Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τη Γερμανική Κατοχή η συντηρητική παράταξη και ο αστικός κόσμος, που στη μεγάλη του πλειοψηφία απουσίασε από την Εθνική Αντίσταση, ένοιωθε την απόλυτη ανάγκη να ανακτήσει το χαμένο έδαφος στην αντιαπράθεση του με το ΕΑΜ για τη διεκδίκηση της μετακατοχικής εξουσίας στην Ελλάδα. Σε αυτό το πλαίσιο έπρεπε να αποκατασταθεί «εθνικά» κι ένα όχι ευκαταφρόνητο τμήμα της παλιάς και νέας αστικής τάξης, όπως για παράδειγμα τα τάγματα ασφαλείας, που είχαν μεν συνεργαστεί με τον κατακτητή, αλλά είχαν ενταχθεί πια ως οργανικό τμήμα στους νικητές των Δεκεμβριανών.

Μια λοιπόν από τις βασικές επιλογές που έκανε η δεξιά ήταν η προώθηση των λεγόμενων «Εθνικών διεκδικήσεων» που αφορούσαν κυρίως στη Βόρειο Ήπειρο και σε ένα τμήμα της Μακεδονίας που ανήκε στη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία. Έτσι, αξιοποιώντας αφενός μεν τις θυσίες του ελληνικού λαού στη διάρκεια της κατοχής και αφετέρου το μεγάλο κίνδυνο να περάσει η Ελλάδα στη Σοβιετική επιρροή, αν κέρδιζε την εξουσία το ΚΚΕ, πίεζε τους Άγγλουαμερικάνους να συναινέσουν στις διεκδικήσεις αυτές.

Το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη στις 4 Απριλίου 1945 με τίτλο «Οι Εθνικές μας διεκδικήσεις»

Αντίθετα το ΕΑΜ και το ΚΚΕ με τις δάφνες που απέκτησαν στην Αντίσταση ως μια πατριωτική δύναμη, πρόβαλλαν ως «Εθνικές διεκδικήσεις» τα Δωδεκάνησα, την Κύπρο και την Ανατολική Θράκη, εδάφη τα οποία δεν έδειχνε καμία προθυμία να διεκδικήσει η ελληνική κυβέρνηση.

Το ΚΚΕ ασκεί κριτική στις μεταβαρκιζιανές κυβερνήσεις ότι οι προς βορράν διεκδικήσεις τους δημιουργούσαν πολεμικό κλίμα στα Βαλκάνια, πολύ περισσότερο που τώρα πια στην κυβέρνηση των γειτονικών χωρών βρίσκονταν φιλικές προς αυτό δυνάμεις. Ένα από τα βασικά του επιχειρήματα είναι ότι οι διεκδικήσεις αυτές δεν συναντούν την προθυμία των συμμάχων να τις κάνουν αποδεκτές. Γράφει χαρακτηριστικά ο Ριζοσπάστης : «...Και το συντηρητικό μέχρι αντιδραστικότητας “Εκόνομιστ” (δεν υπάρχει πιο δεξιό όργανο στη Μεγάλη Βρετανία) παίρνει στο ψιλό τον επίσημο ελληνικό σωβινισμό και τους μακρούς καταλόγους των εδαφικών διεκδικήσεων. Και γράφει έξω από τα δόντια η σοβαρώτατη συντηρητική εφημερίδα : “Η εκστρατεία δια μιαν «Μεγάλην Ελλάδα» ευρίσκεται σήμερον εν πλήρη εντάσει εις τας Αθήνας και εις την Θεσσαλονίκην. Η τελευταία επίσκεψις του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού εις τας “βορείους επαρχίας” έδωσεν αφορμή εις ορμητικάς σωβινιστικάς διαδηλώσεις με συνθήματα όπως : “Kατοχή της Βουλγαρίας επί 53 έτη”, “Σόφια – Σόφια!” και “θέλουμε σύνορα πέρα από το Στρυμόνα”. Συγχρόνως αι ελληνικαί απαιτήσεις δια την προσάρτησιν της νοτίου Αλβάνίας ακούωνται εντονότερα. Η ελληνική κυβέρνησις ασυνέτως εισέρχεται εις εδαφικάς συγκρούσεις με όλους τους γείτονας της ταυτοχρόνως”. Αλλά αν ο σύγρονος έξαλλος σωβινισμός της δεξιάς μας βρίσκει τέτοια υποδοχή στο τελευταίο καταφύγιο, που νόμιζε ότι μπορούσε κάτι να ελπίζει, δηλαδή στους Άγγλους δεξιούς συντηρητικούς, τότε που στηρίζεται;...» .  Οι Αγγλοαμερικάνοι σύμμαχοι βεβαίως έχοντας ήδη ρυθμίσει με τη Σοβιετική Ένωση στη συνθήκη της Γιάλτας τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες στα Βαλκάνια, ήταν απρόθυμοι να ικανοποιήσουν τα αιτήματα των φίλων τους στην Ελλάδα, μη θέλοντας να διαταράξουν το νέο γεωπολιτικό χάρτη που μόλις είχε αρχίσει να διαμορφώνεται.

