“…και πολύ πιο βαθιά πίσω από τα κύματα , στο Νησί με τους κόλπους των ελαιώνων. Μια στιγμή μου εφάνηκε θωρούσα Εκείνον που το αίμα του έδωσε να σαρκωθώ τον τραχύ του Αγίου δρόμο ν΄ανεβαίνει μια φοράν ακόμη…
Μια φοράν ακόμη στα νερά της Γέρας ν΄ακουμπά τα δάχτυλα και τα πέντε ν΄ανάβουνε χωριά, ο Παπάδος ο Πλακάδος ο Παλαιόκηπος ο Σκόπελος και ο Μεσαγρός, εξουσία και κλήρος
της γ ε ν ι ά ς μου…” Οδυσσέας Ελύτης (Το Άξιον Εστί, Η Γένεσις)

και το Πέραμα, που από το 1951 αποτελεί το έκτο χωριό της Γέρας. Ενός τόπου ευλογημένου από τη φύση, με επιβλητικά τοπία, διαχρονική γοητεία και ανεξάντλητη ομορφιά που σε σαγηνεύει από την πρώτη ματιά, με το που αντικρίζεις δηλαδή, τον ΄΄ασημένιο΄΄ από τις αχτίδες του ήλιου, Κόλπο της Γέρας. Ένα τοπίο μαγικό, που υμνήθηκε όχι μόνο από τον καταγόμενο από τη Γέρα, Οδυσσέα Ελύτη και τον Ηλία Βενέζη, αλλά γοήτευσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο που σε επίσκεψη του στο νησί είχε πει πως ο Κόλπος της Γέρας δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα τη λίμνη της Γενεύης, αλλά και τον Ολλανδό Van Egmont που τον χαρακτήρισε ως έναν από τους ωραιότερους , σ’ όλον τον κόσμο…και πως να μην είναι άλλωστε…..
Το ταξίδι προς αυτόν τον επίγειο παράδεισο ξεκινά με το που βρεθείς στην Επαρχιακή Οδό Μυτιλήνης –Σκοπέλου και έρθεις αντιμέτωπος με το ΄΄Φιορδ΄΄ της Γέρας, τον ποταμό Ευεργέτουλα -του οποίου οι πηγές ξεκινούν από τον Όλυμπο- που χύνεται στον Κόλπο της Γέρας, σ΄έναν από τους σημαντικούς υγροβιότοπους του νησιού(Ντίπι – Λάρσος, Ευρειακή),με πλούσια χλωρίδα και πανίδα που είναι ενταγμένος και στο δίκτυο Natura 2000.
Η διαδρομή προς τα χωριά της Γέρας….από τις ωραιότερες της Λέσβου, με τον Κόλπο της Γέρας να κυριαρχεί από τη μια μεριά και από την άλλη οι καταπράσινοι λόφοι με τους αμέτρητους ελαιώνες, με τα αιωνόβια δέντρα και τα χιλιάδες πεύκα να δένουν αρμονικά ,ενταγμένα στο τοπίο, χαρίζοντας στον επισκέπτη έναν συνδιασμό σωματικής και ψυχικής ευεξίας.
Το πρώτο χωριό που φανερώνεται στο διάβα σου είναι το γραφικό χωριό του Παλαιόκηπου , που ιδρύθηκε λίγο μετά την Άλωση και περιστοιχίζεται από τους γεραγώτικους ελαιώνες. Καθώς όμως συνεχίζεις την περιήγηση στα δαιδαλώδη σοκάκια του, ο δρόμος σε βγάζει στην εκκλησία του Αγίου Ερμόλαου που χρονολογείται από τον 18ο αιώνα και αποτελεί διατηρητέο μνημείο, ενώ μέχρι πρότινος έδινε την πρωτιά στον Παλαιόκηπο , ως το μοναδικό μέρος στην Ορθόδοξη Χριστιανοσύνη που διέθετε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο. Ο Παλαιόκηπος, επίσης, είναι και ο τόπος γέννησης του ξακουστού πειρατή Μπαρμπαρόσα, ενώ λέγεται ότι απόγονοι του εξακολουθούν και κατοικούν στην περιοχή της Γέρας.
Συνεχίζοντας τη διαδρομή μέσα σ΄ αυτό το μοναδικό φυσικό τοπίο, φθάνουμε στον Πλακάδο, στο μικρότερο χωριό της Γέρας , που είναι χτισμένο πάνω σ΄ένα καταπράσινο λόφο, ενώ στην κορυφή ενός λοφίσκου βρίσκεται από το 1840 και η εκκλησία του χωριού, ο Άη Βλάσης. Και καθώς το μάτι «χορταίνει» πράσινο, αν περιηγηθείς στην ευρύτερη περιοχή και συγκεκριμένα στην περιοχή ΄΄Μάννα΄΄, μπορείς να θαυμάσεις το εντυπωσιακό εύρημα, το ανάγλυφο μάρμαρο με το κλειδί της δρυός.
Σε μια περιοχή κατάφυτη από ελαιώνες βρίσκεται και ο Παπάδος , που είναι από τα μεγαλύτερα χωριά της Γέρας. Λέγεται δε, ότι πήρε το ονομά του από τους μοναχούς ενός μικρού μοναστηριού που υπήρχε στη θέση του σημερινού ναού τουΤαξιάρχη, όπου φιλοξενείται και μια εντυπωσιακή τοιχογραφία του Αρχάγελλου Μιχαήλ.

