Εξερευνώντας τα ιστορικά τοπόσημα της Λήμνου και τον ρόλο της στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Από τη στρατηγική βάση στον τόπο της μνήμης
Γράφει η ΑΝΘΗ ΠΑΖΙΑΝΟΥ Δημοσίευση 28/7/2025

Η Λήμνος διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Επιλέχθηκε ως στρατηγική βάση των συμμαχικών δυνάμεων, κυρίως των Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών, που πολέμησαν στην εκστρατεία της Καλλίπολης, και παραμένει σήμερα τόπος μνήμης για αυτούς τους ήρωες.
Στο πλαίσιο της επίσκεψής μας στο Συμμαχικό Νεκροταφείο του Μούδρου, είχαμε την τύχη να μας ξεναγήσει ο υποπτέραρχος εν αποστρατεία, Διονύσης Τσιπουρίδης, που μας μετέφερε πίσω στο χρόνο, αναδεικνύοντας την ιστορική σημασία του τόπου και τη συγκλονιστική ιστορία των ανδρών που θυσιάστηκαν για την ελευθερία.
Από την πρώτη στιγμή της συμμετοχής της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Λήμνος είχε επιλεγεί ως στρατηγική βάση εκπαίδευσης για τις δυνάμεις ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps). Οι πρώτοι στρατιώτες της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας έφθασαν στη Λήμνο τον Μάρτιο του 1915, προκειμένου να εκπαιδευτούν για τις τεχνικές αποβίβασης στις παραλίες των Στενών των Δαρδανελλίων. Το σημαντικότερο σημείο εκπαίδευσης ήταν ο κόλπος του Μούδρου, ο οποίος σήμερα θυμίζει αυτές τις κρίσιμες στιγμές του πολέμου.
Το Συμμαχικό Νεκροταφείο του Μούδρου αποτελεί το κύριο σημείο αναφοράς για τις δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας και της Αντάντ που έπεσαν στη μάχη της Καλλίπολης και άλλες επιχειρήσεις στην περιοχή. Βρίσκεται δίπλα στο χριστιανικό νεκροταφείο του Μούδρου, στο δρόμο που οδηγεί από το Μούδρο προς το Ρουσοπούλι, περίπου 25 χιλιόμετρα από τη Μύρινα. Το νεκροταφείο φιλοξενεί 885 ταφές στρατιωτών, κυρίως Αυστραλών και Νεοζηλανδών, αλλά και στρατιωτών από άλλες χώρες, ενώ οι τάφοι είναι οργανωμένοι ανά εθνικότητα.
Κατά τη διάρκεια των ετήσιων εκδηλώσεων στη μνήμη των συμμαχικών στρατευμάτων κάθε Μάιο, το νεκροταφείο γεμίζει με κόσμο που έρχεται από την Αυστραλία και τον Καναδά για να αποτίσει φόρο τιμής στους ήρωες του πολέμου. Μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές είναι η παρουσία των συγγενών των πεσόντων που ταξιδεύουν χιλιάδες χιλιόμετρα για να επισκεφτούν τον τόπο της θυσίας των προγόνων τους.
Ο κ. Τσιπουρίδης μας ξενάγησε σε αρκετά ιστορικά τοπόσημα, αρχίζοντας από την πρώτη επιχείρηση αεροναυτικής συνεργασίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που πραγματοποιήθηκε στον κόλπο του Μούδρου. Στις 24 Ιανουαρίου 1913, το υδροπλάνο τύπου Φαρμάν, με πιλότο τον υπολοχαγό Μιχαήλ Μουτούση και παρατηρητή τον σημαιοφόρο Αριστείδη Μωραϊτίνη, πραγματοποίησε την πρώτη αναγνώριση των Οθωμανικών ναυτικών δυνάμεων, στη διάρκεια της οποίας έριξε και χειροβομβίδες, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας εποχής για την αεροναυτική πολεμική τέχνη.
Επίσης, βρεθήκαμε στο κενοτάφιο των νεκρών του θωρηκτού «Αγαμέμνων», όπου υπογράφηκε η ανακωχή του Μούδρου, που σηματοδότησε την αρχή του τέλους για τον πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το «Αγαμέμνων» συμμετείχε σε πολλές κρίσιμες επιχειρήσεις κατά των Οθωμανών και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επίτευξη της νίκης.
Το νεκροταφείο του Μούδρου φιλοξενεί και τους τάφους τριών αεροπόρων, του Κακουργιώτη, του Γυφτάκη και του Καφετζόπουλου, οι οποίοι υπηρέτησαν στις συμμαχικές δυνάμεις πριν την επίσημη είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο. Οι αεροπόροι αυτοί επιχειρούσαν από το αεροδρόμιο του Μούδρου, το οποίο υπήρξε η βάση για τις αεροπορικές επιχειρήσεις κατά των Οθωμανών στη Καλλίπολη και στην Κωνσταντινούπολη.
Η Ναυτική Αεροπορική Υπηρεσία, η οποία ιδρύθηκε το Μάιο του 1918 στο Μούδρο, είχε ως αποστολή την υποστήριξη των ναυτικών επιχειρήσεων, με αεροδρόμια και βάσεις σε περιοχές όπως η Θάσος, η Χαλκιδική και η Αττική. Η συμμετοχή αυτών των αεροσκαφών υπήρξε καθοριστική για την επίτευξη στρατηγικών στόχων και την ενίσχυση των συμμαχικών δυνάμεων στον πόλεμο.
Η Λήμνος παραμένει ένα ζωντανό μνημείο των θυσιών και του θάρρους των στρατιωτών που πολέμησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η σημασία της για την πορεία του πολέμου αποτυπώνεται στα πολλά ιστορικά μνημεία και τα νεκροταφεία που φέρουν τα ονόματα αυτών που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία.