Βρύα και λειχήνες, αυτά τα ταπεινά, μικρά και όμορφα που χωρίς αυτά δεν θα ήταν η Γη όπως την ξέρουμε!
Γράφει ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΠΑΚΑΣ
Δημοσίευση 17/1/2021
Χτες, μια ιδιαίτερα βροχερά ημέρα, ας σκύψουμε να δούμε λίγο τα ταπεινά, πολύ μικρά, όμορφα αλλά και εξαιρετικά σημαντικά, βρύα και λειχήνες. Τα βρύα μετανάστευσαν από τη θάλασσα στη στεριά πριν 470 εκατ χρόνια, αποτελώντας μαζί με τις λειχήνες τη βάση της διαμόρφωσης της Γης όπως την ξέρουμε, καθώς συνέβαλαν στη σταδιακή αύξηση του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα, στην απορρόφηση του άνθρακα αλλά και τη δημιουργία του χώματος, μέσα από τη διάβρωση των πετρωμάτων. Αυτά ήταν τα στοιχεία που συντέλεσαν στην ανάπτυξη ανώτερων φυτών, όπως οι φτέρες και βοήθησαν στην ανάπτυξη ζώων, που έτρωγαν αυτά τα φυτά, ώστε να καταλήξουμε στη δημιουργία του κόσμου, όπως τον ξέρουμε σήμερα.
Τα βρύα, τα βρυόφυτα, η πρωτόγονη αυτή κατηγορία φυτών, δεν παράγουν άνθη ή καρπούς, αναπαράγονται με σπόρια και μπορούν να σχηματίσουν νέα φυτά από μικρά τμήματα τους που αποκόπτονται. Ουσιαστικά δεν έχουν καν ρίζες αλλά ριζοειδείς δομές με μόνο ένα κύτταρο πάχος. Τα βρίσκουμε σε περιοχές με υψηλή υγρασία, πάνω σε βράχους, κορμούς ή και δέντρα και υπολογίζονται 15 χιλιάδες είδη βρυόφυτων σε όλο τον κόσμο. Είναι πολύ σημαντικά για τη σταθεροποίηση του εδάφους, προστατεύοντας από τη διάβρωση και την έκπλυση από τις βροχές.
Οι λειχήνες είναι συμβιωτικοί οργανισμοί από το σύνδεσμο φυκών με μύκητες. Ο μύκητας (ετερότροφος) προσφέρει νερό και ανόργανα άλατα, ενώ το φύκος (αυτότροφο) γλυκίδια, πρωτεΐνες, βιταμίνες. Θα βρούμε λειχήνες σε χώμα, δέντρα, βράχους αλλά και τοίχους, συνήθως σε περιοχές με υψηλή υγρασία αν και κάποια είδη λειχηνών επιζούν και σε ακραίες συνθήκες ερήμου ή και σε αρκτικές περιοχές. Έχουν καταγραφεί περί τα 20 χιλιάδες είδη λειχήνων που συντελούν στην αποσάθρωση των πετρωμάτων και τη δημιουργία χώματος όπως και τα βρύα, ενώ αποτελούν και δείκτες ρύπανσης καθώς απορροφούν ατμοσφαιρικούς ρύπους, βαρέα μέταλλα ακόμα και ραδιενέργεια. Οι λειχήνες κατέχουν σπουδαία θέση στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική ενώ τα έλαια τους χρησιμοποιούνται σε αρώματα και αλκοολούχα ποτά!
Την επόμενη φορά που θα βρεθούμε στη φύση, ας προσέξουμε λίγο καλύτερα τα βρύα και τις λειχήνες, τα μικρά αυτά αστεράκια της φύσης, που η παρατήρηση τους μπορεί να μας προσφέρει πολύ όμορφες στιγμές.