Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου με την τροπολογία 2007/160 5.3.2019 απέκτησε οντότητα. Αποτελείται από 36 οικισμούς, έκταση 1072 τετρ. χιλ. και πληθυσμό 28.564 κατοίκων (ΕΛΣΤΑΤ, απογραφή 2011). Καταλαμβάνει το 65% της έκτασης της νήσου Λέσβου, έχει το 35% του συνολικού πληθυσμού και εμφανίζει αριθμητική πυκνότητα 27 κατ./τετρ. χιλ. (Χάρτης 1).

Η κατανομή του πληθυσμού παρουσιάζει έντονες διαφοροποιήσεις και κατακερματισμό, αφού:
α) 4 στους 100 κατοίκους διαμένουν σε οικισμούς κάτω των 300 κατοίκων που αποτελούν το 1/5 του συνόλου των οικισμών.
β) Το ¼ διαμένει σε οικισμούς άνω των 2000 κατοίκων που αποτελούν μόλις το 8,34 του συνόλου των οικισμών.
γ) Για τους υπόλοιπους οικισμούς, ενώ υπάρχει μια σχετική ισορροπία όσον αφορά το πλήθος τους, παρατηρείται διπλασιασμός των κατοίκων που διαμένουν σε κάθε κατηγορία.
Οι παραπάνω υπολογισμοί έγιναν με σκοπό τη διατήρηση της αυτοτέλειας του κάθε οικισμού και δεν έχει ληφθεί υπόψη η κατανομή του πληθυσμού συνολικά στο Λεκανοπέδιο Καλλονής, γεγονός που χρήζει περαιτέρω έρευνας (Πίνακα 1).

Πίνακας 1 Κατανομή πληθυσμού Δήμου Δυτικής Λέσβου

Χάρτης 2 Ρυθμός Μεταβολής Πληθυσμού 1991 - 2011

Διερευνώντας το ρυθμό μεταβολής του πληθυσμού του Δήμου κατά την 20ετία 1991 - 2011 διαπιστώνονται τα εξής (Χάρτης 2):
α) Μόνο 9 οικισμοί (24/%) παρουσίασαν αύξηση του ρυθμού μεταβολής του πληθυσμού τους (Ρ.Μ.Π) και από αυτούς μόνο οι 6 (16%) ξεπέρασαν τον εθνικό μέσο όρο (5,8%).

β) Από τους 27 που παρουσίασαν μείωση, οι 25 (93%) υπερέβησαν το μέσο όρο μείωσης του νησιού (-2,01%). Χαρακτηριστικά παραδείγματα: Σταυρός (-60,27%), Λαφιώνας (-41%), Βασιλικά (-37,45%).

γ) Είναι σαφής η δημιουργία τριών θυλάκων αύξησης του Ρ.Μ.Π. Αφορά τις τουριστικές περιοχές Σκουτάρου - Πέτρας – Μήθυμνας, Ερεσού και την περιοχή του Λεκανοπεδίου Καλλονής. Όμως, ακόμα και αυτές οι περιοχές παρουσιάζουν μεγάλη ανομοιογένεια. Η περιοχή Σκουτάρου – Πέτρας - Μήθυμνας στοιχειωδώς συγκρατεί τον πληθυσμό της (Μ. Ο. αύξησης 2,52%), η Ερεσός αντίστοιχα (8,34%) ενώ στην περιοχή της Καλλονής καταγράφεται Μ.Ο αύξησης (30%) με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αρίσβη (Ρ.Μ.Π +56,25%).

Χάρτης 3 Περιοχές Ειδικού Ενδιαφέροντος

Ειδικότερα, στην περιοχή Σκουτάρου - Πέτρας - Μήθυμνας παρουσιάζεται στασιμότητα, ένδειξη ότι το υπάρχον μοντέλο ανάπτυξης έχει εξαντλήσει τη δυναμικότητά του. Στην περιοχή Ερεσού παρουσιάζεται κάποια βελτίωση κατά την τελευταία δεκαετία, με πολλά περιθώρια ανάπτυξης, εφόσον αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα της περιοχής. Η γειτνίασή της με την διαμορφούμενη πύλη εισόδου του Σιγρίου δημιουργεί αρκετά καλές προοπτικές. Όσον αφορά την περιοχή του Λεκανοπεδίου Καλλονής, αποτελεί την πιο πολλά υποσχόμενη περιοχή του νεοσύστατου Δήμου.

