Η προχθεσινή κινητοποίηση των μαθητών ενάντια στις αλλαγές που προωθεί η ακόμη μια «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» της μεταπολιτευτικής περιόδου – πόσες έχουν γίνει, αδυνατεί κανείς να τις μετρήσει, μιας και δεν πρόκειται για μεταρρυθμίσεις αλλά για απορρυθμίσεις στην εκπαίδευση – έχει ένα βασικό, θετικό πέρα για πέρα, πρόταγμα: οι νέοι μας δεν κοιμούνται εκείνον το μακάριο ύπνο της πειθαρχίας σ’ ένα εκπαιδευτικό σύστημα που τους πνίγει, και της δόμησης ενός χαρακτήρα, που δεν αντιστέκεται σε στρεβλώσεις, οι οποίες στην κυριολεξία τους κόβουν το νήμα, οι νέοι να βλέπουν το μέλλον τους όπως αυτοί το ονειρεύονται και το θέλουν.

Πράγματι, θα ήταν άδικο και μυωπικό να αρνηθούμε το πάθος των νέων μας για μια παιδεία που πλάθει ελεύθερους και ευσυνείδητους ανθρώπους. Όσοι αρνούνται αυτή τη φλόγα που κατακαίει τους νέους μας, καλόν είναι να ξαναδούν τους νεανικούς αγώνες, μακριά από στερεοτυπικές πρακτικές του τύπου «πήρες την απουσία σου γιατί πήγες στο συλλαλητήριο».

Στέκομαι στην πρόσφατη αυτή κινητοποίηση των μαθητών και για ένα ακόμη λόγο: γιατί αυτοί οι νέοι δεν είναι μειοψηφία. Απεναντίας είναι πλειοψηφία, όσο και να μην μας βολεύει αυτό. Κι ευτυχώς που είναι πλειοψηφία, διότι επιζητεί μια παιδεία με τη μακρά της διάρκεια, που πάει κατά μήκος ολόκληρη τη ζωή των νέων. Γιατί έχει την ιδιαιτερότητα, σαν «αρχετυπική μήτρα», να κυοφορεί τα αυτονόητα του ανθρώπου (μόρφωση, ελευθερία, δικαίωμα στην εργασία, έρωτα, όνειρα για τη ζωή), ζητήματα που ενώ θέλουμε να λέμε ότι το σημερινό δημοκρατικό σχολειό τα προσφέρει, την ίδια ακριβώς στιγμή τα ακυρώνει, αφού το διαπερνά η αντινομία της ανελευθερίας και του καταναγκασμού, όπου ως «εκπαιδευτικό σύστημα» πια συμβάλλει στο άγχος, την κατάθλιψη, τις διαταραχές συμπεριφοράς κ.ά., καταστάσεις ζωής που δεν ταιριάζουν σε νέους ανθρώπους.

Αύριο Πέμπτη 4 Απριλίου, στο Αμφιθέατρο του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης αρχίζει το επιστημονικό συνέδριο, αφιερωμένο στα 130 χρόνια από τη γέννηση του σοφού παιδαγωγού Μίλτου Κουντουρά και στα 50 χρόνια από τον θάνατο του Στράτη Μυριβήλη. Αναρωτιέμαι, όλοι εκείνοι που κατέκριναν την κινητοποίηση των μαθητών μας, τους συγκινεί άραγε ο πρωτοποριακός και πάντα επίκαιρος λόγος του Κουντουρά: «Η μαύρη αλήθεια λοιπόν είναι τούτη: Στην Ελλάδα σήμερα δεν υπάρχει εκπαίδευση. Το φωνάζουν απελπισμένοι όσοι αγαπούν το Σχολειό, το επανέλαβαν χίλιες φορές ερασιτεχνικά στις εφημερίδες οι δημοσιογράφοι, το μουρμουρίζουν κουνώντας θλιβερά το κεφάλι οι άνθρωποι της περασμένης γενεάς, το αισθάνεται αόριστα ο αγράμματος λαός όταν συχνά μέσα στη βιοπάλη του αναστενάζει: Κοντά σ’ όλα πάνε και τα καημένα τα γράμματα!... Κι η αλήθεια είναι αυτή.

