Τόνοι πλαστικών σκουπιδιών στη θάλασσα. Ήδη μελέτες δείχνουν ότι το πλαστικό περνά στην τροφική αλυσίδα. Όλα τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν αρχίσει να ενθαρρύνουν τη μείωση της ποσότητας πλαστικού στην καθημερινότητα των πολιτών. Και η επιστήμη δεν σηκώνει τα χέρια ψηλά, αλλά σηκώνει μανίκια και προτείνει λύσεις από τη Λέσβο.

Έκαναν το πρώτο παγκοσμίως πείραμα την παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος τον Ιούνιο του 2018 και μετά την απήχηση που είχε σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, τα μέλη της Ερευνητικής Ομάδας του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Τηλεπισκόπησης του  Πανεπιστημίου Αιγαίου (Marine Remote Sensing Group) επέστρεψαν στο πεδίο και θα επανέρχονται τακτικά για να το μελετήσουν σε βάθος. Θέλουν να φαίνεται το πλαστικό στη θάλασσα, σαν τη μύγα μες στο γάλα!

Το Plastic Litter Project 2019 είναι το πείραμά της ομάδας για την καταγραφή πλαστικών απορριμμάτων στο θαλάσσιο περιβάλλον του Αιγαίου από ΣμηΕΑ (Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών, drone) που παράλληλα συνδυάζεται με την προσπάθεια εντοπισμού των πλαστικών απορριμμάτων από δορυφορικά συστήματα.

«Συνδυάζουμε τους πλέον σύγχρονους αλγόριθμους και τις επιτόπιες μετρήσεις για την ανάπτυξη νέων μεθόδων, τεχνολογιών και προϊόντων για την οπτική αναπαράσταση των θαλάσσιων γεωχωρικών πληροφοριών», εξηγεί ο Κώστας Τοπουζέλης, επικεφαλής της ομάδας, επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με ειδίκευση στη θαλάσσια τηλεπισκόπηση. Η ομάδα έχει κατακτήσει τεχνογνωσία σε διάφορους κλάδους της θαλάσσιας τηλεπισκόπησης, συμπεριλαμβανομένης της ανίχνευσης πετρελαιοκηλίδας, της αναγνώρισης των θαλάσσιων φαινομένων, της παράκτιας βαθυμετρίας και της ανίχνευσης των ακτών.

«Ήταν μια πολύ τρελή ιδέα» λέει γελώντας. «Γνωρίζουμε ότι το ευρωπαϊκό σύστημα δορυφόρων περνάει ανά τακτά χρονικά διαστήματα με χωρική ανάλυση 10 μέτρων, δηλαδή μπορεί να εντοπίσει αντικείμενα της τάξης των 10 μέτρων. Εμείς αναρωτηθήκαμε πώς θα ήταν αν βάζαμε πολλά πλαστικά στη θάλασσα την ώρα που κάναμε το σχετικό μάθημα στο εργαστήριο. Και αποφασίσαμε να το κάνουμε πράξη».

Οι πλαστικοί… «στόχοι» του πειράματος

Σε ένα πλαίσιο 5x5 μέτρων οι ερευνητές έχουν τοποθετήσει διάφορα υλικά, ώστε να χωρέσουν και να συγκρατηθούν με πετονιά από το νερό εκατοντάδες πλαστικά μπουκάλια. Το πλαίσιο αυτό ονομάζεται «στόχος». Ο στόχος, λοιπόν, στη συνέχεια μεταφέρεται στη θάλασσα για να γίνει στη συνέχεια αντιληπτός από τα συστήματα καταγραφής (δορυφόρο και drone).

Επειδή το πλαστικό μπουκάλι είναι διαφανές και η ηλιακή ακτινοβολία διαθλάται μέσα στο μπουκάλι και επιστρέφει, ο «στόχος» είναι πολύ εύκολα εντοπίσιμος. Για το λόγο αυτό και προχωρώντας το πείραμα, οι ερευνητές δημιούργησαν και δεύτερο στόχο από μπλε πλαστικές σακούλες. Αυτές επειδή πέφτουν ακριβώς πάνω στην επιφάνεια του νερού, δεν είναι εύκολα εντοπίσιμες και η ομάδα επιθυμεί να δει τι δεδομένα θα αντλήσει από το πείραμα. 

 «Ουσιαστικά χρησιμοποιούμε δορυφορικά δεδομένα και δεδομένα από αερομεταφερόμενους αισθητήρες για να παρατηρήσουμε το θαλάσσιο και το παράκτιο περιβάλλον» μας είπε στη συζήτηση που είχαμε μαζί του στην παραλία Τσαμάκια.

Εδώ διοργανώνουν για δεύτερη χρονιά ένα πείραμα που σκοπό έχει τον εντοπισμό των πλαστικών στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Οι ερευνητές

Στην ομάδα του πειράματος που δεν έχει ξαναγίνει σε παγκόσμιο επίπεδο συμμετέχουν 60 ερευνητές, κυρίως προπτυχιακοί φοιτητές, μεταπτυχιακοί, αλλά και υποψήφιοι διδάκτορες.

Ο Αλέξανδρος Καραγαϊτανάκης, φοιτητής στο 3^ο έτος του Τμήματος επισημαίνει: «Το πείραμα θα συμβάλει στην καταστολή των ρύπων στη θάλασσα από τα πλαστικά. Μέχρι στιγμής πηγαίνει πολύ καλά και μας δίνει τη δυνατότητα να συμμετέχουμε σε ένα παγκόσμιο πείραμα».

Ο Δημήτρης Παπαγεωργίου, μεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος αναφέρει: «Όταν τελικά πετύχει το πείραμα με τους κατάλληλους αλγόριθμους, θα χρησιμοποιούμε εργαλεία που ήδη υπάρχουν, όπως οι δορυφόροι για να εντοπίσουμε τα πλαστικά και αυτό είναι το βασικό πλεονέκτημά του».

Για τη δημιουργία του «στόχου» χρειάστηκαν 2,5 μήνες. «Το εκπληκτικό είναι το πόσο γρήγορα, μόνο σε δύο εβδομάδες, συγκεντρώσαμε 2.000 πλαστικά μπουκάλια», σχολιάζει ο κ. Τοπουζέλης.

Η Καλλιόπη Φαζού, δευτεροετής φοιτήτρια παραδέχεται «Κουραστήκαμε να μαζεύουμε τα μπουκάλια, αλλά άξιζε πραγματικά για να συμμετέχουμε σε αυτό το πείραμα»

«Το πείραμα μας δίνει την ευκαιρία να δούμε το μέλλον, τα δορυφορικά δεδομένα, τους αλγόριθμους, την ανάλυση εικόνας και την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και βέβαια να ελπίζουμε ότι θα εντοπίζουμε τη θαλάσσια ρύπανση σαν τη μύγα μέσα στο γάλα», μας λέει ο Αλέξανδρος Καμινάς, δευτεροετής φοιτητής

Ο Ιβάν Κατσιμέρης, επίσης δευτεροετής φοιτητής αναφέρει: «Είναι σημαντικό σε παγκόσμια κλίμακα αυτό το πείραμα και αυτό μας κάνει να το βρίσκουμε πολύ ενδιαφέρον ως συμμετέχοντες. Επίσης μας δίνει τεράστια εμπειρία για να συνεχίσουμε να δουλεύουμε πάνω σε κάτι τόσο σημαντικό και στο μέλλον».

Πέρσι και φέτος

Το 2018 οι «στόχοι», αποτελούμενοι από πλαστικά μπουκάλια ήταν σε διαστάσεις 10X10, αρκετά μεγάλοι δηλαδή, ώστε να γίνονται αντιληπτοί στη θάλασσα από τον δορυφόρο. Τα αποτελέσματα έδειξαν σε τι μέγεθος εικονοστοιχείου (pixel) πρέπει να είναι το πλαστικό, ώστε να εντοπιστεί. Φέτος η ερευνητική ομάδα προχώρησε την έρευνά της. Μίκρυνε τη διάσταση και τη διάταξη των «στόχων» μέσα στη θάλασσα, ώστε να τους προσομοιώσει καλύτερα στις πραγματικές συνθήκες. Επίσης για πρώτη φορά φέτος επιχειρούν να συλλέξουν στοιχεία για τον όγκο των πλαστικών.

Το πείραμα θα επαναληφθεί άλλες 15 φορές με τελικό στόχο να δημιουργηθεί ένας αλγόριθμος, ο οποίος θα εντοπίζει το πλαστικό σε μικρότερο μέγεθος στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Παγκόσμια απήχηση

Εξάλλου ήδη ενδιαφέρθηκε για το καινοτόμο πείραμα «Plastic Litter Project» το Εργαστήριο Θάλασσας του Βρετανικού Πανεπιστημίου Πλίμουθ (UK's Plymouth Marine Laboratory) που συνεργάζεται με την ομάδα, αλλά και άλλες ερευνητικές ομάδες στην Ευρώπη και τον κόσμο χρησιμοποιούν τα δεδομένα του. Μάλιστα τον προσεχή Μάιο το Εργαστήριο θα παρουσιάσει το πείραμά του στο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος στο Μιλάνο («Living Planet Symposium»).

Η απήχηση του πειράματος είναι τέτοια, ώστε αρκετοί φορείς έχουν επικοινωνήσει με το Εργαστήριο ζητώντας από αυτό να εντοπίζουν τα πλαστικά, ώστε εκείνοι να τα μαζεύουν από τη θάλασσα!

Το Εργαστήριο θαλάσσιας Τηλεπισκόπησης (MRSG) του Πανεπιστημίου Αιγαίου διεξάγει έρευνα για την ανίχνευση, ανάλυση και απεικόνιση των δορυφορικών και UAV δεδομένων στο παράκτιο περιβάλλον.