Αιγαίου, η οποία κορυφώθηκε την περίοδο της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών.

Κύριο χαρακτηριστικό, των κακόγουστων κτηρίων -και λόγω των υψηλών κλίσεων των εδαφών των νησιών- ότι αναγειρόντουσαν πολυώροφα κτήρια, ή πολυκατοικίες με εσοχές.

Η αρχιτεκτονική που έτεινε να κυριαρχήσει στα νησιά δεν διέφερε από εκείνη που συναντούσαμε στις χώρες του τρίτου κόσμου στη Μέση Ανατολή.Η ανοικοδόμηση στα νησιά γινόταν με βάση τον τότε Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό και τις εκατοντάδες παρεκκλίσεις του, δηλαδή το καθεστώς οικοδόμησης των νησιών ήταν το ίδιο με την άλλη Ελλάδα.

Σε ελαχιστότατες περιπτώσεις υπήρξαν Ειδικά Διατάγματα που προσδιόριζαν την αρχιτεκτονική μορφολογία κατασκευής, και ένα από αυτά ήταν της Ύδρας, ένα από τα ελάχιστα παραδείγματα νησιού που διασώθηκε ως αρχιτεκτονικό σύνολο, και χάρη στη μέριμνα των αρχαιολόγων του Υπουργείου Πολιτισμού.

Μετά από συζητήσεις με το Ε’ Τμήμα του Συμβουλίου Επικράτειας και συσκέψεων και με τη συμμετοχή του Πρόεδρου του, έγινε κατανοητό ότι θα πρέπει να υπάρξει σύνταξη Ειδικών Προεδρικών Διαταγμάτων τα οποία θα προσδιόριζαν συγκεκριμένους όρους δόμησης και μορφολογικούς κανόνες, για κάθε οικιστικό σύνολο, ή συστάδα οικισμών, ή για κάθε νησί στο σύνολο του.

Η ανάγκη σύνταξης κατά περίπτωση ειδικών Προεδρικών Διαταγμάτων, προέκυπτε εκ του βασικού γεγονότος των διαφορετικών αρχιτεκτονικών και μορφολογικών χαρακτηριστικών που ιστορικά οικοδομήθηκαν π.χ η Σύμη και η Χάλκη σε σχέση με τη Σέριφο και την Κύθνο που ουδεμία ομοιότητα είχαν τα δύο νησιά των Κυκλάδων με εκείνα της Δωδεκανήσου.

Έτσι οδηγηθήκαμε με μεθοδικότητα σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Επικρατείας το οποίο έκανε την τελική επεξεργασία στα σχέδια των Π.Δ. που συνέταξε το Υπουργείο Αιγαίου.

Την τετραετία 2000-2004 συντάχθηκαν Ειδικά Προεδρικά Διατάγματα για περισσότερους από πενήντα οικισμούς και οικιστικά σύνολα καθώς επίσης και για τριάντα νησιά μικρού και μεσαίου μεγέθους, στοχεύοντας στη διατήρηση της ισορροπίας του ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους τους, και του ιστορικά δομημένου οικιστικού τους αποθέματος.

Σήμερα μέσω του διαδικτύου μπορεί ο κάθε πολίτης να ενημερωθεί για το μεγάλο εκείνο και πρωτοποριακό θεσμικό έργο, και για το περιεχόμενο του κάθε ενός από αυτά τα Π.Δ., που βεβαίως προκάλεσαν αντιδράσεις, και μάλιστα και με διαδηλώσεις, ακόμα και δέκα χρόνια μετά στην οδό Αμαλιάδος, έδρα του Υπουργείου Περιβάλλοντος, (το 2010 είχα τοποθετηθεί Αν. Υπουργός Περιβάλλοντος) όπου εζητείτο η κατάργηση των διαταγμάτων.Υποκινητές οι γνωστοί άγνωστοι Σπεκουλαδόροι της γης.

Την εικοσαετία εφαρμογής των Π.Δ. τα πολεοδομικά γραφεία, εφάρμοσαν το δημιουργηθέν Θεσμικό Πλαίσιο και κυρίως μια βασική διάταξη η οποία προσδιορίζει το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος ενός κτηρίου να προσμετράτε σε όλο το περίγραμμα του.

