Έδρα του ούζου και του σαπουνιού, το Πλωμάρι ή «Πλουμάρ» στο νότιο τμήμα της Λέσβου περιλαμβάνει πάνω από 10 χωριά, τα λεγόμενα Πλωμαριτοχώρια και αποτελεί σχετικά νέο οικισμό, καθώς η πρώτη οικιστική ανάπτυξη στην περιοχή χρονολογείται στα 1843. Μέχρι το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα το Πλωμάρι γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη, τόσο στον βιομηχανικό όσο και στον εμπορικό τομέα, λόγω των στενών οικονομικών σχέσεων που ανέπτυξε με τη Σμύρνη και τη Μικρά Ασία.
Δεν είναι παράδοξο το γεγονός ότι η σχέση των Πλωμαριτών με τη θάλασσα ξεκίνησε μετά το 1850, αλλά και ότι ο οικισμός αναπτύχθηκε από το βουνό προς τη θάλασσα. Στα 1841 μια τεράστιας έκτασης πυρκαγιά κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του χωριού. Οι Πλωμαρίτες κατάφεραν να ξαναχτίσουν τα σπίτια και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Οταν όμως στα 1843 μια νέα πυρκαγιά αποτέφρωσε το χωριό, θυμήθηκαν τα λόγια του σοφού Βενιαμίν, που πριν από λίγα χρόνια τούς υπεδείκνυε να κατέβουν στη θάλασσα, την «υγράν πεδιάδα», όπως έλεγε.
Οι Πλωμαρίτες μέχρι το 1840, εξαιτίας των επιδρομών των Αλγερινών πειρατών και των Ψαριανών, δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με τη θάλασσα. Την εποχή όμως αυτή άρχισε να πατάσσεται η πειρατεία στο Αιγαίο, με τα δραστικά μέτρα που πήρε η ελληνική επαναστατική κυβέρνηση. Ετσι, οι περισσότεροι και ευπορότεροι Πλωμαρίτες αρχίζουν να μετακομίζουν στον Ποταμό, συμβάλλουν με δωρεές, κληροδοτήματα και τη συντήρηση σχολών στην πνευματική άνθηση της περιοχής. Κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα το Πλωμάρι διαθέτει Ελληνική Σχολή, ένα Αλληλοδιδακτικό Σχολείο, το Κεντρικόν Παρθεναγωγείον, τρία δημοτικά σχολεία αρρένων και θηλέων. Στην κεντρική αγορά της πόλης ιδρύεται στα 1878 το «Αναγνωστήριον Βενιαμίν ο Λέσβιος», που διαθέτει σπουδαία βιβλιοθήκη από 1000 και πλέον τόμους, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στα τελευταία χρόνια, πριν από την απελευθέρωση του νησιού.
Το Πλωμάρι, που μέχρι το 1922 αριθμούσε 12.000 κατοίκους, περιορίζεται γύρω στα 1965 σε 3.500. Η οικονομική δυσπραγία και η απώλεια εργατικού δυναμικού ταλαιπώρησαν το Πλωμάρι μεταπολεμικά. Ομως διατήρησε αρκετές δυνάμεις και από τη δεκαετία του 1970 άρχισε να ξαναπαίρνει το δρόμο της ανάπτυξης.

*Το παρόν άρθρο με πληροφορίες από τον θεματικό Οδηγό «Πολιτιστικές και Περιβαλλοντικές Διαδρομές στο Πλωμάρι» που εξέδωσε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πλωμαρίου ΠΟΛΙΟΝ, δημοσιεύτηκε στο free press περιοδικο ΠΛΑΤΕΙΑ που κυκλοφορεί