× Στο Νησί
SOCIAL MEDIA

Ένταξη μέσω του θεάτρου

Γράφει η ΜΑΡΙΑ- ΚΟΡΙΝΑ ΓΚΟΥΜΑ*

Δημοσίευση 11/4/2021

Ένταξη μέσω του θεάτρου

Στα πλαίσια του μήνα Ευαισθητοποίησης και Αποδοχής του Αυτισμού που είναι ο Απρίλιος, η ΣΥΝ-εξέλιξη απηύθυνε κάλεσμα σε όλους του ειδικούς θεραπευτές του νησιού να στηρίξουν την προσπάθεια αυτή με ένα άρθρο τους σχετικό με τον αυτισμό:

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Τι είναι αυτισμός; Τι είναι αναπηρία; Τι είναι το «άλλο»; Μέσα από τις σπουδές μου και την ενασχόλησή μου με την εκπαίδευση όλων των ηλικιακών ομάδων, συνειδητοποίησα ότι όλοι μας έχουμε την ανάγκη να ενταχθούμε σε μια ομάδα. Δυστυχώς -μέχρι σήμερα- παρατηρώ ότι απλά ενσωματωνόμαστε στην κοινωνία, χάνοντας την ατομικότητά μας και δημιουργώντας έτσι κοινωνίες χωρίς χαρακτήρα. Μπαίνουμε δηλαδή στην κοινωνία “λειαίνοντας τις γωνίες” μας για να μην ξεχωρίζουμε από το πλήθος. Ωστόσο, ο πραγματικός στόχος μας θα έπρεπε να είναι να μπορούμε απλά να ενταχθούμε, χωρίς να αφήνουμε πίσω τα φτερά μας. Ποιος όμως έχει το σθένος να το κάνει; Ποιος θα μπορούσε να έρθει σε κόντρα με τους κανόνες της εκάστοτε κοινωνίας, με συνεχείς αγώνες μόνο και μόνο για να κρατήσει τα φτερά του;

Κι όμως, έχω νέα για εσάς. Ξέρω κάποιους εκπληκτικούς ανθρώπους που κάθε μέρα έρχονται σε κόντρα με την κοινωνία. Κάθε μέρα σπάνε τα στεγανά και είναι ο εαυτός τους χωρίς να λειαίνουν τις γωνίες τους. Αυτοί και οι δικοί τους άνθρωποι προσπαθούν για την ουσιαστική ένταξη και όχι μόνο την απλή ενσωμάτωση. Αυτοί οι άνθρωποι -οι οποίοι για εμένα προσωπικά είναι μικροί ήρωες που θαυμάζω και όχι απλοί δέκτες μιας διάγνωσης- είναι τα άτομα με αυτισμό. Δεν τα θεωρώ ήρωες γιατί έχουν αυτισμό, αυτό εξάλλου δεν είναι επιλογή, αλλά γιατί οι μαθητές αυτοί μου έχουν δείξει πως μπορώ να λέω όχι, μπορώ να λέω αυτά που σκέφτομαι και ότι μπορώ να φέρομαι με τρόπους που με ηρεμούν -είτε αρέσει στην κοινωνία είτε όχι.  Δεν ξέρω για εσάς, αλλά εμένα δεν μου είναι εύκολο να έρχομαι σε αντίθεση με τους κανόνες, με νοιάζει το βλέμμα της κυρίας που κάθεται στο απέναντι κάθισμα, έχω συνηθίσει τα λευκά ψέματα… Εσείς?

Και κάπως έτσι, θέλω να σας θέσω ένα ερώτημα: Ποιος τελικά αντιμετωπίζει πρόβλημα με την αναπηρία; Τα άτομα με αυτισμό ή η κοινωνία μας εν γένει;

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία, τις θεραπείες που χρειάζονται ή την βοήθεια που έχουν ανάγκη αλλά μήπως εάν η κοινωνία μας έμπαινε σε θεραπείες ευαισθητοποίησης προς την αναπηρία θα ήταν πιο εύκολο και πιο δίκαιο για όλους;

Θα αναμασήσω κάτι που πλέον έχει γίνει γραφικό: «Ο αυτισμός δεν είναι ασθένεια αλλά είναι μια διαφορετική οπτική της πραγματικότητας». Γνωρίζω ότι το έχετε ακούσει πολλές φορές αλλά νομίζω ότι είναι το κλειδί για να αλλάξει -επιτέλους-  η γενικότερη κοινωνική αντίληψη. Αφήστε το παιδί με αυτισμό να εκφραστεί, χωρίς να κριθεί. Φτιάξτε χώρους που να μπορεί να συγκεντρωθεί. Φτιάξτε έναν κόσμο #autismfriendly ώστε οι άνθρωποι με αυτισμό να μην έχουν απαραίτητα ανάγκη τη βοήθειά σας.

