Η διδακτική ιστορία της «μεγάλης καμάδας»
Διαβάστε τι συνέβη στη Λέσβο και κινδύνεψαν οι ελαιώνες με πλήρη αφανισμό
Γράφει ο ΝΙΚΟΣ ΜΑΝΑΒΗΣ Δημοσίευση 16/6/2024

Το 1850 ήταν ένα έτος καμπής για την ελαιοκομία της Λέσβου. Ήταν η χρονιά που κινδύνευσαν με πλήρη αφανισμό οι ελαιώνες αλλά και οι κάτοικοι του νησιού, από ένα απρόσμενο φυσικό γεγονός. Παγετός έπληξε τους ελαιώνες του νησιού στις 10 Ιανουαρίου, με θερμοκρασίες πρωτόγνωρα χαμηλές. Το γεγονός αποκαλείται από τους ντόπιους το «μεγάλο κάμα», ενώ στην τοπική ιστορία έχει καταγραφεί ως η «μεγάλη καμάδα».
Πριν από τη 10η Ιανουαρίου 1850 είχαν προηγηθεί 40 ημέρες με βροχές και ζεστούς νοτιάδες. Τα δέντρα, οι ελιές, ξεγελάστηκαν: νόμισαν ότι ήρθε η άνοιξη. Οι ρίζες τους ρουφούσαν από το χώμα το νερό και το ανέβαζαν ψηλά στα κλαδιά τους για να θρέψουν το καρπό. Αρχές Ιανουαρίου η συγκομιδή της ελιάς ήταν σε πλήρη ανάπτυξη. Εκείνο το βράδυ, λοιπόν, η θερμοκρασία έπεσε απότομα στους – 8 βαθμούς κελσίου. Το κακό είχε γίνει. Ο παγετός «έκαψε» τα δέντρα. Οι κορμοί τους καταστράφηκαν, ο μεγαλύτερος αριθμός των παραγωγικών ζώων πέθαναν και μεγάλο μέρος των κατοίκων του νησιού πήρε τον δρόμο της ξενιτιάς. Για όσους έμειναν πίσω στο νησί, τα κούτσουρα των «νεκρών» δέντρων έγιναν πηγή ζωής. Πελέκησαν τα κούτσουρα, δημιούργησαν καμίνια και για χρόνια έφτιαχναν κάρβουνα από το ξύλο της ελιάς τροφοδοτώντας άλλες περιοχές της Μεσογείου.
Λίγους μήνες αργότερα ξεκίνησε η ανασύσταση του ελαιώνα της Λέσβου. Τότε ήρθαν στο νησί δέντρα από τους ορεινούς ελαιώνες του Αδραμυτίου και ιδιαίτερα από το βουνό Καζ Νταγ. Πρόκειται για την Αδραμυτινή ποικιλία ελιάς, η οποία στα χωριά της βόρειας Λέσβου αποκαλείται «Καζνταγλιότισσα». Παράλληλα κατανοήθηκε η σημασία που έχουν οι βαθιές ρίζες στο έδαφος για τα λιόδεντρα. Έτσι ήρθαν στο νησί Αλβανοί και Αρβανίτες πετράδες που δούλεψαν μαζί με τους ντόπιους στην κατασκευή των αναβαθμίδων (σέτια). Κι έτσι σιγά – σιγά ο ελαιώνας στήθηκε ξανά και μεγάλωσε τόσο πολύ που έφτασε να αριθμεί 11 εκατομμύρια δέντρα.