Κλήδονας και κάψαλα στο Ακράσι
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 22 Ιουνίου 2025, στις 7 το απόγευμα, στον χώρο του χωριού, με ανοιχτή συμμετοχή για όλους
Από το NEWSROOM Δημοσίευση 18/6/2025

Για ακόμη μία χρονιά, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ακρασίου Λέσβου τιμά την παράδοση και διοργανώνει την αναβίωση δύο παλιών εθίμων που συνδέονται με τη γιορτή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου: τον Κλήδονα και τα Κάψαλα.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 22 Ιουνίου 2025, στις 7 το απόγευμα, στον χώρο του χωριού, με ανοιχτή συμμετοχή για όλους.
Έθιμο με ρίζες στον χρόνο
Η γιορτή του Αγίου Ιωάννη (23-24 Ιουνίου) συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσιο – τη μετάβαση από την άνοιξη στο καλοκαίρι – και είναι γνωστή στη Λέσβο και στο Ακράσι ως “Τ’ Αγιού Γιαννιού τ’ Ηλτρουπιού” ή “του Λαμπαδιστή”, καθώς συνοδεύεται από φωτιές και τελετουργίες.
Ο Κλήδονας και το «αμίλητο νερό»
Την παραμονή της γιορτής (23 Ιουνίου), ένα παιδί – συνήθως πρωτότοκο με τους δύο γονείς εν ζωή – φέρνει από τη βρύση ή το πηγάδι το “αμίλητο νερό”. Όπως λέει το όνομα, το παιδί δεν πρέπει να μιλήσει σε κανέναν σε όλη τη διαδρομή.
Το νερό τοποθετείται σε ένα πήλινο δοχείο, μέσα στο οποίο οι κάτοικοι (κυρίως νέες και νέοι) ρίχνουν από ένα μικρό προσωπικό αντικείμενο, το λεγόμενο “ριζικάρι” – όπως ένα κουμπί, ένα σκουλαρίκι ή ένα δαχτυλίδι.
Το δοχείο σκεπάζεται με λευκό ή κόκκινο πανί και δένεται με λυγαριά, ενώ ακούγεται το παραδοσιακό τετράστιχο:
Κλειδώνουμι του κλήδουνα
Μι τ’ Αϊ Γιαννιού την χάρη
Και κάθε καλορίζικος/η
Κάθε καλό να πάρει
Ακολουθεί ένα ολονύκτιο άφημα του δοχείου έξω “για να το βλέπουν τ’ άστρα”.
«Το άνοιγμα του Κλήδονα»
Την Κυριακή 22 Ιουνίου στις 7 το απόγευμα, θα γίνει το άνοιγμα του Κλήδονα, παρουσία κατοίκων και επισκεπτών. Ένα-ένα τα αντικείμενα θα ανασυρθούν από το δοχείο, και για κάθε “ριζικάρι” θα λέγεται ένα τετράστιχο – άλλοτε επαινετικό, άλλοτε πειραχτικό – που συμβολικά “προβλέπει” τη μοίρα του κατόχου του.
Το τελετουργικό ξεκινά με το δίστιχο:
Ανοίξιτι του κλήδουνα
Μι τ’ Αϊ Γιαννιού την χάρη
Κι όποιο ’ναι καλορίζικο
Τώρα θε να προβάλει
«Τα Κάψαλα: Πηδώντας τις φωτιές»
Μετά τον Κλήδονα, ακολουθεί η αναβίωση του δεύτερου εθίμου: τα Κάψαλα. Οι κάτοικοι ανάβουν μεγάλες φωτιές, χρησιμοποιώντας για προσάναμμα τα αποξηραμένα στεφάνια του Μάη, που κρατούν γι’ αυτόν τον σκοπό.
Μικροί και μεγάλοι πηδούν πάνω από τις φλόγες, πιστεύοντας ότι η φωτιά διώχνει τις αρρώστιες και “καθαρίζει” το σώμα και το πνεύμα. Το έθιμο λέγεται ότι πήρε το όνομα του από το ρήμα “καψαλίζομαι”, καθώς το άλμα πάνω από τη φωτιά αφήνει τη ζεστασιά της να σε αγγίξει.
«Ζωντανή παράδοση στο σήμερα»
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ακρασίου συνεχίζει με συνέπεια την προσπάθεια να διατηρηθούν ζωντανές οι τοπικές παραδόσεις, μέσα από ανοιχτές εκδηλώσεις, βιωματικά δρώμενα και συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας.
Η εκδήλωση της Κυριακής είναι μια ευκαιρία για όλους – ντόπιους και επισκέπτες – να γνωρίσουν από κοντά έναν πολιτιστικό θησαυρό που δεν βρίσκεται μόνο στα μουσεία, αλλά στην καρδιά των ανθρώπων και στην πράξη της κοινότητας.