Κάθε χρονιά, καθηγητές και μαθητές του Εσπερινού Γυμνασίου Μυτιλήνης με Λυκειακές Τάξεις πέρα από την τυπική εκπαιδευτική διαδικασία συμμετέχουμε σε εξωδιδακτικές δραστηριότητες, οι οποίες σαν σκοπό έχουν τη βιωματική προσέγγιση πτυχών της πραγματικότητας.

Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων έχουμε δημιουργήσει ταινίες μυθοπλασίας, όπως «Μύθος ή πραγματικότητα; Ο μύθος του Μάκαρα και ο σύγχρονος Μάκαρας» , δραματοποιήσαμε και οπτικοποιήσαμε σκηνές από έργα της αρχαίας και νεοελληνικής γραμματείας, «Ελένη» και «Μήδεια» του Ευριπίδη, «Ερωτόκριτος» του Βιτσένζου Κορνάρου, «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και «Η τιμή και το χρήμα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη καθώς και υλοποιήσαμε ντοκιμαντέρ στο πλαίσιο των εργαστηρίων του «Storydoc», όπως «Το κάπνισμα», «Νίκη», «Ο δρόμος για το σχολείο», και η «Μάνα των αναμνήσεων» παίρνοντας μέρος στο φεστιβάλ «Aegeandocs» και σε άλλα, όπως στο «Cineμάθεια της Χίου». Συμμετείχαμε επίσης στο πρόγραμμα «Euforia» του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με το ντοκιμαντέρ «Mytopia» («Η Ουτοπία μου»).

Κατά το σχολικό έτος 2018 - 2019 η δημιουργική ομάδα του σχολείου μας, αποτελούμενη από τις εκπαιδευτικούς Δέσποινα Βερρή και Ιουλία - Μαρίνα Σαράντου, και τους μαθητές Βασίλη Σφαγμένο, Ραφαέλα Σκοπελίτου, Φανή Ιντζιρτζή, Μυρσίνη Ιντζέ, Σωτηρία Γιαννή, Δημήτρη Μπλιάμπλια, Στρατή Ασλάνη και Παναγιώτη Μωραΐτη δημιούργησε το ιστορικό ντοκιμαντέρ «Στου Απελλή», το οποίο βραβεύτηκε στο πλαίσιο του διεθνούς φεστιβάλ ταινιών ντοκιμαντέρ «AegeanDocs».

Το καφενείο του Απελλή στη Φωκιότρυπα
Το ντοκιμαντέρ αναφέρεται στις συνθήκες κάτω από τις οποίες χτίστηκε το καφενείο του Απελλή στην ομώνυμη περιοχή, τον ρόλο που διαδραμάτισε την περίοδο του Μεσοπολέμου, στους λόγους που πιθανότατα γκρεμίστηκε και στον αντίκτυπο που είχε στην ευρύτερη περιοχή.

Από την έρευνα προέκυψε ότι το καφενείο χτίστηκε στην περιοχή της Φωκιότρυπας λίγα χρόνια μετά τον πρώτο διωγμό (1914) από τον Απελλή Ψύχα, που έφτασε πρόσφυγας στη Μυτιλήνη την περίοδο αυτή. Ο Απελλής Ψύχας γεννήθηκε το 1868 στη Σάμο, σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη όπου εργάστηκε ως ξυλουργός, παντρεύτηκε και απέκτησε τρία παιδιά. Αργότερα μετακινήθηκε στη Φώκαια και από εκεί λόγω του λεγόμενου πρώτου διωγμού των Ελλήνων της Μικράς Ασίας (1914) αναγκάστηκε να έρθει στη Λέσβο, αρχικά στο Πλωμάρι και αργότερα στην περιοχή του κάστρου της Μυτιλήνης.

Στη Φωκιότρυπα για βιοποριστικούς λόγους πουλούσε λουκούμια και νερό στους λουόμενους. Τελικά αποφάσισε να χτίσει ένα μικρό σπίτι στο ύψωμα. το σημερινό «Απελλή», που σταδιακά το επέκτεινε δίνοντας του τη μορφή διώροφου καφενείου με ανάγλυφο ξύλινο εξώστη, καρέκλες και τραπέζια που είχε κατασκευάσει ο ίδιος μαζί με τον γαμπρό του. Το καφενείο αυτό τη δεκαετία του 1920 και του 1930 προσέλκυε κατοίκους της πόλης από διάφορα κοινωνικά στρώματα και κυρίως διανοουμένους της εποχής, όπως ο Στράτης Μυριβήλης και ο Γιάννης Αλύτης.

Ο Απελλής εργαζόταν και ως ξυλουργός και τορναδόρος σε νεοκλασικά σπίτια της Μυτιλήνης. Διέθετε και κηπάριο και λίγα ζώα στην περιοχή του κάστρου για τις ανάγκες της οικογένειάς του που όλο και μεγάλωνε. Πέθανε, όμως, νέος σχετικά το 1932 όταν από ένα τυχαίο γεγονός γκρεμίστηκε από τον γάιδαρο του. Έτσι το καφενείο το ανέλαβαν η σύζυγος και τα μεγαλύτερα παιδιά του.

Στην περίοδο της Κατοχής πιθανότατα γκρεμίστηκε. Υπάρχουν διάφορες μαρτυρίες σχετικά με την καταστροφή του. Ειδικότερα, υπάρχει η εκδοχή σύμφωνα με την οποία γκρεμίστηκε από τους Γερμανούς το 1942 έπειτα από την εκτέλεση του Γκιργκέτσου στα Τσαμάκια. Αναφέρεται ότι ο πατέρας του Γκιργκέρτσου ζήτησε παρακλητικά από τον Απελλή να κλειστεί στο καφενείο για να δει, αν τα ξημερώματα ο γιος του θα ήταν ανάμεσα στους εκτελεσθέντες.

Όταν το διαπίστωσε, το πρωί της ημέρας αυτής βγήκε κλαίγοντας και διαμαρτυρόμενος, οι Γερμανοί αντιλήφθηκαν το περιστατικό και ως αντίποινα σε λίγες μέρες από την εκτέλεση κατεδάφισαν το καφενείο.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή αντίστοιχο περιστατικό αφορά μάνα εκτελεσμένου για την κλοπή σάκου με τον αγκυλωτό σταυρό που είχε ως αποτέλεσμα το γκρέμισμα του εν λόγω άψυχου μάρτυρα των γερμανικών εκτελέσεων. Ακόμη, υποστηρίχτηκε ότι κατά τον εμφύλιο πόλεμο (1944-49) το καφενείο αυτό ήταν στην κατοχή κομμουνιστών και έπειτα το γκρέμισαν οι «μπουραντάδες» αναγκάζοντας την κυρία Ψύχα να εγκαταλείψει τον χώρο και να εγκατασταθεί στο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του κάτω κάστρου.

Υπάρχει ακόμη η άποψη ότι το καφενείο παρήκμασε σταδιακά κατά την περίοδο της Κατοχής οπότε παραδόθηκε στη φθορά σύμφωνα με το φωτογραφικό υλικό της εποχής.

Πάντως το συγκεκριμένο έγινε η αφορμή να χτιστούν και άλλα καφενεία στα Τσαμάκια που προσέλκυαν τους λουόμενους κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ΄60. Τα τελευταία γκρεμίστηκαν την περίοδο της Χούντας (1967-1974), όταν διαμορφώθηκε η ακτογραμμή στη συγκεκριμένη περιοχή και δημιουργήθηκε η πλαζ του ΕΟΤ.

*To παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο free press περιοδικό ΠΛΑΤΕΙΑ που κυκλοφορεί