Ο Κώστας Χατζής δεν είναι τυχαίος, δεν υπήρξε ποτέ άλλωστε. «Ξέρει που πατά και που πηγαίνει», κατά πως θα έλεγαν και κάποιοι άλλοι του βεληνεκούς του. Ξέρει από που ήρθε, ποια ήταν η πορεία του, ποιος είναι τώρα. Ένας καλλιτέχνης που σημάδεψε την καλλιτεχνική και κοινωνική πορεία της Ελλάδας για πάνω από μισό αιώνα. Κι όμως, σε δέχεται με ένα φιλικότατο χαιρετισμό, που αποπνέει σεβασμό και ταπεινότητα.
«Την αγάπη μου στα αγαπητά σου πρόσωπα, να είναι όλοι καλά» εύχεται όταν λήγουμε την συνάντηση. Ένας χαιρετισμός που δείχνει την πραγματική αγάπη που διαπερνά την κάθε του λέξη. Κι αν και σίγουρα δεν τον αρέσουν τα πομπώδη λόγια, η φράση «σπουδαίος άνθρωπος» θα τον χαρακτήριζε. Και δεν στεριώνει η μοναξιά για τους ανθρώπους που μοιράζονται απλόχερα.
Άνθρωπος που έζησε έντονα την κάθε περίοδο της ζωής του. Από την παιδική ηλικία, μέχρι και σήμερα, στο 82 του χρόνια. Για την παιδική του ηλικία θυμάται: «Είχα έναν πατέρα πάρα πολύ τίμιο. Και η μάνα μου. Μεγαλώσαμε και ήμασταν πολύ φτωχοί άνθρωποι. Το οξυγόνο στην οικογένεια ήταν η αγάπη που είχαν οι γονείς μας. Παρόλο που ήταν αγράμματοι, είχαν αρχές». Και κάπου εδώ, καθώς και στο μεγαλύτερο κομμάτι της συνέντευξης, εντοπίζει κανείς το βασικότερο κομμάτι της ζωής του, την πίστη του, όντας Μάρτυρας του Ιεχωβά.
To «Ν» είχε την τύχη να συνομιλήσει μαζί του, εν όψει της μουσικής παράστασης το Σάββατο 2 Φεβρουαρίου, στο Κτήμα Οινοφόρος.
Έρχεστε στην Λέσβο μετά από κάποιο μικρό χρονικό διάστημα. Πώς βλέπετε το νησί;
«Η Λέσβος δεν είναι ένα νησί διαφορετικό από τα άλλα. Εκτιμώ όλη την Ελλάδα, όλα τα νησιά, τους τόπους. Όλη την υδρόγειο και όλους τους ανθρώπους. Απλώς κάποιοι διαφέρουν σε παιδεία, σεβασμό. Για την Ελλάδα έχω τεκμηριωμένα επιχειρήματα, έχω όμως και ιδιαίτερη αγάπη. Αν στην υδρόγειο υπάρχουν δυο τρεις λαοί που ξεχωρίζουν, είναι και ο Έλληνας. Καταπληκτικός λαός, αλλά δεν είχε ποτέ παιδεία. Αν ρωτήσεις εμένα που είμαι γύφτος, ξέρω το καταστατικό της δημοκρατίας. Ο Έλληνας είναι τόσο καταπληκτικός λαός και δεν ξέρει. Να ξέρει ο γύφτος και να μην ξέρει ο Έλληνας;»
Είστε ένας καλλιτέχνης που έδωσε έντονο πολιτικό και κοινωνικό στίγμα. Πώς διαμορφώθηκε ο Κώστας Χατζής ως άνθρωπος;
«Ό,τι έχω κάνει σήμερα το έκανα γιατί ήθελα πάντοτε να έχω μία ταμπέλα. Μας αρέσουν οι τίτλοι. Και ο Θεός είναι τίτλος, έχει ένα όνομα. Είναι η συντετμημένη μορφή του Θεού. Εσύ έχεις δικαιοσύνη, έχεις αγάπη. Ο Θεός δεν έχει αγάπη, δεν έχει δικαιοσύνη. Είναι η αγάπη, είναι η δικαιοσύνη. Γεννιέσαι πληρώνεις, βαφτίζεσαι πληρώνεις, παντρεύεσαι πληρώνεις, πεθαίνεις πληρώνεις. Δεν μπορεί να είναι γύφτος ο Θεός. Εγώ είμαι γύφτος. Ο Θεός δεν είναι».
Τραγουδήσατε τραγούδια ποικίλης ύλης και θεματολογίας. Για τον αγάπη και τον έρωτα, έως και για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, την αδικία που πηγάζει από το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα. Σχετίζονται κάπως όλα αυτά στο μυαλό ενός καλλιτέχνη;
«Θα μιλήσω για το τραγούδι που υπηρετώ. Το ρομαντικό τραγούδι, το κοινωνικό τραγούδι. Αναφέρομαι φυσικά και στον ρατσισμό, με έμμεσο τρόπο. Αναφέρω και ποια είναι αυτά που μπορούν να βοηθήσουν, ούτως ώστε να συνυπάρχουμε και να συμβιούμε. Η αγάπη είναι ο πρώτος καρπός του πνεύματος. Στον ορισμό της μορφώσεως, ο Σωκράτης δεν αναφέρθηκε καθόλου σε γνώσεις. Αλλά σε ιδιότητες, που αποτελούν το όλον. Όπως το αυτοκίνητο που αποτελείται από τόσα άλλα μέρη. Αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, πίστης, πραότης… Η Αγάπη είναι το σπουδαιότερο. Γιατί δεν επαίρεται, δεν αυθαδιάζει…»
Ο ρόλος του καλλιτέχνη
Τι είναι τελικά ένας καλλιτέχνης;
«Οι καλλιτέχνες έχουμε αρνητικά. Δεν υπηρετούμε την τέχνη. Είμαστε κομπλεξικά άτομα. Έπιασε το φτιαράκι μας λίγο νερό και ξεχάσαμε ότι χθες σκυλοπεινάγαμε. Διαιωνίζουμε έτσι τη διαφθορά, λες και πετύχαμε πολλά. Ο Μπετόβεν είναι μικρός μπροστά μας. Να ξέρουμε ότι ό,τι και να πετύχει κάποιος, είναι συλλογικό. Εάν δεν έχεις τον σερβιτόρο, τον ηχολήπτη, τον μουσικό, δεν προχωράς. Εάν ήμουν σπουδαίος θα τα έκανα όλα μόνος μου. Η επιτυχία είναι συλλογική, κανείς δεν είναι σπουδαίος».