Με έχει προβληματίσει αρκετές φορές το πώς μπορώ να βοηθήσω περισσότερο τους μαθητές μου και το περιβάλλον τους. Έκρινα ότι το πιο σημαντικό είναι να τους χαρίσω το χώρο τους και να τους αφήσω να μου δείξουν τις δικές τους ανάγκες.  Για εμένα, σαν άνθρωπο και θεραπευτή, ο καλύτερος δρόμος για την ανάδειξη της ατομικότητας και της ένταξης υπήρξε η διδασκαλία μέσω του θεάτρου και των πρακτικών του.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Έχω αφιερώσει τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής μου στο θέατρο, την εκπαίδευση και την ειδική αγωγή. Με γοήτευσε η εκπαιδευτική δύναμη του θεάτρου σε συνδυασμό με την ελευθερία που έδινε στις δυνατότητες και στις ανάγκες του κάθε μαθητή μου. Θα νομίζετε ότι στόχος του άρθρου μου είναι να σας παρουσιάσω τις δυνατότητες της θεατρικής αγωγής στον αυτισμό και αν πράγματι ήταν αυτός, θα σας ανέλυα τα θεαματικά  αποτελέσματα που είχα από τις έρευνες μου. Ωστόσο, ο στόχος μου είναι να κάνω και εσάς να γοητευτείτε από τις δυνάμεις του δράματος στην εκπαίδευση.

Πολλοί δεν γνωρίζουν καν τι είναι η θεατρική αγωγή, αλλά όλοι μας γνωρίζουμε τι είναι το θέατρο. Το θέατρο λοιπόν είναι ένα κοινωνικό γεγονός και  συνδυασμός  τεχνών.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Σαν κοινωνικό γεγονός λοιπόν λειτουργεί και στο θεατρικό παιχνίδι. Δημιουργώντας επικοινωνία, κοινωνικότητα, επαφή και αίσθημα ομαδικότητας -κάτι που είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά με αυτισμό. Ιδιαιτερότητα της θεατρικής αγωγής, ωστόσο, είναι ότι μέσα στο αίσθημα της ομάδας παραμένει έντονη η ατομικότητα και η προσωπική ανάγκη. Με αποτέλεσμα όχι η στείρα γνώση αλλά μία ολοκληρωμένη εμπειρία.

Πώς όμως μπορεί να το κάνει αυτό η θεατρική αγωγή; Όσοι έχετε βρεθεί σε ομάδα θεάτρου και έχετε γνωρίσει τα παιχνίδια του, καταλαβαίνετε σίγουρα τι εννοώ. Όσοι ακόμα δεν είχατε την εμπειρία -θα πρότεινα να το δοκιμάσετε- θα προσπαθήσω να σας δώσω μια γεύση. Το θεατρικό παιχνίδι έχει σαν στόχο τον ίδιο τον συμμετέχοντα αλλά όχι αποκομμένο από την ομάδα. Για παράδειγμα, σε έναν αυτοσχεδιασμό ολόκληρη η ομάδα ή οι υποομάδες συνεργάζονται για να δημιουργήσουν ένα αποτέλεσμα σύμφωνα με το κάλεσμα του εμψυχωτή/παιδαγωγού. Ο ρόλος του εμψυχωτή είναι μόνο συμβουλευτικός έτσι ώστε να αφήσει τα παιδιά να συνεργαστούν. Ωστόσο το κάθε παιδί είναι ελεύθερο να εκφραστεί και να επιλέξει τον ρόλο του μέσα στην ομάδα. Οι ομάδες συνεχώς αλλάζουν, τυχαία ή όχι, φέρνοντας τα παιδιά αντιμέτωπα με πολλούς χαρακτήρες και πολλές ατομικότητες, δίνοντάς τους εμπειρίες με διαφορετικούς ανθρώπους.

