«Κλιματική αλλαγή και ακτογραμμή: το Αιγαίο χάνει γη»
Ο καθηγητής Θ. Χασιώτης μιλά στην εκπομπή «ΘΑΛΑΤΤΑ» για τα αίτια και τις επιπτώσεις στο Αιγαίο
Από το NEWSROOM Δημοσίευση 29/6/2025

Την Τρίτη 10 Ιουνίου, στη 2η εκπομπή «ΘΑΛΑΤΤΑ» του ραδιοφωνικού σταθμού ΣΤΟ ΝΗΣΙ FM 99, οι οικοδεσπότες Καθηγητής Δρόσος Κουτσούμπας και η Αναπλ. Καθηγήτρια Ελίνα Τράγου είχαν προσκεκλημένο τον Καθηγητή Θωμά Χασιώτη από το Τμήμα Ωκεανογραφίας & Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Το θέμα της δεύτερης εκπομπής ήταν η «Παράκτια διάβρωση – κλιματική αλλαγή και παράκτια ζώνη».
Η παράκτια διάβρωση συνδέεται με την αύξηση της στάθμης της θάλασσας, η μεταβολή της οποίας σχετίζεται με φυσικά φαινόμενα και ανθρωπογενείς δραστηριότητες και επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή. Η μεταβολή της στάθμης μπορεί να είναι είτε μακροχρόνια είτε βραχυχρόνια. Μακροχρόνια παράκτια διάβρωση θεωρείται η μη αναστρέψιμη οπισθοχώρηση της ακτογραμμής λόγω ανόδου της μέσης θαλάσσιας στάθμης.
Παράδειγμα, η αύξηση της θερμοκρασίας μετά από την τελευταία παγετώδη περίοδο (πριν περίπου 20000 χρόνια) που προκάλεσε άνοδο της στάθμης κατά περίπου 120 m και σταδιακή υποχώρηση της ακτογραμμής. Η βραχυχρόνια διάβρωση είναι παροδική και οφείλεται κυρίως σε ακραία φαινόμενα (μετεωρολογικές παλίρροιες και θυελλώδεις κυματισμούς) η ένταση των οποίων σήμερα αυξάνεται λόγω και της κλιματικής αλλαγής. Δυστυχώς, οι γενικές προγνώσεις της IPCC είναι πολύ δυσμενείς, αφού στο μέλλον προβλέπεται ότι θα ενταθεί η τάση διάβρωσης της παγκόσμιας παράκτιας ζώνης.
Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις φαίνεται ότι παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτό το μείζον πρόβλημα, κυρίως με την κατασκευή φραγμάτων και λιμνοδεξαμενών με συνέπεια τη μείωση της παροχής ιζημάτων προς τις παράκτιες περιοχές, την κατασκευή άστοχων παράκτιων έργων, την εξόρυξη ποτάμιων και παραλιακών ιζημάτων (αμμοληψίες) για άλλες χρήσεις και την υπεράντληση των παρακτίων υδροφόρων οριζόντων ή κοιτασμάτων φυσικού αερίου/πετρελαίου που μπορεί να προκαλέσουν εκτεταμένες καθιζήσεις.
Μεγάλο τμήμα του πληθυσμού τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως ζεί και δραστηριοποιείται στην παράκτια ζώνη. Ως εκ τούτου, η άνοδος της μέσης στάθμης της θάλασσας, εκτός της οπισθοχώρησης της ακτογραμμής και της διάβρωσης της παράκτιας ζώνης, αναμένεται να έχει επιπτώσεις στον άνθρωπο μέσω ζημιών σε παράκτιες υποδομές, καλλιέργειες, προστατευόμενες περιοχές, χώρους/μνημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος, της περαιτέρω υφαλμύρυνσης των παράκτιων υδροφόρων οριζόντων και των εδαφών, καθώς και αλλαγών στις χρήσεις γης. Επιπλέον, η παράκτια διάβρωση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή αναμένεται να επιτείνει τα προβλήματα και τις επιπτώσεις στα παράκτια οικοσυστήματα και στη βιοποικιλότητα, ιδιαίτερα σε είδη που είναι πιο ευαίασθητα σε τροποιήσεις των οικοτόπων τους.
Στη Μεσόγειο θάλασσα οι μεταβολές της στάθμης, κυρίως από ακραία καιρικά φαινόμενα, παρουσιάζουν μεγάλη χωρο-χρονική μεταβλητότητα και φαίνεται να αυξάνουν από τα δυτικά προς τα ανατολικά, ενώ τοπικά, όπως στη βόρειο Αδριατική μπορεί να προσεγγίσουν και τα 2 m. Στο Αιγαίο οι μεγαλύτερες ακραίες στάθμες έχουν καταγραφεί στα νησιά του ΝΑ Αιγαίου και στο κεντρικό Β. Αιγαίο, με τις μεγαλύτερες ανυψώσεις να φθάνουν τα περίπου 0.5 m.
Μέτρα και δράσεις που πρέπει να υιοθετηθούν για την αντιμετώπιση της παράκτιας διάβρωσης στον Ελληνικό χώρο αφορούν πρωτίστως θεσμικές και νομοθετικές παρεμβάσεις, ιεράρχηση της επικινδυνότητας παραλιών σε επίπεδο περιφέρειας/δήμου/νήσων λαμβάνοντας υπόψη τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες στην ευρύτερη παράκτια ζώνη, εξειδικευμένες μελέτες σε επιλεγμένες παραλίες ώστε να καθοριστούν επακριβώς τα αίτια και ο ρυθμός οπισοχώρησης των παραλιών, υιοθέτηση ζωνών προστασίας σε ιδιαίτερα ευαίσθητες περιοχές όπου θα απαγορεύεται ή/και θα αποθαρρύνεται οποιαδήποτε οικιστική ή ανθρωπογενής παρέμβαση και η εφαρμογή ήπιων τεχνικών προστασίας (πχ αναπλήρωση ακτών, πόντιση τεχνητών υφάλων, μεταφύτευση ποσειδωνίας), τοποθέτηση αυτόνομων συστημάτων παρακολούθησης της παραλιακής μεταβλητότητας, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών.
Το Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου παρέχει τη διεπιστημονική γνώση που απαιτείται για τη μελέτη του προβλήματος της παράκτιας διάβρωσης αρχικά μέσω του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών, ενώ σε μεταπτυχιακό επίπεδο το Π.Μ.Σ. «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Περιοχών» πραγματεύεται αποκλειστικά θέματα παράκτιας διαχείρισης και ολιστικής αντιμετώπισης προβλημάτων στον παράκτιο χώρο. Επιπλέον, υλοποιεί σημαντικό αριθμό εθνικών και ευρωπαϊκών έργων στην κατεύθυνση αυτή, συμβάλλοντας έτσι στην επιστημονική γνώση και ταυτόχρονα εκπαιδεύοντας και απασχολώντας πληθώρα νέων επιστημόνων.