Όμως, θα πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα αντιστροφής αυτής της τάσης, για να μην επιβαρυνθεί το Λεκανοπέδιο ακόμη περισσότερο αλλά και να υπάρχει ισόρροπη ανάπτυξη όλων των περιοχών του Δήμου. Σε διαφορετική περίπτωση, με τη συσσώρευση δημόσιων υπηρεσιών (έδρα Δήμου κ.λπ.) και λοιπών εξυπηρετήσεων, τις επόμενες δεκαετίες θα γιγαντωθεί ακόμα περισσότερο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αρκετών προβλημάτων, όπως έχει συμβεί και στην πρωτεύουσα του νησιού.

Περιοχές που χρήζουν λήψης ιδιαίτερων μέτρων είναι:

α) Η ευρύτερη περιοχή Πολιχνίτου αφού παρουσιάζει τη μεγαλύτερη μείωση του Ρ.Μ.Π (Μ.Ο. άνω του 30%), τάση που πιθανόν θα ενισχυθεί και λόγω του καταστροφικού σεισμού της 12ης Ιουνίου 2017.
β) Ο άξονας αγροτικών - ημιορεινών περιοχών Χιδήρων - Ανεμότιας - Στύψης – Κλειούς (Χάρτης 3).

Από τη μικρή αυτή διερεύνηση, είναι εμφανές ότι ο νέος Δήμος παρουσιάζει σημαντικά δομικά προβλήματα. Η εμπειρία έχει δείξει ότι όλα τα εφαρμοζόμενα σχέδια και πολιτικές δεν κατάφεραν να αλλάξουν την κατάσταση, η οποία εκτιμάται ότι θα επιδεινώνεται και την επόμενη δεκαετία. Οπότε, είναι αναγκαίο να κατασκευαστούν νέα εργαλεία, να εφαρμοστούν νέες μεθοδολογίες και προσεγγίσεις τόσο στη συγκρότηση και οργάνωση όσο και στην ανάπτυξη του Δήμου.

Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνεται μια διαφορετική προσέγγιση η οποία έχει ως κύριο μέλημα τη διακριτή και ισόρροπη ανάπτυξη όλων των κοινοτήτων μέσω μιας ολιστικής προσέγγισης, αξιοποιώντας τους υπάρχοντες πόρους. Η φιλοσοφία του μοντέλου είναι ενιαία και μπορεί να εφαρμοστεί τόσο σε κλίμακα Δήμου όσο και σε μικρότερες χωρικές ενότητες. Τα όρια των ενοτήτων μπορεί να είναι διοικητικά, γεωγραφικά ακόμα και ασυνεχή. Ο βασικός σκοπός είναι ο νέος Δήμος να αποκτήσει, άμεσα, σαφή και διακριτή ταυτότητα σε σχέση τόσο με τον όμορο Δήμο Μυτιλήνης όσο και με τους υπόλοιπους νησιωτικούς δήμους, εστιάζοντας στα υπάρχοντα αποθέματα και τις αναπτυξιακές προοπτικές και όχι στα προβλήματα.

Εικόνα 1 Άξονες Οργάνωσης και Ανάπτυξης

Βασικοί άξονες ανάπτυξης αποτελούν ο Τόπος, Ο Άνθρωπος και το Προϊόν, είτε ως παραγόμενο αγαθό είτε ως υπηρεσία (Εικόνα 1). Αναδεικνύοντας και επενδύοντας στα χαρακτηριστικά του τόπου (Φύση), των ανθρώπων (Πολιτισμός) και των προϊόντων (Ποιότητα) τονίζουμε ποιοι είμαστε, που βρισκόμαστε και τι μπορούμε να προσφέρουμε.