Αναφέρθηκε παραπάνω η προσωπική ανάγκη. Ο εμψυχωτής στα χέρια του έχει ένα εκπαιδευτικό εργαλείο το οποίο προσαρμόζεται σε πολλά επίπεδα. Αρχικά προσαρμόζεται στην θεματολογία των συμμετεχόντων. Τα παιδιά με αυτισμό πολλές φορές έχουν θεματολογίες ή ενέργειες στις οποίες εστιάζουν. Το θεατρικό παιχνίδι έχει την ευχέρεια να αγκαλιάσει τα θέλω των μαθητών και να τα εντάξει εκπαιδευτικά. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα: Σε ένα εργαστήριο κουκλοθέατρου μπορούν οι κούκλες που θα δημιουργηθούν από τα παιδιά να μοιάζουν με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς γιατί με αυτόν τον τρόπο ένας μαθητής με αυτισμό θα συγκεντρωνόταν καλύτερα στο θέμα. Σε αντίστοιχη περίπτωση, ένας μαθητής με αυτισμό θα μπορούσε να συγκεντρωθεί καλύτερα με ακουστικά ερεθίσματα,  έτσι θα μπορούσαν να ενταχθούν χτύποι, τραγούδι και χορός σε οποιαδήποτε θεατρική δράση.  

Επίσης παραπάνω στο άρθρο αναφέραμε ότι το θέατρο είναι και συνδυασμός  τεχνών. Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν και στο θεατρικό παιχνίδι υπάρχει μουσική, χορός, υποκριτική, τραγούδι, κοστούμια, φως, εικόνες, βίντεο. Έτσι, δημιουργούνται στα παιδιά πολλαπλά ερεθίσματα με αποτέλεσμα μία σφαιρική γνώση του θέματος που θέλει να αποδώσει ο παιδαγωγός. Μέσω των πολλών ερεθισμάτων (εικόνες, βίντεο, τραγούδι και άλλα), γίνεται μία προσαρμογή στις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών με αυτισμό.

Το θέατρο δηλαδή, δίνει την δυνατότητα στο παιδί να παίρνει όποιον ρόλο του αρέσει ή του χρειάζεται περισσότερο. Μπορεί να είναι πρωταγωνιστικός και να βρίσκεται σε άμεση έκθεση ή να είναι δεύτερος/βοηθητικός ρόλος έτσι ώστε να μην εκτεθεί το ίδιο. Έχει την δυνατότητα να μην κάνει χρήση λόγου αλλά να προχωρήσει σε παντομίμα ή σε πλήρη αποστασιοποίηση μέσω μιας κούκλας. Εάν δεν θέλει καθόλου την έκθεση ή έχει άλλη κλίση (ζωγραφική, βίντεο, ράψιμο, χορός, τραγούδι κ.ά.), μπορεί να ενταχθεί στις ομάδες που πλαισιώνουν την παράσταση όπως η ομάδα φωτισμού, κοστουμιού κ.ά. Φυσικά η ίδια προσαρμοστικότητα υπάρχει και σε απλά θεατρικά παιχνίδια, όχι απαραίτητα μόνο σε αυτά που έχουν στόχο μια παράσταση.  

Η θεατρική αγωγή έχει τρεις κύριους στόχους: Στοχεύει  στη νοητική, συναισθηματική αλλά και κοινωνική ανάπτυξη. Και σε αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω την προώθηση της αυτοπεποίθησης του κάθε παιδιού που όλοι μας καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό είναι για τα παιδιά με αυτισμό.

Το παιδί αρχικά έρχεται αντιμέτωπο με το να παρουσιάσει την δουλειά του στην ολότητα της τάξης του. Το “εργαλείο” του θεάτρου είναι το ίδιο το παιδί επομένως η δουλειά που έχει να παρουσιάσει -τις περισσότερες φορές- είναι το ίδιο το σώμα του, π.χ. να πάρει μέρος σε ένα Tableau Vivant (παγωμένη εικόνα) ή ένα μικρό σκετς, άρα πρόκειται για αυτοπαρουσίαση. Η οποία βέβαια ίσως καταλήξει και σε παρουσίαση σε κοινό. Αυτά είναι εργαλεία τα οποία σφυρηλατούν την αυτοπεποίθηση και δημιουργούν δυνατές προσωπικότητες. Θεωρώ ότι είναι ιδανικές ασκήσεις για παιδιά με αυτισμό που συνήθως δυσκολεύονται ακόμα και σε μια απλή συζήτηση με πολλούς συμμετέχοντες.

Αναφέρθηκε ότι το εργαλείο του θεάτρου είναι το σώμα του παιδιού. Ας αναλύσουμε σε αυτό το σημείο πώς το θέατρο εστιάζει στην σωματική έκφραση. Το θεατρικό παιχνίδι στηρίζεται σε μουσικοκινητικές ασκήσεις, που με την χρήση της φαντασίας οδηγούνται σε ψυχοκινητικές. Το παιδί δηλαδή κινείται στο χώρο με τον ρυθμό της μουσικής με τον τρόπο που θέλει, ξεκλειδώνοντας το σώμα του και στη συνέχεια εντάσσει έναν ρόλο, ας πούμε έναν γίγαντα για παράδειγμα. Όταν μιμείται τον γίγαντα με τον τρόπο που θέλει εξωτερικεύει την εσωτερική του πίεση. Στην τελευταία φάση που θα εντάξει τον διάλογο των ρόλων θα ολοκληρώσει τον γνωστικό στόχο που έχει στο συγκεκριμένο μάθημα ο εμψυχωτής.

Οι θεατρικές τεχνικές είναι πολλές, αυτοσχεδιασμός, παντομίμα, κουκλοθέατρο, κ.ά. Οι ρόλοι και τα παιχνίδια υπεράριθμα. Η φαντασία ατελείωτη, αλλά όλα αυτά δεν είναι ο λόγος που επέλεξα να εργαστώ θεραπευτικά μέσω του θεάτρου. Το επέλεξα γιατί το θεωρώ είναι ικανό για τη δημιουργία ενταξιακής συνείδησης, τόσο για το άτομο που θέλει να ενταχθεί όσο και για τα μέλη της ομάδας που θα είναι αρωγοί αυτής της ένταξης.  

Για να συνοψίσω, θεωρώ ότι το θέατρο είναι απαραίτητο σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης σε όλες τις ηλικίες αλλά είναι ιδανικό για τα παιδιά με αυτισμό.

 

Μαρία-Κορίνα Γκούμα, Ειδική Παιδαγωγός, Θεατρολόγος/βρεφοκόμος  MSc

 

ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΑΣ
Tο stonisi.gr δημοσιεύει κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.

ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ
ΑΤΖΕΝΤΑ

Με μπαζάρ το άναμμα του δέντρου στα Μιστεγνά

Οι χορευτικές ομάδες θα προσφέρουν μοναδικές παραστάσεις μαζί με τον Αη Βασίλη
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Πρέπει να ξέρετε αυτό για να διατηρήσετε το αυτοκίνητό σας ασφαλές το χειμώνα

Οδηγός για τον Έλληνα ιδιοκτήτη αυτοκινήτου
ΠΑΙΔΙΑ + ΓΟΝΕΙΣ

Ξεκίνησε το «Αστρο της Αγάπης» στη Μυτιλήνη

Με πρωτοβουλία της Δημοτικής Κοινότητας Μυτιλήνης
ΑΤΖΕΝΤΑ

Ολο το πρόγραμμα Χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων στη Δυτική Λέσβο και Αη Βασίλης στα δώρα!

Ποικίλες εκδηλώσεις σε όλα τα χωριά- Τι είπαν ο Δήμαρχος Ταξιάρχης Βέρρος και η αντιδήμαρχος Ζαχαρώ Ιωακείμ
ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ

Πρόγραμμα δωρεάν στειρώσεων, τσιπαρίσματος και εμβολιασμού στη Μυτιλήνη

Σε δεσποζόμενα ζώα συντροφιάς από τον Δήμο Μυτιλήνης
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Διάσημες makeup τάσεις της εποχής

Την περίοδο αυτή, το μακιγιάζ φέρνει νέες τάσεις που ενισχύουν την προσωπικότητα και τη φυσική ομορφιά του κάθε προσώπου
ΤΑΞΙΔΙΑ

Η Πλατεία σάς ταξιδεύει στους χειμερινούς προορισμούς της Λέσβου

Κυκλοφόρησε και διανέμεται δωρεάν σε όλο το νησί
ΑΤΖΕΝΤΑ

Χριστουγεννιάτικες διαδρομές στη Μονή Πυθαρίου

Με τον Ορειβατικό Σύλλογο Λέσβου «Ορειάς»
ΑΤΖΕΝΤΑ

Μια μέρα νωρίτερα το Χειροκαμωτό Χωριό του Μολύβου

Εγκαίνια για το χωριό και το bazaar το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου
ΑΤΖΕΝΤΑ

Εκδήλωση για την αναπτυξιακή πορεία πρόωρων Νεογνών

Την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου στο Νοσοκομείο Μυτιλήνης
ΓΕΥΣΗ

Φεστιβάλ, γλυκό σαν μέλι!

Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου συμμετείχε με επιτυχία στο 15ο Φεστιβάλ Ελληνικού Μελιού και Προϊόντων Μέλισσας
ΠΑΙΔΙΑ + ΓΟΝΕΙΣ

Εντυπωσιακό ξεκίνημα στο Χριστουγεννιάτικο Χωριό της Μυτιλήνης

Μια παραμυθένια γιορτή γεμάτη φως, χαρά και εκπλήξεις για μικρούς και μεγάλους πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Τετάρτης 11 Δεκεμβρίου στο πάρκο Αγίας Ειρήνης