Ο Παπάδος φημίζεται για τα εντυπωσιακά αρχοντικά του,που μαρτυρούν την ευμάρεια και την ανάπτυξη της τότε περιόδου. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το αρχοντικό Βρανά, όπου έμενε η μητέρα του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, ενώ αξίζει να επισκεφθείς το Ελαιοτριβείο - Μουσείο Βρανά,από τα παλαιότερα ελαιοτριβεία της Λέσβου, το οποίο ανήκε στην οικογένεια του Οδυσσέα Ελύτη.

Στη Λέσβο και συγκεκριμένα στο νοτιοανατολικό τμήμα της βρίσκονται περίπου 10 εκατομμύρια ελαιόδεντρα και ο Παπάδος φαίνεται να έχει παράδοση αιώνων στην ελαιοκαλλιέργεια κάτι που μαρτυρούν τα πέντε ελαιοτριβεία που υπήρχαν στην περιοχή.

Σε κοντινή απόσταση από τον Παπάδο, βρίσκεται αμφιθεατρικά χτισμένος ο γραφικός Μεσαγρός , δίνοντας την ευκαιρία στους κατοίκους του να έχουν την ομορφότερη θέα, τον Κόλπο της Γέρας. Στον Μεσαγρό βρίσκεται το ερειπωμένο Οθωμανικό τζαμί απ’ το οποίο έχει μείνει άθικτος μόνο ο μιναρές. Αξιοθέατο για το Μεσαγρό αποτελεί και η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, λόγω του ιδιόμορφου τέμπλου της , μια που το μισό είναι φτιαγμένο από ξύλο και το άλλο μισό από μάρμαρο. Σίγουρα δε, αξίζει μια επίσκεψη και στο φούρνο του Μεσαγρού με την τοιχογραφία του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου.

Συνεχίζουμε με το μεγαλύτερο χωριό της Γέρας, τον Σκόπελο. Πηγαίνοντας στην κεντρική πλατεία του χωριού, την προσοχή σου τραβάει αμέσως, ο υπεραιωνόβιος πλάτανος καθώς και η μαρμάρινη βρύση από μπλε μάρμαρο που χρονολογείται από το 1813 και η οποία δεν είναι η μοναδική ιστορικής σημασίας για το χωριό, αφού υπάρχει άλλη μια που αξίζει να επισκεφθείς και που βρίσκεται στην κάτω αγορά Σκοπέλου, η οποία φτιάχτηκε το 1911 με μάρμαρο από το Τασλίκ.

Ο Σκόπελος είναι γνωστός και για τα «λαγούμια της Μαγδαληνής», τις μεγάλου μήκους πρωτοχριστιανικές κατακόμβες που βρίσκονται κάτω από το ναό της Αγίας Μαγδαληνής και οδηγούν ως το Αγίασμα, ενώ αν αποφασίσεις να φθάσεις περπατώντας ως τους πρόποδες του βουνού ΄΄Καρυώνα΄΄, θα ανταμοιφθείς από την ειδυλλιακή θέα, αφού κι αυτή η περιοχή ΄΄βλέπει ΄΄ τον Κόλπο της Γέρας ή αλλιώς τον Κόλπο των Ελαιώνων, που η ποιότητα του «χρυσού υγρού» του, συνηθίζει να «δίνει» διεθνή βραβεία.

