Ένας κακοτράχαλος δασικός δρόμος μήκους τριών σχεδόν χιλιομέτρων από τη διασταύρωση της ασφάλτου αναμεταξύ Μεγάλης και Μικρής Λίμνης σε φέρνει στις Χαλατσές. Πυκνό δάσος με μαυρόπετρες ξυράφια πέτρινα θαρρείς, λιθοριπές από δαύτες που σου θυμίζουν το θρύλο για τους «αράπη τις πέτρες» στην περιοχή.
«Από πότες έχει να περάσει άνθρωπος από τούτο το δρόμο;» αναρωτιέσαι. Χίλια μύρια ερωτήματα… Μια φωτιά σε ετούτο το πυκνό δάσος ποιος δρόμος θα σώσει την κατάσταση;

Από ποιον να πάρεις απάντηση; Σαν την ιστορία του Σίσυφου είναι τούτα τα ερωτήματα που βάζεις στον εαυτό σου.

Ο Σίσυφος, ο νικητής του Άδη, τιμωρήθηκε με το να κουβαλάει ένα βράχο στην κορυφή ενός βουνού. Φτάνοντας στην κορυφή, η πέτρα ξανακυλούσε κάτω και έπρεπε να την ανεβάσει ξανά.

Πάνω κάτω η ίδια πέτρα και ξανά πάνω και πάλι κάτω και πίσω… Σε ετούτο τον τόπο όλα εξηγούνται με ετούτη την ιστορία. Πάνω κάτω, πάνω κάτω η ίδια πέτρα από ένα λαό Σίσυφο. Που νίκησε τον Άδη και ηττήθηκε από τους κριτές…

Σε μια στροφή που περνά μέσα από την κοίτη της ρεματιάς κι αρχίσει να ανηφορίζει, στα αριστερά σου μια τέτοια λιθοριπή. Ανάμεσα σε ετούτο το βραχότοπο διακρίνεις τα «αμπριά». Αυτός ήταν ο προορισμός σου.

Το μνημείο ετούτο της περιόδου του Εμφυλίου πολέμου. Τα απόρθητα - ιδανικά κρησφύγετα των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού της Λέσβου. Τρεις μεγάλοι χτιστοί βαθείς μέσα στο πετρομάνι λάκκοι καλυμμένοι με πευκόξυλα, λαμαρίνες χώμα κι από πάνω ξανά με τις πέτρες.

Αόρατοι για τον «εχθρό», κυνηγημένοι και νηστικοί, έζησαν εδώ για έξη μήνες μέχρι τις αρχές του 1948, λίγο πριν το τέλος του εμφυλίου στο νησί, οι καπεταναίοι του Δημοκρατικού Στρατού με επικεφαλής το Χαράλαμπο Θεοδοσίου από την Αγία Παρασκευή. Κάποια στιγμή οι αντάρτες έφυγαν για τα γειτονικά Βασιλικά, να στρατολογήσουν κάποιους για αντάρτες, να βρουν κάτι για να φάνε.

Η θέση τους λέει έγινε αντιληπτή και προδόθηκε από κάποιο Νίκο με καταγωγή από το Μεσότοπο που δούλευε στα Βασιλικά σαν παραγιός. Τα αμπριά εγκαταλείφτηκαν. Οι νικητές μπήκαν στα κρησφύγετα καμαρώνοντας για τη «νίκη» τους. Λίγο παραπέρα βρήκαν τον τάφο του καπετάνιου Δημήτρη Πιταούλη. Υπαρχηγού του Δημοκρατικού Στρατού επί αρχηγίας του Χαράλαμπου Θεοδοσίου. Κι αρχηγού μέχρι τον ερχομό του «Μπάμπη» από τη Σάμο.

Ο 38χρονος Πιταούλης, ο «Μήτσος» των συντρόφων του γλύτωσε από τους διώκτες του της 4ης Αυγούστου, τους Ναζί της Κατοχής και το Χαϊδάρι και έφυγε εκεί στα αμπριά από ένα …κλαδάκι. Μπλέχτηκε το πρωί της 10ης Δεκεμβρίου του 1947 κι ενώ ετοιμαζόταν για μια αποστολή, το όπλο του στο κλαδάκι αυτό, εκπυρσοκρότησε. Η σφαίρα τον βρήκε στο κεφάλι…

Χρόνια μετά τον Αύγουστο του 1981 έγινε η ανακομιδή των λειψάνων του… Από τον τάφο όπου τον είχαν θάψει οι σύντροφοί του, τον τάφο με το σταυρό και το σκαλισμένο πάνω του σφυροδρέπανο!

Στα αμπριά λοιπόν. Ποια πέτρα να πρωτοανηφορίσεις κι ας κυλήσει πάλι κάτω;
Επί Δημαρχίας του Χρύσανθου Χατζηπαναγιώτη στην Αγιάσο ζητήθηκε το 2008, να αναγνωριστούν επίσημα σαν μνημεία δυο θέσεις στην περιφέρεια της Αγιάσου στις οποίες διαδραματίσθηκαν σημαντικά γεγονότα της περιόδου του εμφυλίου πολέμου στη Λέσβο. Το λεγόμενο «ντάμι της μπέρδας» και τα «αμπριά». Μηδέ απάντηση δεν δόθηκε. Αρνητική έστω…

Διαβάζεις στον τύπο εκείνων των ημερών, δήλωση του Χρύσανθου Χατζηπαναγιώτη: «Στόχος του Δήμου δεν είναι άλλος από τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης μέσα από την πραγματοποίηση εκδηλώσεων μια φορά το χρόνο, ως φόρο τιμής στους ανθρώπους που αγωνίστηκαν για έννοιες όπως η ελευθερία και η δημοκρατία. Είναι, πιστεύω, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για αυτούς και πιστεύω ότι οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν μαζί μου».
Είπαμε… Ούτε μια αρνητική έστω απάντηση.

Στα αμπριά, στις Χαλατσές λοιπόν… Αγιασμένος τόπος. Οι μαυρόπετρες πυρωμένες… «Επέσατε θύματα, αδέρφια, εσείς. Σε άνιση πάλη κι αγώνα. ζωή, λευτεριά και τιμή του λαού. Γυρεύοντας, βρήκατε μνήμα». Το τραγουδάς σιγά σιγά καθώς ανηφορίζεις προς το αυτοκίνητο, μην τύχει κι ακουστείς… Μη τύχει και σε ακούσει η ιστορία και τρομάξει. Μη σε ακούσει ο Σίσυφος κι αρχίσει να τραβά προς την ανηφόρα και ετούτη την πέτρα.

«Ποιος είχε δίκιο;» αναρωτιέσαι στο δρόμο για το γυρισμό. Μια μικρή πέτρα από τα αμπριά στην τσέπη σου νιώθεις να σε ενοχλεί…. Η ερώτηση σε ενοχλεί. Κι η απάντηση. Ο Μήτσος είχε δίκιο. Όποιος έδωσε τη ζωή του σε ετούτη την ιστορία την αδελφοκτόνα είχε δίκιο. Δίκιο γραμμένο στις πέτρες τις κοφτερές σαν ξυράφια εκεί στα «αμπριά». Πέτρες που σηματοδοτούν τον τάφο του καπετάνιου με το σταυρό και το σφυροδρέπανο.