«Έτσι ήρθαμε από καρσί… μαζί μας ό,τι μπορέσαμε φέραμε. Στα χέρια των απογόνων μας τ’ αφήσαμε για να μην ξεχαστούν ποτέ»

Μαρτυρίες του χτες συναντήθηκαν με το σήμερα σε μια πολύ συγκινητική ξενάγηση που διοργάνωσε  η ΥΑ του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων στη Σκάλα Λουτρών, στο Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης 1922. Ένα μουσείο που έφτιαξαν οι απόγονοι προσφύγων που βίαια ξεριζώθηκαν από τον Τσεσμέ και τη Φώκαια της Τουρκίας, έφτασαν με βάρκες στη Λέσβο και εγκαταστάθηκαν το 1931 στη Σκάλα Λουτρών.

49 ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες που μένουν στο ΚΥΤ Μόριας, είδαν στους χάρτες του Μουσείου τη διαδρομή που διέσχισαν έναν αιώνα πριν οι πρόσφυγες του 1922. Συγκινήθηκαν με τις φωτογραφίες. «Μου θυμίζουν εμάς, τις δυσκολίες που περάσαμε για να έρθουμε στην Ελλάδα και την κατάστασή μας όταν φτάσαμε στο νησί» είπε ο 16χρονος Mohamed από το Αφγανιστάν, στην Ευθαλία Τουρλή, υπεύθυνη του Μουσείου που εγκαινιάστηκε το 2006 και λειτουργεί χάρη στη διαθεσιμότητα των εθελοντών του Συλλόγου Μικρασιατών Σκάλας Λουτρών «Το Δελφίνι».

Το Μουσείο

«Μέσα από τον εθελοντισμό μας, δημιουργήθηκε αυτή η κιβωτός μνήμης» εξήγησε η κ. Τουρλή, που χαρακτήρισε τον εαυτό της πρόσφυγα τρίτης γενιάς. «Προσπαθήσαμε να κάνουμε το χρέος μας, να μεταλαμπαδεύσουμε τον πολιτισμό και τις αξίες του μικρασιατικού πληθυσμού» εξηγεί.

Το 1931, 25 προσφυγικές κατοικίες με δύο δωμάτια και αύλειο χώρο δόθηκαν σε οικογένειες προσφύγων στη Σκάλα Λουτρών. «Εγκαταστάθηκαν όπου βρήκαν, σε αποθήκες, έξω παντού. Και καθώς οι οικογένειες μεγάλωναν από κοινού έχτισαν και τους αύλειους χώρους για να έχουν χώρο να μείνουν» λέει η κ. Τουρλή.

Η συνύπαρξη με τους Λουτραγώτες ήταν αρχικά δύσκολη «Το ψωμί ήταν δύσκολο να μοιράζεται». Όμως η γνωριμία, η αποδοχή, οι γάμοι που πραγματοποιήθηκαν στη συνέχεια, «έκαναν και τις δύο πλευρές να καταλάβουν ότι δεν φταίει η κοινωνία, αλλά η πολιτική».

Ο Σύλλογος με πρόεδρο τότε τον Σταύρο Βαλαχή διεκδίκησε τον χώρο του μονοθέσιου σχολείου που καταργήθηκε και τον πήρε, εγκαινιάζοντάς τον το 2006, παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη, Βαρθολομαίου. Απαιτήθηκαν αμέτρητες ώρες από τους ακούραστους εθελοντές, κοινωνικές εκδηλώσεις και συνεστιάσεις για τη συγκέντρωση χρημάτων για να μεταμορφώσουν τα μέλη του Συλλόγου «Δελφίνι» αυτό το Μουσείο σε έναν χώρο γεμάτο θύμισες και συγκίνηση.

Χάρτες με διαδρομές, κοσμήματα, προσωπικά αντικείμενα που φέρουν και το όνομα των ιδιοκτητών τους, προικιά και έγγραφα, μαρτυρούν τον βίαιο ξεριζωμό, την βίαιη απεμπόληση της προσωπικής περιουσίας και ένα «τυπικό»… «σας παρακαλώ δεχτείτε με στην Ελλάδα»… Και το Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης 1922 στη Σκάλα Λουτρών είναι ίσως από τα λίγα στην Ελλάδα που έχουν αφιερώσει και μια γωνιά για κείνους τους πρόσφυγες που ξεριζώθηκαν από την Ελλάδα και πήγαν στην Τουρκία…

Κι αυτή η μακέτα από την πόλη της Σμύρνης να καίγεται… «Αναγνώρισα το μέρος όπου μας κρατούσαν φυλακισμένους» πρόσθεσε ο Jonas, 17 χρόνων από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

«Δεν γνωρίζω τη γλώσσα σας, ούτε εσείς τη δική μου. Είμαστε όμως ίδιοι γιατί είμαστε όλοι άνθρωποι» απάντησε συγκινημένη η κ. Τουρλή.

Με πληροφορίες από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες