Κλήδωνας και κάψαλα στο Ακράσι
Με πρωτοβουλία του Συλλόγου «Ακράσιων» αναβίωσαν τα έθιμα της εορτής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου
Από το NEWSROOM Δημοσίευση 26/6/2022
Ο Σύλλογος Ακράσιων σε δελτίο τύπου που εξέδωσε για τον φετινό εορτασμό περιγράφει την ιστορία του εθίμου και σημειώνει: «Κάθε χρόνο στις 24 Ιουνίου γιορτάζεται το γενέθλιο του Αγ. Ιωάννου τού Προδρόμου, ή αλλιώς, όπως είναι γνωστό εδώ στο Ακράσι και σε όλα τα χωριά της Λέσβου, είναι «Τ' Αγιού Γιαννιού τ' Ηλτρουπιού» (συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσιο όπου γίνεται η μετάβαση από την άνοιξη στο καλοκαίρι) ή «τ' Λαμπαδιστή» γιατί στην γιορτή του ο κόσμος ανάβει φωτιές, τα γνωστά μας «κάψαλα» όπου ως εθιμικό προσάναμμα χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους του κάθε χωριού τα αποξηραμένα μαγιάτικα στεφάνια. Την παραμονή 23 Ιουνίου ένα κορίτσι ή αγόρι συνήθως πρωτότοκο με τους δύο γονείς εν ζωή φέρνει από την βρύση ή το πηγάδι τ' αμίλητο νερό (δεν πρέπει να μιλήσει σε κανένα σε όλη την διαδρομή) μέσα σε ένα πήλινο δοχείο. Μέσα στο δοχείο όλος ο κόσμος αλλά κυρίως οι νέες και οι νέοι έριχναν ο καθένας από ένα μικροαντικείμενο (π.χ. κουμπί, δαχτυλίδι, σκουλαρίκι, κλπ) που το λένε ριζικάρι».
Στην συνέχεια το έθιμο, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Σύλλογος, προβλέπει πως σκεπάζεται το πήλινο δοχείο με άσπρο ή κόκκινο πανί και το δένουν με κλαδί λυγαριάς, λέγοντας τους παρακάτω στίχους:
Κλειδώνουμι του κλήδουνα
Μι τα΄ Αϊ Γιαννιού την χάρη
Και κάθε καλορίζικος/η
Κάθε καλό να πάρει.
Μετά το πήλινο δοχείο το βγαίνει όλη την νύχτα έξω για να το βλέπουν τ΄ άστρα. Ανήμερα της εορτής του Αγίου, το απόγευμα, ανοίγει ο κλήδονας λέγοντας τους ακόλουθους στίχους:
Ανοίξιτι του κλήδουνα
Μι τ΄ Αϊ Γιαννιού την χάρη
Κι όποιο ΄ναι καλορίζικο
Τώρα θε να προβάλει.
Στην συνέχεια το έθιμο προβλέπει πως το παιδί που έφερε το αμίλητο νερό την παραμονή του Αγίου βγάζει ένα - ένα τα ριζικάρια – αντικείμενα από το πήλινο δοχείο. Ταυτόχρονα λέγονται για τον καθένα από ένα τετράστιχο επαινετικό ή πειραχτικό (για εκείνον που το ριζικάρι ήταν δικό του). Από το συσχετισμό του αντικειμένου με το τετράστιχο βγαίνει η μαντεία.
Μετά ανάβονται φωτιές από τα αποξηραμένα μαγιάτικα στεφάνια και τις οποίες πηδούν μικροί και μεγάλοι επειδή πιστεύουν ότι η φωτιά διώχνει από πάνω τους τις αρρώστιες. Είναι τα λεγόμενα «κάψαλα» ίσως γιατί όταν πηδάς την φωτιά υπάρχει περίπτωση να «καψαλιαστής» δηλαδή να «νιώσεις» ότι η φωτιά ότι σε ακουμπά.