Δηλαδή η προβολή του ύψους ενός κτηρίου δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το επιτρεπόμενο ύψος σε κανένα σημείο του.

Καλοκαίρι του 2021 η Ελλάδα βίωσε τη μεγάλη πύρινη καταστροφή και οι γραφειοκράτες δύο αρμόδιων Υπουργείων άδραξαν την ευκαιρία, με στόχο να ξαναρχίσει η οικοδόμηση πολυωρόφων κτηρίων στα νησιά με αφορμή οικοδομική άδεια στην Αμοργό και συγκεκριμένα:

1. Το συμβούλιο ΣΥΠΟΘΑ του Υπουργείου Περιβάλλοντος απεφάνθη με την 38/22/6/2021 απόφαση του ότι: ‘’Ο υπολογισμός του ύψους δεν γίνεται σύμφωνα με την παράγραφο 5(γ) του άρθρου 2 του Ειδικού Προεδρικού Διατάγματος της 11/11/2003 αλλά σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού’’ (ΝΟΚ).

2. Η προϊσταμένη της διεύθυνσης περιβάλλοντος του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νήσων (Γενική Γραμματεία Αιγαίου) με την απόφαση της 4/6/2021 απεφάνθη επίσης ότι: ‘’Το ύψος της παραγράφου 5γ του άρθρου 2 του από 11/11/2003 Προεδρικού Διατάγματος για την Αμοργό δεν ορίζεται διαφορετικά αλλά σύμφωνα με τις Γενικές Διατάξεις’’ δηλαδή τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (ΝΟΚ).
Εντός 18 ημερών δύο Υπουργεία συντονισμένα μεθοδεύουν την κατάργηση και νομική ισχύ των Ειδικών Προεδρικών Διαταγμάτων.
Όμως ακριβώς για να προστατευτεί η συνταγματική νομιμότητα των Ειδικών Διαταγμάτων στο Νέο Οικοδομικό Κανονισμό ΝΟΚ (Νόμος 4067/2012) του οποίου είχα την ευθύνη της σύνταξης, εισήγησης, και ψήφισης στη Βουλή κατά την θητεία μου στο ΥΠΕΚΑ στην παράγραφο 5 του άρθρου 1 προβλέπεται ρητά ότι:
« 5.α. Οι Ειδικές Πολεοδομικές διατάξεις με επιφύλαξη της παραγράφου β κατισχύουν των γενικών διατάξεων που περιέχονται στον παρόντα Νόμο.

β. Οι διατάξεις του παρόντος κατισχύουν των κανονιστικών πράξεων της Διοίκησης, όπως αποφάσεων περιφερειάρχη/ νομάρχη και πράξεων Δημοτικού Συμβουλίου, με τις οποίες θεσπίζονται όροι δόμησης όπως ύψος, ποσοστό κάλυψης, αριθμός ορόφων, θέση υπογείου, εκτός από: 1) οποιουδήποτε είδους στηρίγματα, 2) πράξεις με τις οποίες θεσπίζονται ειδικές και εντοπισμένες ρυθμίσεις, όπως για διατηρητέα κτήρια, μνημεία, και ειδικά κτίρια. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ορίζεται η μη εφαρμογή των παραπάνω κανονιστικών πράξεων της διοίκησης.

γ. Οι ειδικές πολεοδομικές διατάξεις του τρίτου μέρους του ν. 3982/2011 (Α’ 143), καθώς και του άρθρου 14 του ν. 4302/2014 (Α’ 225) κατισχύουν των γενικών διατάξεων που περιέχονται στον παρόντα νόμο.»

Με το από 17/06/1988 Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 504/Δ/1988) ο οικισμός ‘’Ξυλοκερατίδι’’ της νήσου Αμοργού χαρακτηρίστηκε παραδοσιακός. Με το από 11/11/2003 Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 1299/Δ/2003) τροποποιήθηκαν και συμπληρώθηκαν οι όροι δόμησης των παραδοσιακών οικισμών Αμοργού.
Στην παράγραφο 5 του άρθρου 2 του από 11/11/2003 Προεδρικού Διατάγματος εξειδικεύονται και συμπληρώνονται μεταξύ άλλων οι διατάξεις για το μέγιστο ύψος και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου των κτηρίων.