Για την άρση των ανισοτήτων, οι πόλοι ανάπτυξης έχουν πλέον δυναμικό χαρακτήρα και όχι σαφή διοικητικά όρια. (Χάρτης 4). Αξιοποιούν χαρακτηριστικά του τόπου, (Απολιθωμένο Δάσος - Κόλπος Καλλονής – Ηφαίστειο Λεπέτυμνου) ενσωματώνοντας σε αυτά τους βασικούς τομείς ανάπτυξης (Τουρισμός – Αγροτικός Τομέας – Έρευνα) (Εικόνα 2). Οι τομείς δεν περιορίζονται σε προκαθορισμένες περιοχές, αλλά αναπτύσσονται αλληλοσυμπληρούμενοι.

Χάρτης 4 Πόλοι και τομείς Ανάπτυξης

Τέλος, βασικές συνιστώσες του μοντέλου αποτελούν:

α) η θωράκιση των οικισμών έναντι των φυσικών κινδύνων με τη λήψη κατάλληλων μέτρων, την ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών σε θέματα Πολιτικής Προστασίας. Επίσης, η προσπάθεια για την αντιμετώπιση ζητημάτων που αφορούν την κλιματική αλλαγή. Τα πλημμυρικά επεισόδια στο Λεκανοπέδιο Καλλονής, η διάβρωση της παραλίας της Ερεσού, η ερημοποίηση του δυτικού τμήματος του Δήμου και ένα πιθανό σεισμικό επεισόδιο εν μέσω τουριστικής περιόδου αποτελούν μερικά παραδείγματα.

β) η ανάπτυξη προγραμματικής και οργανικής συνεργασίας και συνεργειών με τα ερευνητικά ιδρύματα, τους επαγγελματικούς φορείς, τους εθελοντές και τις διάφορες συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται εντός ή/και εκτός των ορίων του Δήμου.

Εικόνα 2 Τομείς Ανάπτυξης

Η παραπάνω προσέγγιση μπορεί να εξειδικευθεί και να υλοποιηθεί μέχρι και σε χωρικό επίπεδο τοπικής κοινότητας αλλά και σε δια-τομεακά ζητήματα. Δηλαδή, δράσεις και εμπειρία φορέων όπως του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους, του Κέντρου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Καλλονής, του Φορέα Τουρισμού Μολύβου, των Αγροτουριστικών Συνεταιρισμών, των ΚοινΣεπ., των παραγωγών αλλά και απλών ιδιωτών, με το συντονισμό του Δήμου, θα αλληλοεπιδρούν έτσι ώστε να υπάρχει πολύ-επίπεδη διάχυση πληροφορίας, γνώσης, εμπειρίας και ιδεών.

Εν κατακλείδι, η εποχή του ενός ανδρός αρχή έχει παρέλθει, απαιτούνται συνεργασίες και συνέργειες για την αντιμετώπιση των ζητημάτων οργάνωσης, λειτουργίας και ανάπτυξης του νέου Δήμου. Οι μέχρι τώρα προσεγγίσεις αδυνατούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και να αξιοποιήσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Δήμου. Οπότε, απαιτούνται νέες προσεγγίσεις με στόχο ο Δήμος να μην είναι διαχειριστικό εργαλείο αλλά να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη ανάπτυξης της Δυτικής Λέσβου.

Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου κατέστη ΟΝΤΟΤΗΤΑ με τον ΑΓΩΝΑ των κατοίκων του.
Οφείλει να αποκτήσει και ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ με τη ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ των κατοίκων του.

Ραφαήλ Παλαιοπάνης
Στρατιωτικός, Φοιτητής Τμήματος Γεωγραφίας Πανεπιστημίου Αιγαίου
Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος Δυτικής Λέσβου
Μυτιλήνη, Απρίλιος 2019