Σχολειό πια δεν υπάρχει. Κινείται μονάχα ακόμη ένας ανήθικος κι αρρωστημένος οργανισμός γεμάτος από δηλητήριο και παραφροσύνη που πολύ σύντομα θα επιδράσει θανατηφόρα σ’ όλη την κατοπινή ζωή του τόπου μας. Μια σάπια και ξεχαρβαλωμένη μηχανή όπου από ανάγκη ρίχνουμε μέσα μια καθαρή κι αγνή ζωική παραγωγή - τα ευκολόπλαστα παιδιά μας - για να μας τα μεταβάλει ύστερα από λίγα χρόνια σε μούμιες κατάξερες και φασκιωμένες ή σε κινούμενα μιάσματα ανασυρμένα σαν από τάφους […] Ένα ψέμα, ένα “κατά συνθήκη” ψέμα κατάντησε στην Ελλάδα το Σχολειό. Μπείτε μέσα μια στιγμή και μυρίστε τον αέρα του. Βρώμα και δυσωδία. Ο δάσκαλος σαπίζει από την αθλιότητα που τον καταδικάζει ένα αφιλόστοργο και μοχθηρό Κράτος.

Και παραπατάει μεθυσμένος από τη δυστυχία. Και γρονθοκοπιέται με τον εαυτό του, με το συνάδελφό του, με την κακεντρέχεια των θεσπισμένων νόμων. Και γίνεται ύπουλος και κόλακας, η χολή κιτρινίζει το πρόσωπό του, και η ψυχή του νερουλιάζει από την απόγνωση. Κι η παιδική ψυχή, η μαλακιά ακόμη, δέχεται ολημερίς και διαμορφώνεται σύμφωνα με τέτοιες θανατηφόρες επιδράσεις. Πουθενά η ωραία κ’ ελεύθερη ψυχή. Πουθενά η δονούμενη από ενέργεια κι αλήθεια ζωή. Ένα νεκρό, κατάξερο, αφιλοσόφητο γράμμα, κατακουρελιασμένο κι αυτό. Έτσι για τα μάτια […] Κ’ η Κοινωνία; Υπνωτισμένη παρακολουθεί το τραγικό θέαμα: Ένας χείμαρρος παιδιών βγαίνει κάθε μέρα από τα Σχολειά. Είναι η τρομερή ψυχή του δασκάλου που θα κυβερνήσει μεθαύριο τη Χώρα. Με τον αδιάπλαστό του πια ψυχικό και πνευματικό κόσμο. Και το ροδάνι θα κυλάει από γκρεμό σε γκρεμό. Και κανείς ούτε τότε πια δε θα τολμήσει να φωνάξει: “Κλείστε τα σχολειά να φτιάσουμε καινούργια!”».

Και για να γίνω πιο καυστικός, άραγε τους συγκινεί κι η ρηξικέλευθη άποψη του μακαρίτη Κορνήλιου Καστοριάδη: «Ο κεντρικός λόγος της παιδείας σε μια δημοκρατική κοινωνία είναι αναμφισβήτητος [...] Και δεν μιλώ για την παιδεία που παρέχει το “Υπουργείο Παιδείας”, ή εν πάση περιπτώσει όχι κυρίως γι’ αυτήν, ούτε για μια νιοστή «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση», με τη οποία, υποτίθεται, θα προσεγγίζαμε περισσότερο τη δημοκρατία. Η παιδεία αρχίζει με τη γέννηση του ανθρώπου και τελειώνει με τον θάνατό του. Συντελείται παντού και πάντα. Οι τοίχοι της πόλης, τα βιβλία, τα θεάματα, τα γεγονότα εκπαιδεύουν τους πολίτες - σήμερα δε κατά κύριο λόγο “παρεκπαιδεύουν”».

Ο Αθανάσιος Ι. Καλαμάτας είναι θεολόγος καθηγητής