Τι θέλετε να περάσετε στον κόσμο με τα τραγούδια σας;
«Εγώ όταν μπήκα σε αυτό τον χώρο, μπήκα σαν προπαγανδιστής, με την καλή έννοια. Αναφέρομαι στα ανθρώπινα δικαιώματα, στα ανθρώπινα καθήκοντα. Καταγγέλλω την πολιτεία με σεβασμό. Ό,τι κι αν πεις, να το πεις με τρόπο που θα δείχνει και σεβασμό. Όχι όμως ότι υποκρίνομαι έναντι της πολιτείας. Πες μου όμως μία πολιτεία που δεν πρόδωσε, από το 1844 που έγινε η πρώτη πολιτεία εδώ στη χώρα μας. Μπορεί να υπήρξαν κάποιοι που πραγματικά αγάπησαν τη χώρα. Όμως, αν πάρεις ένα μήλο γερό και το βάλεις στα σάπια, δε θα κάνει τα σάπια γερά. Υπήρξαν κάποιοι λίγοι που αγάπησαν την πατρίδα. Τον Καποδίστρια δεν τον σκοτώσαμε τελικά;»
Υπήρξε κάποιο σημείο καμπής στη ζωή σας; Γιατί όπως ξέρουμε, υπήρξε έντονη, με πολλές δυσκολίες, χαρές, απογοητεύσεις, καταπίεση.
«Ό,τι πολιτικό κι αν συζητήσουμε, εγώ τα έβρισκα όλα προδομένα από γεννησιμιού τους. Πότε υπήρξε αληθινή δημοκρατία όμως; Δεν υπήρξε ποτέ. Είχα ανάγκη λοιπόν κι εγώ για μία ταμπέλα. Εκείνο που βρήκα για εμένα, ήταν η Αγία Γραφή, το «prospectus» της ζωής. Φτάνει να μην το αφήνουμε να το ερμηνεύουν οι θρησκευτικοί ηγέτες για εμάς. Το σημείο τομής είναι όταν υιοθετήσει κανείς αρχές για τη ζωή του. Όχι να είναι θρησκόληπτος. Όταν έλεγε ο Μαρξ ότι «το όπιο του λαού είναι οι θρησκείες» δεν αναφερόταν στην Γραφή, στον Χριστό. Ο Μαρξ αναφερότανε στις οργανώσεις, δεν αναφερότανε στον Θεό.»
Για τη Λέσβο
Το νησί τα τελευταία χρόνια περνά μία κρίση. Ως εκ τούτου, παρουσιάζεται μία πολιτική και κοινωνική ιδιαιτερότητα. Ο Κώστας Χατζής, ως άνθρωπος που έζησε στο κοινωνικό περιθώριο, έζησε ρατσισμό, πολέμους και χαμό δικών του ανθρώπων. Τι έχει να πει για όλα αυτά;
«Ότι έχει σχέση με την κοινωνία και το πολιτικό σύστημα, το έχω πει με τα τραγούδια μου. Ό,τι κι αν μου πεις, έχω να σου πω τραγούδια μου γι’ αυτό. Παράλληλα, μου αρέσει να αυτοσαρκάζομαι. Όταν αυτοσαρκάζεσαι περνάς τα ωραιότερα μηνύματα. Το έχουμε μάθει από τον Αριστοφάνη αυτό. Όχι όμως σάτιρα. Όταν σατιρίζεις τους άλλους είναι σαν να είσαι ο Άγιος εσύ. Στην Λέσβο λοιπόν, θα κάνω ένα πρόγραμμα που θα μιλήσει για όλους τους τομείς. Θα σου φανεί αστείο. Αλλά το ένστικτό μου εκείνη τη στιγμή, με οδηγεί στο το θα παρουσιάσω. Εξάλλου, συνοδεύομαι κι από εξαίρετους μουσικούς.».
Τι έχετε να πείτε στον κόσμο της Λέσβου; Ένα μήνυμα ίσως;
«Η Λέσβος και όλα τα νησιά εκεί είναι οι ακρίτες μας, κρατάνε τη χώρα. Να έχουνε κουράγιο, υπομονή, να κρατάνε τις αρχές. Να ξέρουμε να αγαπάμε ο ένας τον άλλο, για να συνυπάρχουμε. Να γνωρίσουμε την αλήθεια, να δούμε τις αρχές στο Θεό. Δεν είμαι θρησκόληπτος, αλλά βλέπω την αλήθεια. Χωρίς να μας εκμεταλλεύονται οι θρησκευτικοί ηγέτες, ο ένας ή ο άλλος. Ελπίζω να έχουμε κουράγιο, να αγαπήσουμε ο ένας τον άλλο, τη χώρα μας. Έτσι θα δούμε αποτελέσματα.»