Ακόμη ειδικότερα, η περίπτωση γ της παραγράφου 5 του άρθρου 2 προβλέπει ότι η προβολή των υψών δεν πρέπει να υπερβαίνει το επιτρεπόμενο ύψος.
Η γενική αρχή εφαρμογής των κανόνων δικαίου ‘’lex specialis derogate legi generali’’ ακολουθείται όταν δημιουργείται ερμηνευτικό δίλημμα εφαρμογής ενός γενικού κανόνα δικαίου ή ενός ειδικότερού του.

Σχέση γενικού προς ειδικό υφίσταται, εφόσον το πραγματικό της lex specialis (του ειδικού κανόνα δικαίου) περιέχει όλα τα στοιχεία της lex generalis (του γενικού κανόνα δικαίου) συν επιπλέον ένα τουλάχιστον στοιχείο.

Τότε ο ειδικός κανόνας αντιτίθεται στον γενικό και εφαρμόζεται αποκλειστικά κατ’ αποκλεισμό του γενικού. Η ερμηνευτική αυτή αρχή εφαρμόζεται απαρεγκλίτως και από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πρβλ. Διάταξη Δικαστηρίου (7ο τμήμ) της 7ης Δεκεμβρίου 2017, υπόθεση C-323/19 P Eurallumina SpA (πρβλ. απόφαση 124/2011 ΑΠ Στ’ Τμήμα Ποιν. Απόφαση 4534/2013 ΣτΕ).

Εν προκειμένω, η περίπτωση γ της παραγράφου 5 του άρθρου 2 του από 11/11/2003 Προεδρικού Διατάγματος, που προβλέπει ότι και η προβολή των υψών δεν πρέπει να υπερβαίνει το επιτρεπόμενο ύψος στους παραδοσιακούς οικισμούς της Αμοργού, είναι ειδικότερη από κάθε γενική διάταξη του νόμου 4067/2012, άρα και από τους ενδεχομένως διαφορετικούς ορισμούς των παραγράφων 30 και 90 του άρθρου 2 του ν.4067/2012, και υπερισχύει αυτών.

Σύμφωνα λοιπόν τόσο με την ως άνω ερμηνευτική αρχή ‘’lex specialis derogate legi generali’’ όσο και τη ρητή διατύπωση των προαναφερθεισών περιπτώσεων στους παραδοσιακούς οικισμούς της Αμοργού η προβολή των υψών δεν πρέπει να υπερβαίνει το επιτρεπόμενο ύψος που ορίζει το από 11/11/2003 Προεδρικό Διάταγμα.»

Εν κατακλείδι ορθώς η υπηρεσία δόμησης του Δήμου Νάξου αρνείται να συμμορφωθεί προς τις μη σύννομες και άνομες άνωθεν υποδείξεις και να παρανομήσει.

Ορθώς ο Δήμος Νάξου και το Δημοτικό Συμβούλιο καταγγέλλουν την κρατική παρανομία η οποία επαναφέρει τη χουντική αρχή του κεντρικού κράτους αφέντη.
Ο αρμόδιος Υφυπουργός Περιβάλλοντος Ν. Ταγαράς έχει χρέος να παρέμβει άμεσα και να ανακαλέσει την παράνομη και νομικά αστήρικτη απόφαση του ΣΥΠΟΘΑ.
Ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κ Γ. Πλακιωτάκης να ανακαλέσει στην τάξη την παρανομούσα διευθύντρια του Υπουργείου του η οποία αναρμοδίως εκφέρει νομική άποψη.

Κλείνοντας, τα Ειδικά Διατάγματα προστασίας περιβάλλοντος των νησιών του Αιγαίου και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας τους υπήρξε αποτέλεσμα πολιτικής βούλησης και οφείλουν οι σημερινοί αρμόδιοι Υπουργοί να υπερασπιστούν την συνέχεια του κράτους.

* Ο Νίκος Σηφουνάκης είναι πρώην Υπουργός Αιγαίου και αναπληρωτής ΥΠΕΚΑ