Για το τέλος αφήνω το έκτο χωριό, το Πέραμα. Το επίνειο της Γέρας, αποτελούσε όχι μόνο το λιμάνι της , αλλά και το δεύτερο σημαντικότερο λιμάνι μετά από αυτό της Μυτιλήνης.

Για χρόνια ήταν το εμπορικό και οικονομικό κέντρο, συμβάλλοντας στη μεγάλη άνθηση της περιοχής και γενικά της Λέσβου. Στην περιοχή, άλλωστε, την εποχή εκείνη κυριαρχούσαν πολλά βιομηχανικά κτήρια, όπως το μεγαλύτερο βυρσοδεψείο των Βαλκανίων, σαπωνοποιεία, ελαιοτριβεία και αλευροποιείο.

Λίγο έξω από τον οικισμό, ακριβώς απέναντι από το βυρσοδεψείο και ουσιαστικά πάνω στη θάλασσα, βρίσκεται και ο ανεμόμυλος του Περάματος, που στο παρελθόν εξυπηρετούσε τις ανάγκες του βυρσοδεψείου στην άλεση βελανιδιού και που από το 1997 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Δε χωράει αμφιβολία ότι η Γέρα είναι μια περιοχή απείρου φυσικού κάλλους που μπορεί να αποζημιώσει τον επισκέπτη κάθε εποχή του χρόνου. Κυρίως, αποτελεί πόλο έλξης για ντόπιους και ξένους το καλοκαίρι, την εποχή που μπορείς να χαρείς τις δαντελωτές , χρυσαφένιες αμμουδιές και τα κρυστάλλινα και καταγάλανα νερά στο Τάρτι, στην Ευρειακή, στα Τσίλια, τα Φαρά, και το Λιγονάρι , ενώ για τους πιο απαιτητικούς, προσβάσιμοι με βάρκα είναι οι ορμήσκοι «Μυρσίνια» και «Άγιος Βασίλης», που είναι τοπία με παρθένα ομορφιά, ανεξερεύνητο βυθό και παγωμένα νερά. Αν πάλι σε ενδιαφέρει ο ιαματικός τουρισμός ,κάνε ότι συνήθιζε και ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, επισκέψου τις Θέρμες Ιαματικές πηγές Γέρας.

Η Γέρα είναι Ιστορία και Πολιτισμός. Είναι σημαντικά ευρύματα, όπως αυτά που ανακαλύφθηκαν, στην περιοχή «Χαλατσές» και που χρονολογούνται στη 2η χιλιετία π.Χ., ενώ στις ίδιες ανασκαφές βρέθηκαν και κλίβανοι των μυκηναικών χρόνων!!!

Είναι δε πολύ πιθανό στο χώρο αυτό να τοποθετείται και η αρχαία πόλη Ιέρα. Αρχαιολογικά ευρήματα έχουν βρεθεί και στην περιοχή «Μάννα», ενώ στην περιοχή του Σκοπέλου διασώζονται τα λείψανα αρχαίου λατομείου. Η Γέρα είναι οι άνθρωποί της, είναι οι ψαράδικοι οικισμοί, όπως το Μάρμαρο, οι Πύργοι, ο Αύλωνας και τα Φτέλια, είναι τα παλιά κάστρα - το Παλιόκαστρο, το Καστέλλι και το Καστρί-, είναι τα γραφικά ξωκλήσια, όπως αυτό του Αγίου Θεράποντα, λίγο πριν την Ευρειακή.

Είναι οι γραφικές πλατείες, τα παραδοσιακά καφενεία και οι ψαροταβέρνες, είναι οι δυο ποτοποιίες ούζου της περιοχής, τα αλιεύματα της, αλλά και οι επιλογές για νυχτερινή ζωή, είναι όλα αυτά μαζί που την κατατάσσουν ως την καταλληλότερη επιλογή τουριστικού προορισμού. Είναι η Γέρα….. αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας!!!(Οδ.Ελύτης)

*Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το άρθρο παραχωρήθηκαν από την κ.Νεκταρία Καρακλά.**Αναδημοσίευση από την τρίμηνη εφημερίδα του Παγγεραγωτικού Συλλόγου Μυτιλήνης Αθηνών «ΓΕΡΑ».