Τηλεγράφημα του προέδρου της Αγίας Παρασκευής

Ένα δεύτερο επιχείρημα που προβάλλει το ΚΚΕ είναι, πως στις περιοχές που διεκδικούνται από τη Γιουγκοσλαβία – δηλαδή τη σέρβικη Μακεδονία, όπως τη χαρακτηρίζει ο Ριζοσπάστης - και τη Βουλγαρία, δεν κατοικεί ούτε ένας Έλληνας. Αντίθετα για τη Βόρειο Ήπειρο, στην οποία κατοικούν Έλληνες, προτείνει να γίνει δημοψήφισμα ανάμεσα στον τοπικό πληθυσμό για να αποφασίσει. Γράφει ο Ριζοσπάστης: «...Η ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ, που οι Αλβανοί - και το Εκόνομιστ μαζύ – την λένε νότια Αλβανία, αποτελεί ένα πολύπλοκο πρόβλημα...Το βορειοηπειρωτικό ζήτημα... δεν είναι δυνατόν να λυθεί παρά μόνον από τον λαό τον ίδιο της Βορείας Ηπείρου. Κι αυτό θα γίνει με Δημοψήφισμα, σύμφωνα με το χάρτη του Ατλαντικού...». Δημοψήφισμα του κυπριακού λαού με ερώτημα την ένωση με την Ελλάδα προτείνει το ΚΚΕ και για την διεκδίκηση της Κύπρου, που την περίοδο αυτή βρίσκεται υπό Βρετανική κατοχή.

Η πρόταση του ΚΚΕ για τα Δωδεκάνησα αφορά στην άμεση απελευθέρωση τους από τη Γερμανική Κατοχή, ώστε να μην μπορέσει να τα διεκδίκήσει η Τουρκία. Κι εδώ ο αρθρογράφος του Ριζοσπάστη επικαλείται και πάλι το δημοσίευμα του Εκόνομιστ και αναδημοσιεύει τμήμα του : «...Η έξοδος των Τούρκων εις τον πόλεμον έφερε επί τάπητος το πρόβλημα των Δωδεκανήσων. Οι Έλληνες φοβούνται ότι η Τουρκία ως σύμμαχος πλέον θα είναι εις θέσιν να διεκδικήσει τα Δωδεκάνησα εις την συνδιάσκεψιν της Ειρήνης..».

Η ανησυχία του ΚΚΕ για τις βλέψεις των Τούρκων δεν είναι αβάσιμη. Στα Βρετανικά Αρχεία του Foreign Office σημειώνεται η ανησυχία επιτελών του βρετανικού στρατού για ενδεχόμενη στρατιωτική επέμβαση των Τούρκων όχι μόνο στα Δωδεκάνησα, αλλά και στη Χίο και τη Λέσβο αμέσως μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής.

Τελικά από τις διεκδικήσεις αυτές το ελληνικό κράτος κατάφερε να ενσωματώσει μόνο τα Δωδεκάνησα. Αντίθετα οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί που διαμορφώθηκαν στους συμμάχους μετά τον πόλεμο δεν επέτρεψαν να υλοποιηθεί καμία άλλη διεκδίκηση εδαφών από την Ελλάδα. Οι εθνικές διεκδικήσεις όμως χρησιμοποιήθηκαν ως ένα κύριο εργαλείο για την αναπαραγωγή της εθνικοφροσύνης στο λαό και ήταν η βάση πάνω στην οποία στήθηκε το νέο «Εθνικό αφήγημα» της δεξιάς και της ακροδεξιάς ενάντια στον κομμουνιστικό κίνδυνο. Το Γ’ ψήφισμα τον Ιούνιο του 1946, που στην κυριότερη διάταξη του όριζε ότι : «...Όστις θέλων να απόσπαση εν μέρος της Επικρατείας ή να ευκολύνει τα προς το τέλος τείνοντα σχέδια συνώμοσεν εντός του κράτους ή συνεννοήθη με ξένους ή διήγειρε στάσιν ή κατήρτισεν ενόπλους ομάδας, ή μετέσχεν είς αυτάς, τιμωρείται με θάνατον...», ήταν η νομιμοποιητική βάση για όσα ακολούθησαν. Έναν εμφύλιο πόλεμο, που χάραξε την ιστορία της Ελλάδας τον 20ο αιώνα.