ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Το βιβλίο της Μαρίας Σιδερή για την Κίνα, σήμα κινδύνου για τη Δύση
Από τη φιλολογία στην Ιστορική Ανθρωπολογία και από τη Μυτιλήνη στο Πεκίνο – η πρώτη συγγραφική δουλειά της διδάσκουσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου ανοίγει έναν καίριο δημόσιο διάλογο
Γράφει η ΑΝΘΗ ΠΑΖΙΑΝΟΥ Δημοσίευση 17/5/2025

Με αιχμή του δόρατος την τεχνολογική επιτήρηση και την πολιτική κατασκευή του «καλού πολίτη», η διδάσκουσα του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μαρία Σιδερή, παρουσίασε στον ρ/σ του «Ν» 99 στα FM το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Κρατική Επιτήρηση και Κοινωνική Ταξινόμηση στην Κίνα», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Προπομπός.
Η κ. Σιδερή, μέλος της Επιτροπής Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Πρόεδρος του Συλλόγου ΕΔΙΠ του ίδιου ιδρύματος, εξήγησε πώς ένα βίντεο στα μέσα της πανδημίας ήταν η αφορμή για να ξεκινήσει την έρευνά της: «Ένας Κινέζος πολίτης προσπαθούσε να διανύσει ένα χιλιόμετρο αποφεύγοντας τις κάμερες. Ήταν συγκλονιστικό. Σχολίασα τότε πως οι κινήσεις του καταγράφονταν και αξιολογούνταν από το κράτος».
Το βιβλίο καταπιάνεται με το λεγόμενο «Κοινωνικό Πιστωτικό Σύστημα» της Κίνας, έναν μηχανισμό αξιολόγησης της συμπεριφοράς των πολιτών με βάση την υπακοή τους στους κρατικούς κανόνες. Όπως ανέφερε, στόχος του εγχειρήματος είναι η διαμόρφωση υπάκουων πολιτών. Κι ενώ η Δύση βλέπει το σύστημα αυτό ως δυστοπικό, είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε μήπως πρόκειται για μια δυτικοκεντρική παρερμηνεία.
Η συγγραφέας εξήγησε πως η επιτήρηση δεν είναι νέο φαινόμενο για την Κίνα, καθώς «η παρακολούθηση πολιτών ανάγεται ήδη στα χρόνια των δυναστειών». Το σημερινό σύστημα, όμως, πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα: «Ο πολίτης αξιολογείται παντού – στον ιδιωτικό και δημόσιο χώρο. Αν φροντίζει τους γονείς του, αν καταναλώνει με μέτρο, αν εργάζεται και πληρώνει φόρους, όλα παίζουν ρόλο».
Σημειώνει χαρακτηριστικά:
«Η Κίνα επιδιώκει να αναστρέψει την εικόνα μιας χώρας χαμηλής εμπιστοσύνης στα μάτια της Δύσης. Και το κάνει μέσα από ένα τεχνολογικά προηγμένο αλλά βαθιά ελεγκτικό σύστημα.»
Το βιβλίο περιλαμβάνει προλογικά σημειώματα από τρεις πρώην Πρυτάνεις του Πανεπιστημίου Αιγαίου: τον Στέφανο Γκρίτζαλη, τον Σωκράτη Κάτσικα και τον Ανδρέα Τρούμπη.
Στο επίκεντρο της έρευνας της Σιδερή βρίσκονται κυρίως τοπικά προγράμματα αξιολόγησης στην Κίνα, που όπως εξηγεί «λειτουργούν σαν να είχε ο Δήμος Μυτιλήνης ένα δικό του σύστημα βαθμολόγησης των πολιτών». Σε αντίθεση με τα εμπορικά προγράμματα ανταμοιβής πελατών, τα τοπικά προγράμματα εφαρμόζουν κοινωνικούς δείκτες αξιολόγησης σε συμπεριφορές που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή και τη συμμόρφωση με το κράτος.
Η συζήτηση δεν έμεινε εκεί. Θίχτηκαν ζητήματα δημοκρατίας, προσωπικών δεδομένων και κοινωνικής αποδοχής: «Οι πολίτες στην Ελλάδα ανησυχούν περισσότερο για το κόστος ζωής και λιγότερο για τα συστήματα παρακολούθησης, όπως το Predator που δείχνει έλλειμμα δημοκρατίας».
Η Σιδερή υπογράμμισε πως: «Το βιβλίο αφορά την Κίνα, αλλά λειτουργεί ως καθρέφτης για τις δυτικές κοινωνίες. Η κοινωνική ταξινόμηση, η τεχνολογική παρακολούθηση και η συλλογή προσωπικών δεδομένων είναι θέματα που μας αφορούν όλους».
Σε ερώτηση για την προσωπική της ακαδημαϊκή διαδρομή, είπε χαρακτηριστικά:
«Ξεκίνησα από τη Φιλολογία στην Κρήτη, έκανα μεταπτυχιακό και διδακτορικό στην Ιστορική Ανθρωπολογία, δεύτερο μεταπτυχιακό στο φύλο. Δεν ήταν ευθύγραμμη πορεία, αλλά για μένα, συναρπαστική».
Σήμερα διδάσκει μαθήματα όπως η διαπολιτισμική επικοινωνία και η ανάλυση ταυτοτήτων στο ψηφιακό περιβάλλον, με έμφαση στην έμφυλη ταυτότητα και τους κοινωνικούς δείκτες.
Το βιβλίο της είναι διαθέσιμο στο ηλεκτρονικό κατάστημα των εκδόσεων Προπομπός και στην Πολιτεία. Η παρουσίαση στη Μυτιλήνη αναμένεται να ανακοινωθεί σύντομα.
«Το βιβλίο είναι ένα εργαλείο προβληματισμού. Δεν μιλά μόνο για την Κίνα – μιλά και για εμάς», κατέληξε η Μαρία Σιδερή.